Morgunblaðið - 18.10.1988, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. OKTÓBER 1988
19
hjartavöðvinn fer að gefa sig vill
safnast vökvi í líkamann. Taka
slíkra lyfla veldur því að nýrun
skilja vatnið út sem þvag. Taki
heilbrigður einstaklingur slík meðul
aukast einnig þvaglát og hann létt-
ist. Keppendur sem keppa í þunga-
flokkum vilja því gjarnan nota þessa
eiginleika lyfsins til að komast í sem
léttastan flokk. Einnig hafa íþrótta-
menn talið þetta lyf koma að gagni
við að flýta fyrir útskilnaði annarra
lyfja sem þeir hafa neytt á ólög-
mætum forsendum.
h) Barksterar:
Meðal þessara lyfja eru: Predn-
isón, Hydrókortisón, Decadron,
Depo-Medrol og Kenacort: Þessi
efni eru framleidd í nýmahettum.
Þetta eru mikilvæg bólgueyðandi
lyf og eru t.d. notuð við astma,
liðagigt, ristilbólgu og ýmsum of-
næmissjúkdómum.
Aðferðir
a) Blóðdóping:
„Blóðdóping“ er meðal þeirra
aðferða sem bannað er að nota.
Með þessu er yfirleitt átt við sjálfs-
blóðgjöf en á ekki síður við blóð frá
öðmm.
Skilningur á blóðflokkum sem
opnuðu möguleika á blóðgjöfum
mega teljast með merkari fram-
fömm í læknisfræðinni. Blóðgjafir
em alger nauðsyn í stómm skurðað-
gerðum og slysum. Blóðgjafir geta
þó stöku sinnum valdið viðtakend-
um sjúkdómum, t.d. vegna ýmiss
konar veimsýkinga. Þegar ákveðið
er að sjúklingur þurfí að fara í að-
gerð sem krefst blóðgjafar eftir
nokkum tíma, getur verið mjög
snjallt að taka honum blóð, geyma
það og gefa síðan við aðgerð. Bein-
mergur sjúklings eykur meðan á
bið stendur framleiðslu og blóð-
magn sjúklings. Sumir sértrúar-
söfnuðir vilja eingöngu slíka „sjálfs-
blóðgjöf".
Við blóðgjöf eykst enn magn
blóðrauða og þar með flutningsgeta
á súrefni. Þessi aðferð er talin geta
hjálpað íþróttamanni þegar íþrótta-
greinin krefst úthalds, t.d. lang-
hlaup og hjólreiðar.
b) Breyting þvagsýnis:
Notkun efna eða aðferða sem
breyta innihaldi og gildi þvagsýnis
sem notað er til lyfjaeftirlits er
bönnuð.
Dæmi um bannaðar aðferðir er
notkun þvagleggs, skipti á þvagsýni
og/eða breytingar á því. Taka lyíja
sem hindra útskilnað nýma og
leyna þar með töku „ólöglegra"
ly§a flokkast einnig undir bannaðar
aðferðir þótt þau hafí sjálf engin
áhrif á getu íþróttamanns. Meðal
slíkra lyfja er próbensíði sem er
hins vegar mjög gagnlegt meðal
við þvagsýmgigt.
Framanskráður listi er hvergi
tæmandi og stjóm Alþjóðafrjáls-
íþróttasambandsins og Ólympíu-
nefndarinnar áskilja sér allan rétt
til að breyta honum samkvæmt
ráðleggingum læknanefndanna.
Alþjóðareglur um val
íþróttamanna til lyQaprófs
Um bann við misnotkun hefur
ekki verið neinn ágreiningur. Hins
vegar hafa reglur um val og fram-
kvæmd eftirlits sífellt verið að þró-
ast, oft vegna árekstra og deilna,
þar eð valaðferðir þóttu í upphafi
vera of persónubundnar og óréttlát-
ar. Meginágreiningsefnið hefur allt-
af verið hvemig eigi að velja úr til
sýnistöku og hver ákveði það. At-
hyglin beindist fyrst einkum að
köstumm og herma sagnir að þeir
hafi bókstaflega verið eltir um
íþróttavellina með þvagglösin. Ollu
fyrstu vinnuaðferðir mikilli úlfúð
og þóttu líkjast ofsóknum.
Til skilnings verður rakin þróun
reglna:
I fyrstu reglum Alþjóðafijáls-
íþróttasambandsins segir aðeins á
þessa leið um val íþróttamanna:
„Þegar framkvæma á lyfjaeftir-
lit, skal lyfjanefndin ákveða fyrir
mótið hvaða aðferð er notuð til að
velja úr keppendur til prófunar.
Lyfjanefnd getur ákveðið viðbótar-
prófun eftir keppnina ef þörf krefur.
