Morgunblaðið - 29.09.1988, Blaðsíða 50

50
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 29. SEPTEMBER 1988

Vangaveltur
um stöðu
konunnar
Ung og kvenleg.
Japanskar konur..
KONAN VILL
EKKISTANDA A EIGIN FOTUM,
HÚN VILL EKKIFRELSI - EN ÞÓ?
Ungar nútímastúlkur.
... og dreymir um að giftast.
„Konur gera ekkert í sínum
málum hér. Þær dreymir um að
láta karlmennina sjá fyrir sér,
losna við óþægindin sem fylgir
því að standa á eigin fótum.
Ungar stúlkur eiga sér þann
draum æðstan að eignast mann
og sama hversu vel menntaðar
og sjálfstæðar þær virðast — þær
fagna þeirri stund þegar þær
losna undan þeirri áþján sem
fylgir því að þurfa að spila upp
á eigin spýtur. Og samt... viljum
við eitthvað annað hlutskipti,
eitthvað sem gefúr okkur meira
og merkilegra líf en að hanga
yfír börnum, bíða eftir því að
eiginmaðurinn komi meira og
minna fúllur heim um miðnætti
eftir að hafa farið út að skemmta
sér með vinum sínum eftir vinnu.
Þá tekur við að búa honum bað-
ið, stöku sinnum uppfylla skyldur
eiginkonunnar og svo veltur
hann út af og daginn eftir endur-
tekur sama sagan sig.“
Við sitjum á veitingastað í Ky-
oto, ég og tvær japanskar stúlkur,
og eftir nokkra veru í landinu hall-
ast ég að því að þær hugsi eins og
flestar japanskar stúlkur gera. Ein-
hvem veginn hafði ég gert mér þær
hugmyndir að japanska nútímakon-
an væri að brjótast undan hefðum
hins fastmótaða samfélags í Japan.
Og þegar farið er að spytja eru
áhöld um, hvort svör séu gefin.
Japanir eru kurteisir inn í bein og
sú kurteisi kemur meðai annars
fram í ákveðnu afskiptaleysi um
náungann og þeir vilja ekki láta
spyija sig heldur. Með því verða
þeir að mynda sér skoðanir og gefa
svör sem eru í raun andstæð eðli
þeirra. Þó má með þolinmæði og
slatta af gætni fá Japani til að segja
hug sinn, þótt maður geti á hinn
bóginn aldrei verið viss um að þeir
séu að segja hug sinn ... Það eru
innan í þeim hólf sem þeir vilja
ekki opna. Svo mótsagnakennt sem
það kann að hljóma er kurteisin
þeirra stærsti kostur og alvarleg-
asti galli.
Samt fæ ég á tilfínninguna, að
konur búi við hlutskipti sem þær
viija ekki. Þær hafa ekki verið ald-
ar upp við að segja hug sinn og
hversu þróað ser iapanskt sam-
félag er í sjálfu sér, hefur þetta
varla breyst.
En við sitjum þarna og borðum
hráan gómsætan fisk og alls konar
smárétti sem ég kann ekki að nefna
og einhverra hluta vegna fást þær
stöllur til að spjalla um sig. En
skríkja svo hálfvandræðalega, eins
og þær skammist sín í aðra rönd-
ina: þær eru að tala um það sem á
ekkert að vera að minnast á. Eins
og til dæmis að kvarta yfir stöðu
kvenna. Er þegar allt kemur til alls
yfir nokkru að kvarta? segir Reiko.
Þær eru komnar um og yfir þrítugt
og allar hafa þær góða vinnu og
gætu þess vegna haldið að framtíð-
in þyrfti ekki að vera ein mæða.
Onnur þeirra, Kyoko, sem hefur
opið og kátt andlit og hlær stöð-
ugt, hefur haldið við bandarískan
mann sem vinnur í Japan í nokkur
ár. En til þes að foreldrar hennar
komist ekki að því hafa þau útbúið
sérstakar leynidyr milli samliggj-
andi íbúða, svo að hann geti flúið
eins og fætur toga ef svo óheppi-
lega vildi til að foreldrar hennar eða
einhveijir úr ijölskyldunni slæddust
inn.
Reiko bjó einnig með Bandaríkja-
manni í nokkur ár. Síðan fór hann
í burtu og sleit sambandinu við
hana. Síðan hefur hún ekki getað
á heilli sér tekið, og hefur nú grip-
ið til þess ráðs sem milljónir gera,
að setja nafn sitt í hjúskaparmiðlun-
arskrifstofu í þeirri von að henni
takist að ná sér í mann.
Japanska konan varð mér áleitið
umhugsunarefni vikumar í Japan.
Þær eru helmingur af 120 milljóna
manna þjóðfélagi og þær virðast
upp til hópa fyrirlitnar af karlmönn-
um, í réttu hlutfalli við fjöldann.
Eg veitti því athygli á jámbraut-
arstöðvum, að konumar drösluðust
alltaf með þyngstu byrðamar, böm-
in á bakinu og töskur í báðum hönd-
um og við hlið þeirra spígsporaði
stöðutákn þeirra, beint í baki og
ánægt með sig. Leit öðru hveiju
um öxl og hreytti í konuna ónotum,
ef hún dróst aftur úr með hafur-
taskið.
Þótt fram komi í nýlegri skoð-
anakönnun meðal japanskra kvenna
um hvemig þær meti stöðu sína að
meirihlutinn telji æskilegt að vinna
utan heimilis, svo fremi sem starfs-
menntunar hafi verið aflað, sögðu
þó um 64 prósent kvenna að van-
kantar við útivinnu væru „að þær
gætu ekki annast nægilega vel um
heimilið". Og 62 prósent sögðust
ekki geta sinnt börnunum sóma-
samlega. Um tuttugu prósent þeirra
tóku fram að útivinna gæti leitt til
versnandi sambands milli hjóna.
En í fljótu bragði verður ekki séð
að samband milli japanskra hjóna
sé sérlega náið. Fæstir eiginmenn
telja konu sína jafnoka sinn og því
hafa þeir takmarkaðan áhuga á að
halda uppi samræðum við þær.
Það segir einnig sína sögu um
afstöðu karla og kvenna að 43 pró-
sent karlmanna sögðu að fulikomið
jafnrétti væri milli kynja, en innan
við 30 prósent kvenna höfðu þá
skoðun. Hvað varðar almenna fé-
lagslega stöðu verður munurinn þó
enn meiri.
Af þessum fáu tölum sem ég hef
hér dregið fram má sjá, að hvað
sem öðru líður gera konur sér grein
fyrir því að staða þeirra er hin
óþekkilegasta. En þá komum við
náttúrlega aftur að þeirri spum-
ingu, af hveiju þær leita ekki ein-
hverra ráða til að snúa þróuninni
við; því að varla þarf að taka fram
að í svo þróuðu tækniþjóðfélagi sem
Japan er konan auðvitað jafnrétthá
karlmanni samkvæmt flestum lög-
um.
Það gæti virst að konum þætti
þolanlegra að sætta sig við sitt, en
óska sér einhvers betra, einhvem
tíma. Til dæmis sögðust 53 prósent
kvenna vilja fæðast í næsta lífí sem
karlar, en um 30 prósent vildu fæð-
ast aftur sem konur!
Eins og komið hefur fram í við-
tali sem ég átti við Takako Doi,
formann Sósíalistaflokks Japans,
hér í Morgunblaðinu fyrir nokkmm
dögum — og einu konuna sem hef-
ur náð árangri í stjómmálum — er