Morgunblaðið - 10.11.1988, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. NÓVEMBER 1988
45
Morgunblaðið/Bjami
Hvitárbrú og nágrenni í flóðum í júlí 1985: „Alltaf rís þó brúin yfir, traust og sterk“.
Hvítárbrú:
byrjendanámkeið
Fjölbreytt, gagnlegt og skemmtilegt
byrjendanámskeið í notkun einkatölva
Dagskrá:
• Grundvallaratriði við notkun PC-tölva
• Stýrikerfið MS-DOS
• Ritvinnslukerfið WordPerfect
• Töflureiknirinn Multiplan
• Umræður og fyrirspurnir
Tími: 15., 17., 22., 24. nóvember kl. 20.00-23.00.
Innritun í símunt 687590 og 686790
60 ár frá vígslu
eftir Helga Kristjánsson
Það er merkisafmæli í Borgar-
firði í dag, 10. nóvember. Liðin eru
60 ár frá þeim merkisdegi í sam-
göngumálum þjóðarinnar, að vígð
var brú yfir eitt mesta vatnsfall
landsins, Hvítá í Borgarfirði.
Það var Tryggvi Þórhallsson
forsætisráðherra sem vígði brúna.
Að vonum þótti hún þá mikil og
vegleg. Brúin er tveir steinbogar
og er hvor um sig 51 metri að
lengd. Kostnaður við brúarsmíðina
árið 1928 varð 172 þúsund krón-
ur. Það var Arni Pálsson verk-
fræðingur sem teiknaði brúna en
brúarsmiður, var Sigurður Bjöms-
son.
Engum blöðum er um það að
fletta hve stórkostlegt hefur verið
að fá brú yfir þetta mikla og erf-
iða vatnsfall. Ekki spillti hve brúin
var og er glæsileg. Ég er örugg-
lega ekki einn um það að finnast
Hvítárbrúin, sem mannvirki, ein
af perlum héraðsins. Hlýtur brúin
að teljast bera þeim mönnum verð-
ugt vitni sem önnuðust gerð henn-
ar, bæði teikningu og smíði. Ég
man ekki eftir nema einni meiri-
háttar lagfæringu á henni hin
síðari ár. Þá var handriðum brúar-
innar beint meira út á við en verið
hafði. Það var gert vegna þess að
bifreiðamar fóru ört stækkandi.
Einnig mun þá hafa verið lagt í
gólf hennar að nýju.
Hrossarekstur 1913
Með tilkomu brúarinnar lagðist
af ferjan sem þama var. Þungu
fargi hefir af mörgum létt. Til þess
að rýna lítillega í fyrri aðstæður
ætla ég að grípa niður í frásögn
Oscars Clausens rithöfundar er
hann, í ævisögu sinni, segir frá
hrossarekstri frá Snæfellsnesi til
Reykjavíkur rigningarsumarið
1913. Voru þeir með stórt hundrað
hrossa sem selja átti utan til lífs.
Komu þeir að kvöldi dags að Hvítá
við Feijukot og var þá farið að
bregða birtu. Húðarrigning var á
og jökulvatnið kuldalegt. í hópnum
voru 3 hross sem Oscar hafði keypt
hjá Eggert Th. Gíslasyni í Fremri-
Langey. Voru þau öll eygengin og
hinir fallegustu gripir. Það voru
tvær dumbrauðar hryssur, 6—7
vetra, og fylgdi þeim 8 vetra rauð-
skjóttur stóðhestur sem aldrei hafði
hýstur verið, jaki stór og viðbrigða-
skepna að glæsileik. Þeir Oscar
ráku ekki nema 20—30 hross í ána
í einu til þess að forðast troðninga.
Fór Langeyjar-Skjóni í fyrsta hópn-
um og var alveg óragur við að
leggja á sundið. Síðan segir Oscar
frá, dálítið stytt: „Skjóni synti Hvítá
ofurléttilega, en þegar uppúr ánni
kom hljóp hann fram og aftur
hneggjandi og var að leita að upp-
eldissystrum sínum, rauðu hryssun-
um úr Langey. Hann fann aðeins
aðra. Hún hafði fylgt honum eftir,
en það var honum ekki nóg. Hann
biýndi röddina heldur betur og þá
svaraði vinkonan honum okkar
megin við ána. Skjóni var þá ekki
lengi að hugsa sig um. Hann skellti
sér fyrirvaralaust ofan í jökulvatnið
og synti svo hratt vestur yfir ána
að mér fannst hann fara í loftköst-
um. Hann flaug áfram og svo
grunnsyndur var hann að ég held
að aldrei hafi vatnað yfír hrygginn
á honum. Þegar upp úr ánni kom
hljóp klárinn fram og aftur þangað
til hann fann Rauðku sína.