íþróttamaður, sem tekur þátt í
keppni, verður að gangast undir
lyfjapróf, ef þess er óskað af ábyrg-
um starfsmanni. Neitun varðar
brottvísun (disqualifícation) úr
keppni."
1976 er því bætt við að auk þess
að ákveða valreglur fyrir keppnina,
eigi einnig að nota úrdrátt og að
beiðni um lyfjapróf eigi að vera
skrifleg.
1980 er það áréttað að valaðferð
eigi að ákveða fyrir keppni, en hún
eigi að vera byggð á röð í úrslitum
og/eða úrdrætti, en ekki á vali á
nafngreindum einstaklingum
(named individuals).
1984 bætist við í reglur Alþjóða-
fijálsíþróttasambandsins, að lyfja-
próf sé einnig skilyrði til staðfest-
ingar á heimsmeti, hvort sem um
er að ræða einstakling eða sveit,
þ.e. prófa verður alla meðlimi boð-
hlaupssveitar.
Einnig verða álfusambönd að
framkvæma lyfjaprófun til stað-
festingar á álfumetum (t.d. Evrópu-
metum) og lagt er til að landssam-
bönd geri það einnig til staðfesting-
ar landsmetum.
• 1987 er það sett sem skilyrði
fyrir þátttöku í Alþjóðafijálsíþrótta-
sambandinu að í lögum aðila séu
greinar sem skuldbindi viðkomandi
samband til að framkvæma lyfjaeft-
irlit utan keppnistíma og leyfa Al-
þjóðafijálsíþróttasambandinu að
framkvæma lyfjaeftirlit á meistara-
mótum viðkomandi aðila.
Núverandi reglur Alþjóðafijáls-
íþróttasambandsins (og Ólympíu-
nefndarinnar) varðandi val á
íþróttamönnum til lyfjaprófunar í
keppni hljóða því á þessa leið.
„Þegar framkvæma á lyfjaeftir-
lit, skal lyfjaeftirlitsnefndin ákveða
fyrir mótið hvaða aðferð er notuð
til að velja úr keppendur til prófun-
ar. Skal það annaðhvort gert eftir
röð í úrslitasætum og/eða sam-
kvæmt úrdrætti, en ekki með því
að velja úr nafngreinda einstakl-
inga.
Viðbótarathugun má fyrirskipa
að lokinni keppni skv. ákvörðun
lyijaeftirlitsnefndar".
Framkvæmd
Fyrsta lyfjaprófun mun hafa ver-
ið gerð á Vetrarólympíuleikunum
1968. Þróunin hefur síðan orðið sú
að lyQaeftirlit hefur verið reglulega
á Ólympíuleikum og helstu stórmót-
um alþjóðasérsambanda. A stærri
mótum eru allir verðlaunahafar
prófaðir og stór hluti að auki sam-
kvæmt úrdrætti. Á minni alþjóða-
mótum, t.d. C-riðli Evrópubikars,
eru framkvæmd færri próf.
íþróttamaður sem er rétt valinn
og beðinn að gangast undir lyfja-
próf af ábyrgum starfsmanni verður
að gera það. Neitun varðar brott-
rekstri frá keppni og litið er svo á
að keppandi sé ekki lengur keppnis-
hæfur alveg eins og ef jákvæð svör-
un hefði fengist á prófí.
íþróttamaðurinn er síðan undir
eftirliti boðunarmanns þar til hann
er kominn í skoðunarstöð. Þar verð-
ur hann að gefa þvagsýni í 2 glös
undir eftirliti. Glösin eru bæði inn-
sigluð í viðurvist hans og merkt A
og B svo og leyninúmeri.
Til að auðvelda greiningu skal
skýra frá öllum lyfjum sem neytt
hefur verið síðustu tvo daga fyrir
keppni í hvaða formi sem er.
Glas A er síðan opnað í rannsókn-
arstofu og er fulltrúa keppanda
boðið að vera viðstöddum. Verði
svörun jákvæð er seinna glasið
rannsakað af öðrum rannsóknarað-
ila og er ætlast til að fulltrúi kepp-
anda sé viðstaddur opnun og rann-
sókn.
Ef bannað lyf eða niðurbrot þess
fínnst í þvagsýni keppanda á móti,
er hann gerður brottrækur frá
keppni og skýrsla um málið send
til viðkomandi alþjóðasérsambands
og landssambands.
Refsiákvæði
Refsiákvæði hjá Alþjóðafijáls-
íþróttasambandinu voru fyrst þann-
ig orðuð að fyrsta bann væri til
lífstíðar en náðun möguleg eftir 18
mánuði. Seinna brot var afdráttar-
laust fyrir lífstíð.
