Morgunblaðið - 10.11.1988, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. NÓVEMBER 1988
23
mikils. Snögg gifting móður hans
er honum ekki að skapi. Ekki má
heldur gleyma því að Hamlet er
ekki valinn til konungs að föður
sínum látnum. Leikritið skýrir þetta
ekki, en auðvitað veldur það Hamlet
hugarangn. Sumir hafa gert því
skóna að Ödipusarduld sé hluti skýr-
ingarinnar. I því efni verður hver
að giska fyrir sig.
Hikið eða töfin hefur verið tilefni
líflegra vangaveltna. Ljóst er að
Hamlet er ekki viss um að vofan sé
sönn. Það sýnir músagildran, leik-
sýningin þegar hann hyggst ná til
samvisku konungsins. Reyndar þyk-
ir mér meiri áhersla hefði mátt vera
í leikgerðinni á þessu atriði með því
að sýna samráðin við Hóras.
Eftir leiksýninguna verður að líta
svo á, að Hamlet sé viss í sinni sök.
En hefndin er erfið. Að drepa
föðurbóður sinn, að drepa eiginmann
móður sinnar, hefnd innan Qölskyld-
unnar er erfið.
Ekki má heldur gleyma því að
Hamlet er kristinn, blóðhefnd sam-
rýmist illa kristinni trú. Inn í þetta
blandast lífsskoðun Hamlets, fræði-
mennska hans í Wittenberg.
Þegar hann drepur Pólóníus telur
hann sig vera að drepa konunginn.
„Is it the king?“
Hann hættir við að drepa Kládíus
þegar hann kemur að honum við
bænagjörð. Að drepa mann við bæ-
nagjörð eða skriftir þýddi að hann
hafði hlotið aflausn og fór til himna.
Hann ákveður því að bíða og hikið
veldur meiri erfiðleikum eftir því sem
lengra líður.
Hefndarþemað var alþekkt í leik-
ritum á þessum tíma.
Athyglisvert er að ungmennin í
leikritihu, Hamlet, Laertes, Ófelía
og Fortinbras hafa öll misst föður
sinn voveiflega með morði. Öll eru
þau á vissan hátt leiksoppar örlag-
anna, eiga engan þátt í orsök eða
atburðarás, berast með straumnum.
Fortinbras er raunar sleppt í leik-
gerðinni. Um hann hefur talsvert
verið ritað. Eins og oft í leikritum
Shakespeares verður „saklaus" ut-
anaðkomandi að erfa krúnuna. Ein-
hver sem ekki átti þátt í morðunum.
Aðeins þannig var unnt að byggja
framtíð lands og þjóðar.
Þýðingin
Það háir mér nokkuð, að ég hefi
aðallega hlustað á Shakespeare á
frummálinu. Ég hefi kosið að veija
þeim stopulu stundum sem gefast
til að njóta verka leikritaskáldsins
mikla fremur til athugunar á verkun-
um á frummálinu.
Mér verður þó æ betur ljóst að
Helgi Hálfdanarson hefur lagst djúpt
í þýðingunum og margt er þar af-
burðavel gert.
Ég varð dálítið undrandi þegar
ég las fyrsta „leikdóm" hans um
leikgerð Hamlets hjá LR, en er meira
sammála seinni greinum hans.
En aðeins örfáar spumingar.
„To be or not to be that is the
question."
Þetta þýðir Helgi:
„Að vera eða ekki vera, þama er
efínn."
Ég er ekki alveg sáttur við þessa
þýðingu. Ég veit þó að efí vekur
alltaf spurningar. Einu sinni var
sagt, að efinn væri vaktmaður rétt-
lætisins. Spumingar þurfa hins veg-
ar ekki allar að vekja efa. En Ham-
let er persónugervingur efans og í
ljósi þess skil ég þýðinguna.
„Give me that man, that is not
passions slave ...“
þýðir Helgi:
„Gef mér þann sem ekki er þræll
síns skaps ...“
í þessari þýðingu þykir mér
„skap“ heldur vítt.
„I hereby proclaim madness,"
þýðir Helgí:
„ .. .hér skal það lýst æði.“
Enn er ég ekki alveg sáttur.
„There is a method in it.“
„Sinna er í því sarnt."
Óg í hinni frægu ræðu „to be or
not to be“ segir:
„Thus conscience does make cow-
ards of us all.“
Þetta þýðir Helgi:
„Já, heilabrotin gera okkur alla
að gungupi."
Þama hefði ég endilega viljað
nota samviskuna. Samviska er oft
til umQöllunar hjá Shakespeare og
var í raun persónugerð.
Heilabrot finnst mér svolítið ann-
að, þótt ég átti mig á samhenginu.
Hið góða sakar ekki. Auðvitað
gæti ég ritað langa hólgrein um
meistaralegar þýðingar Helga, en
geri ekki. Það er orðið lenska að
finna að og láta þar staðar numið.