Svo lagði Skjóni í þriðja sinn í
Hvítá og Rauðka litla með honum.
Hann hafði hana fyrir ofan sig í
straumnum. Þessu hefur hann
líklega verið vanur í eyjasundunum
vestra. Þannig syntu þau samíða
yfir ána og á sundinu var Skjóni
alltaf að gá að hryssunni. Þegar
grynna fór á honum og hann hafði
náð fótfestu öslaði hann svo að
boðaföll urðu framundan honum.
Hann hafði þá heldur en ekki áhuga
á að fínna hina vinkonu sína og hún
tók sig líka brátt út úr hrossahópn-
um og kom hneggjandi á móti hon-
um. Þá var öll fjölskyldan sameinuð
og frísaði Skjóni hressilega, hristi
af sér vætuna, leitaði sér að loðnum
bletti og tók duglega til matar síns".
Hvítá átti enn eftir að vera óbrú-
uð í 15 ár eftir að Oscar Ciausen
og félagar hans voru þama á ferð
með hrossin síðsumarið 1913.
Unaðslegt umhverfi
Hvítárbrú er staðsett í unaðs-
fögm umhverfi. Þar er ekki aðeins
fallegt þegar vel veiðist, heldur allt-
af. Undir þessa brú synda tug-
þúsundir laxa hvert sumar og má
ætla að stærstu göngudagana skipti
þeir þúsundum. Synda þeir ána
mjólkurlitaða sem tæra. í næsta
nágrenni hefur blómstrað mikið og
gott mannlíf. Allt þar til Borgar-
fjarðarbrúin var tekin í notkun var
Helgi Kristjánsson
þama sístreymi umferðar og á sum-
rum var sjálfgefið að ferðalangar
stöðvuðu við Hvítárvallaskála til að
rétta úr sér, njóta veitinga og ekki
síst fagurs umhverfís. Á hinu leitinu
getur oft verið öðmvísi fagurt við
Hvítárbrú. Þar er ægifagurt þegar
hin miklu vatnsflóð ganga yfir allt
láglendi og vegi í grennd. Alltaf rís
þó brúin yfir, traust og sterk, og
minnir þá á regnbogann og fyrir-
heit hans.
En „nú er hún Snorrabúð stekk-
ur“, því umferð um brúna er nú
aðeins brot af því sem áður var.
Það er auðvitað ágætt að öllu öðm
leyti en því að færri njóta nú þessa
augnayndis á ferð um héraðið.
Gömlu mannvirkin hljóta líka hvert
af öðm að hverfa úr notkun. Annað
væri óraunhæft. En það væri sæm-
andi að hæfir menn tækju sig til
og björguðu frá gleymsku smíða-
sögu þessarar brúar og margra
annarra. Hraði og firring nútíma-
þjóðfélags kallar á að það sé gert,
til þess að fólk skilji aðdraganda
nútímaþæginda. En ég ætla að láta
nægja afmælisvísu handa þessari
drottningu íslenskra brúa:
Hún er eins og hefðarfrú
— hún er listasmíði —
þessi gamla bogabrú
og Borgarfjarðarprýði.
Höfundur er fréttaritari Morgun-
blaðsins í Ólafsvik.
I EKKI
GENGK)
TILHUÐAR
Eitt slitþolnasta gólfefniö sem völ er á, er NORAMENT
takkadúkurinn frá FREUDENBERG í Vestur-Þýskalandi.
Við bjóðum stærsta fáanlegt úrval lita ásamt fjölda val-
möguleika í þykktum, gerðum og fylgihlutum. Takkadúkur
hentar á alla fleti þar sem mikillar hörku er þörf, en margir
kaupa hann útlitsins vegna.
SENDUM BÆKLINGA OG SÝNISHORNABÆKUR
Grensásvegi 13,105 Rvík, símar 83577 og 83430
Metsölublad á hverjum degi!