Núverandi reglur kveða á um 2ja
ára bann við fyrsta brot. Síðari
brot valda banni fyrir lífstíð. Eina
undantekningin frá þessu er sú að
hafi verið notaðir litlir skammtar
af efedríni eins og t.d. í kvefmixtúr-
um leiðir slíkt í fyrsta sinn til 3ja
mánaða banns, annað skipti til 2ja
ára banns og þriðja til lífstíðar-
keppnisbanns.
Athugun læknanefndar Alþjóða-
fíjálsíþróttasambandsins leiddi í ljós
að 75% þeirra sem dæmdir hafa
verið fyrir fyrsta brot, þ.e. til 2ja
ára banns, koma ekki aftur til
keppni.
Minna má á að brot íþróttamanna
eru yfírleitt heimsfréttir. Til saman-
burðar má minna á að refsing við
að aka bifreið undir áhrifum áfeng-
is í fyrsta sinn er 3ja mánaða svipt-
ing, við annað brot eins árs svipting
og af „tillitssemi" er ætíð gætt
nafnleyndar.
Keppni utan móta
Aðalvandamálið hefur verið
skortur á eftirliti á æfíngatímabili.
íþróttasambönd Norðurlanda riðu
þar á vaðið og samþykktu 1982
reglur um eftirlit á æfingatímabili.
í öðrum löndum var þetta gert í
upphafí að kröfu styrktaraðila
íþróttafólks en nú hefur Alþjóða-
fijálsíþróttasambandið sett reglur
um eftirlit á þessu sviði. í Banda-
ríkjunum hafa dómstólar þó vefengt
slíkar prófanir á íþróttamönnum
eða starfsmönnum fyrirtækja og
talið það brot á friðhelgi einstakl-
ingsins.
LyQaeftirlit á íslandi
Ifyrsta lyfjaprófun hérlendis var
gerð á vegum Fijálsíþróttasam-
bands íslands 1973 í Evrópubikar-
keppni í fjölþrautum. Próf hafa
síðan alloft verið gerð á alþjóðamót-
um ýmissa séreambanda hérlendis.
Lyfjanefnd ÍSÍ var sett á stofn
1982 í samræmi við samnorrænar
reglur. Megintilgangur var sífellt
eftirlit, þar á meðal á æfíngatíma,
en reglur sérsambanda og ólympíu-
hreyfingarinnar höfðu eingöngu
náð til keppni. Nefndin vann erfítt
upplýsinga- og brautryðjendastarf.
Ágreiningur kom upp um ýmis
framkvæmdaatriði. Reglumar voru
þá endurskoðaðar og samþykktar
samhljóða á ÍSÍ-þingi 1986. Nefnd-
in heftir síðan starfað með ágætum
undir stjóm Hannesar Þ. Sigurðs-
sonar og átt góða samvinnu við
sérsambönd innan ÍSÍ. í ár hafa
t.d. 45 próf verið gerð og öll verið
neikvæð.
Rannsókn á þvagsýni er mjög
vandasöm og em aðeins um 20
rannsóknarstofur í heiminum sem
geta rannsakað slík sýni. Sýni sem
tekin em hér heima verður að senda
til Svíþjóðár. Kostnaður við hvert
próf er um 12.000 kr. Kostnaður
við eftirlit Lyfjanefndar ÍSÍ á þessu
ári nemur því um hálfri milljón
króna.
Athugað hefur verið með rann-
sókn á þvagsýnum hérlendis en
tækjakostur er mjög dýr, hins veg-
ar er þekking til staðar.
Próf hafa t.d. verið gerð á afreks-
fólki í fijálsum íþróttum á æfínga-
tíma og á öllum Ólympíufömm.
Frjálsíþróttasamband Islands hefur
tekið upp prófun á meistaramótum.
Þeir afreksmenn í fijálsum íþróttum
sem keppa oft á stórmótum erlend-
is hafa því farið margoft í lyfjapróf
á hveiju ári undanfarin ár.
Eðli brots og þyngd
refsingar
Freistingar íþróttamannsins til
að ná góðum árangri em miklar.
Sigurvegarinn er dáður af fjölmiðl-
um og þjóð sinni, gerður að þjóð-
hetju og nánast dýrlingi. Þjóðhöfð-
ingjar og forsætisráðherrar hringja
til þeirra og taka á móti þeim við
heimkomuna og skrúðgöngur em
famar. Mun minna þykir til hinna
koma hvað þá meðalmannsins. Lítið
þótti t.d. til þess koma þegar einn
okkar íþróttamanna varð í 6. sæti
í Los Angeles, 13. sæti í Seoul þyk-
ir nánast smán sé miðað við um-
fjöllun fjölmiðla.