Að lokum
Sjálfsagt er þessi grein mín að
verða með neikvæðara yfirbragði en
ég ætlaði.
Ég vil þakka LR og hæla því fyr-
ir að ráðast í sýningu Hamlets. Mér
fannst leikritið vel leikið. Þröstur
leikur Hamlet vel, en einfoldun leik-
gerðarinnar gerir ekki eins miklar
kröfur til hans og ella. Þröstur fellur
vel að hlutverkinu, dálítið dregur
hann stundum áherslur síðustu at-
kvæða, síðustu atkvæða, síðustu
orða setninganna, en það gefur túlk-
uninni bara persónulegra yfirbragð.
Og þá dettur mér í hug að gaman
hefði verið að sjá Arnar Jónsson
leika Hamlet, en það er önnur saga.
Leikaramir skila hlutverkum
sínum allir vel. Steindór leikur Pól-
óníus vel í þessari leikgerð, reyndar
ekki þann Pólóníus sem ég þekki en
rétt«er líka að benda á að Shake-
speare gerir Pólóníus að undarlega
samsettri persónu. Sigurður Karls-
son og Guðrún Asmundsdóttir túlka
hin svallsömu konungshjón leik-
gerðarinnar vel. Ég er ekki sáttur
við þá gagnrýni sem Guðrún hefur
fengið. Hún á að túlka undarlega
samsetta drottningu og ég er ekki
búinn að sjá aðra gera það betur.
Mér finnst rétt að geta þess að
mér fannst Eggert Þorleifsson fara
einstaklega vel með hlutverk Hóras-
Ég var ekki sáttur við búningana.
Stundum fannst mér í skímunni kon-
ungurinn eins og róni úr Hafnar-
stræti, sem hefði reynt að búa sig
upp á og drottningin eins og heildsal-
afrú úr Vesturbænum. En nóg um
það.
Mér fannst takast ótrúlega vel að
ná fram kastalaumhverfinu. Ljósa-
spil gerði leikinn áhrifaríkan.
Það er auðvitað gaman að því að
menn geri tilraun sem þessa. Þar
verður auðvitað hver áhorfandi að
svara fyrir sig hvort leikgerðar-
höfundar hafi á frumlegan hátt túlk-
að listaverkið Hamlet, gætt það nýju
lífi, fært okkur á því nýjar hliðar,
eða hvort þeir hafi alls ekki skilið
verkið, lagt rangar áherslur og misst
af Hamlet.
Ég er nú svo hreinskilinn að ég
játa strax að ég tel síðari skýringuna
líklegri.
Sennilega hefði ég átt að halda
þeirri skýringuna fyrir mig en ég
get sagt með Páli Ólafssyni:
„Oft ég svona á kvöldin kveð
kvæðin út í bláinn.
Óðar gleymd af engum séð
eru þau og dáin.“
Og í þetta skiptið fóru heilabrotin
á blað og því fór sem fór. Innst inni
játa ég líka með sjálfum mér, að ég
dáist ofboðlítið að þeirri dirfsku og
sjálfstrausti, sem þarf til þess að
láta leikgerð sem þessa frá sér fara.
Höfundur er verkfræðingur og
sJþingismaður fyrir Framsóknar-
Ookkinn i Reykja vík.
Ef þú ert meðal þeirra, sem óttast áhrif vaxandi verðbólgu en veist
ekki hvað þú átt að gera, er mál til komið að fá ráðleggingar og
aðstoð hjá Fjárfestingarfélaginu. Það er óráðlegt að stinga höfðinu
í sandinn og bíða eftir betri tíð.
Þetta á sérstaklega við þá, sem þurfa að geyma peninga í
skemmri tíma, peninga sem ættu að bera háa vexti, en það gera
Skyndibréf Fj árfestingarfélagsins.
Skyndibréfin bera nafn sitt með rentu! Þeim er ætlað að leysa
vanda þeirra, sem þurfa að ávaxta fé til skamms tíma með
hæstu mögulegum vöxtum. Þessi bréf henta því bæði fyrir-
tækjum og einstaklingum.
Skyndibréf eru tilvalin fyrir þá sem þurfa t.d. að geyma og
ávaxta peninga á milli sölu og kaupa á fasteignum.
Skyndibréfin eru sem sagt ætluð til skammtíma fjármála-
lausna. Ávöxtun þeirra er á bilinu 7-9% umfram verð-
bólgu. Skyndibréf eru að jafnaði innleyst samdægurs, -
án innlausnargjalds. Kostir þeirra eru óumdeilanlegir.
FJÁRFESnNCARFÉLAGÐ
Haf narstræti - Kringlunni - Akureyri
■ œ. ■ >33$~ v V:.-

ósaíístA