Afreksmannsins bíður auk
frægðarinnar mikið fé í formi aug-
lýsingatekna og styrkja. Talið er
að Tommy Smith hafí fengið um
20.000 dali eftir afrek sitt í Mexíkó
1968. Hinsvegar er talið að Carl
Lewis og Mary Lou Retton hafí
haft um eina milljón dala í tekjur
á ári undanfarin ár. Auglýsingasér-
fræðingar höfðu talið sigur í 100 m
hlaupinu í Seoul vera um 10 millj-
óna dala virði, þ.e. hálfiir millj-
arður islenskra króna, m.t.t. aug-
lýsingatekna á næstu 4 ámm.
Öflugur lyfjaiðnaður er tilbúinn
að útvega ólögleg lyf þeim sem vilja
gegn háu gjaldi. En íþróttaforysta
heimsins er ákveðin í að hefta lyfja-
misnotkun og miklum ijármunum
er varið til þess. Hinir hæfustu
vísindamenn vinna sífellt að því að
fullkomna rannsóknartækni og
tæki til að greina ólöglega lyíja-
töku. Slík einbeitni og tækni varð
til þess að koma upp um Ben John-
son og verður það hans líkum til
viðvömnar.
Hafa verður í huga að brot þeirra
er fyrst og fremst svik gagnvart
keppinautum í íþróttum, ekki glæp-
ur gagnvart þjóðfélaginu. Brot
þeirra era af allt öðmm toga en
fíkni- eða eiturefnaneysla. Þau hafa
þó kallað fram meiri viðbrögð en
mestu glæpir og virðist gleymast
að allir einstaklingar eiga rétt á
réttlátri málsmeðferð.
Undirritaður minnist þess að
þegar ein slík umræðuhrina um
meinta lyfjamistnotkun íslensks
íþróttamanns gekk hér yfir fyrir
nokkmm ámm, vom karl og kona
handtekin á Keflavíkurflugvelli sem
höfðu falið heróín í brúðu bams
síns. Heróín er eitt langhættuleg-
asta ávanaeiturefnið og innleiðing
þess inn í samfélagið að mínum
dómi einhver versti þjóðfélags-
glæpur sem hægt er að fremja.
Fyrir nokkm komst einnig upp um
samtök sem höfðu flutt inn hass til
sölu. Einn forsprakkanna var lög-
maður. Nöfnum þessara einstakl-
inga hefur verið haldið leyndum af
„tillitssemi", en nafn Bens Johnsons
og hans líka er daglega í heims-
pressunni og jafnvel í ritstjómar-
greinum.
Bep Johnson er fæddur á Jama-
ica af fátæku fólki og átti erfítt
uppdráttar í Kanada. Þrátt fyrir
bronsverðlaun hans í 100 m hlaupi
á Ólympíuleikunum í Los Angeles
1984 var ekki litið á hann sem
Kanadamann þar í landi. Til þess
var tekið í heimspressunni að eftir
sigurinn í Róm 1987 varð hann allt
í einu að „Kanadamanni“.
Nöfnum alvarlegra afbrota-
manna er haldið leyndum af „tillits-
serni". Nafn Bens Johnsons mun
hins vegar aldrei mást af spjöldum
sögunnar. Fall hans er algert og
smán mikil og framtíð óviss, en
sökin er ekki hans eins.
Hann á alla mína samúð.
Höfundur er læknir (FACP, MRCP
(UK)) ogfyrrverandi landsliðs-
maður í frjálsum íþróttum. Sér-
fræðingur í lyflækningum. For-
maður Laganefhdar FRÍ og
stjórnarmaður í FRÍ síðan 1982.
Hefur setið þing og námskeið
Evrópu- og Alþjóðafrjálsíþrótta-
sambandsins. Hefurþýtt oggeGð
út keppnisreglur frjálsíþrótta.
Varinefhd á vegum ÍSI sem end-
urskoðaði reglur um lyfíaeftirlit
og Gramkvæmd próGuta hérlendis.
NORDSJÖ
málning
oglökk
íþúsundum lita, úti oginni.
Kefíavík
Birgir Guðnason
málarameistari
Grófinni 7
S: 92-11950
SPECK
Lensi-, slor-, skolp-,
sjó-, vatns- og
holræsa-dælur.
Útvegum einnig dælu-
sett meö raf-, Bensín-
og Diesel vélum.
■
Sflyiirömogjiur
<§t (Scö)
Vesturgötu 16,
sími 13280
félag viðskiptafræðinga
H|i|| OG HAGFRÆÐINGA
Morgunverðarfundur FVH
verður haldinn fimmtudaginn 20. október kl. 8.00-9.30 á Hótel Sögu, 2. hæð.
Fundarefni:
VEXTIR, SKATTAR OG FJÁRMAGNSMARKAÐUR
Framsöguerindi:
Tryggvi Pálsson bankastjóri
Verslunarbanka íslands.
Már Guðmundsson efnahagsráð-
gjafi fjármálaráðherra.
Fyrirspurnir og umræður.
Fjölmennum
Félag viðskiptafræðinga og hagfræðinga.