Morgunblaðið - 17.03.1989, Qupperneq 39

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. MARZ 1989
Tvenns konar
öngstræti
eftir Tómas Inga
Olrich
Það er að verða æ ljósara að meiri
hluti þeirra, sem á annað borð taka
afstöðu til hvalveiðistefnu íslenskra
stjómvalda, skipa sér í tvær fylking-
ar. Annars vegar eru þeir, sem vilja
fylgja fram stefnu Halldórs Ás-
grímssonar og ríkisstjórnarinnar,
sem þeir kalla gjarnan ranglega
stefnu Alþingis (þing þjóðarinnar
hefur, svo mér sé kunnugt, aldrei
tekið afstöðu til vísindaveiðanna sem
slíkra). Sú stefna virðist vera fólgin
í því að gera tilka.ll til að haga nýt-
ingu og rannsóknum á hvölum eftir
eigin höfði, í krafti sjálfsákvörðunar-
réttar þjóðarinnar. Hins vegar eru
þeir, sem vegna viðskiptahagsmuna
vilja hætta hvalveiðum, þótt þeir
telji að við framkvæmum vísinda-
veiðar í fullu samræmi við allar al-
þjóðlegar skuldbindingar okkar.
Virðist mér Ámi Gunnarsson al-
þingismaður vera talsmaður þessa
hóps innan Alþingis. Hvomg þessi
leið sýnist mér vænleg til að tryggja
hagsmuni íslendinga, hvorki þegar
litið er til skemmri eða lengri tíma.
Á ráðstefnu, sem Samband ungra
Sjálfstæðismanna gekkst fyrir ný-
lega, deildum við sjávarútvegsráð-
herra um það hvort hvalveiðistefna
íslenskra stjórnvalda væri brot á
Hafréttarsáttmála Sameinuðu þjóð-
anna. Meginröksemd ráðherrans var
sú, að Hafréttarsáttmálinn væri ekki
í gildi, þar sem aðeins 38 þjóðir
hefðu undirritað hann „en 60 þarf
til að hann teljist gildur" (Mbl. 17.
2. ’89). Ég hélt því hins vegar fram
í erindi mínu að 159 þjóðir og al-
þjóðasamtök hefðu undirritað sátt-
málann. Tók ég það skýrt fram,
þótt það virðist hafa farið fram hjá
fréttamanni sjónvarpsins, að sátt-
málinn yrði virkur einu ári eftir að
60 þjóðir hefðu staðfest hann, en
að á meðan beðið væri eftir því hefði
Hafréttarsáttmálinn réttarfarslegt
gildi fyrir þær þjóðir, sem hefðu
staðfest hann.
Ágreiningur okkar Halldórs um
það hvort 38 ríki eða 159 ríki hafi
Tómas Ingi Olrich
undirritað sáttmálann hlýtur að vera
byggður á mismæli ráðherrans.
Hann ruglar saman undirritun og
staðfestingu. Samkvæmt upplýsing-
um utanríkisráðuneytisins hafa 159
ríki undirritað sáttmálann (Frestur
til undirritunar er runninn út). Hins
vegar hafa ekki nema 38 ríki stað-
fest hann.
Munurinn á staðfestingu og undir-
ritun er sá, eftir því sem mér skilst,
að í undirritun sáttmálans er fólgið
samþykki með þeim fyrirvara að
þjóðþing hlutaðeigandi lands stað-
festi hann síðar. Staðfesting fer
síðan þannig fram að sáttmálinn er
ýmist felldur inn í landslög með sam-
þykkt lagafrumvarps ellegar tekin
afstaða til hans með samþykkt
þingsályktunartillögu.
Hitt skiptir að sjálfsögðu meira
máli, hvort sú fullyrðing ráðherrans
sé rétt, að sáttmálinn sé ekki í gildi.
Einu ári eftir að Hafréttarsáttmálinn
hefur verið staðfestur af 60 ríkjum
er hann fullgildur, hann tekur gildi
„de jure“, það er að segja að hann
verður þá virkur lagabálkur, ákvæð-
um hans er hægt að beita sem lagaá-
kvæðum fyrir alþjóðlegum dómstól.
Á meðan hann hefur ekki enn öðlast
þann sess að vera í gildi „de jure“,
er hann bindandi viljayfirlýsing
þeirra þjóða, sem hafa staðfest hann.
Hann er „in faeto“ grundvöllur al-
þjóðlegra samskipta um málefni sem
varða hafrétt. Hafréttarsáttmáli
Sameinuðu þjóðanna er því í gildi í
raun, enda hefur hann verið um ára-
bil grundvöllur utanríkisstefnu Is-
lendinga að því er varðar landhelgi,
efnahagslögsögu, veiðar á laxi, losun
úrgangsefna í sjó og fleira. Um
þessa skoðun hélt ég að ekki væri
ágreiningur á íslandi og leyfi mér í
því sambandi að vitna í orð Eyjólfs
Konráðs Jónssonar í Morgunblaðinu
þann 24. febrúar sl., þar sem hann
segir að Hafréttarsáttmálinn sé
„orðinn að lögum de facto“, og
mælir með því að laxveiðar Færey-
inga í sjó verði stöðvaðar á grund-
velli sáttmálans.
Samkvæmt Hafréttarsáttmálan-
um eigum við ekki sjálfsákvörðunar-
rétt í hvalamálum. Okkur ber skylda
til að starfa með öðrum þjóðum að
vemdun sjávarspendýra og hvað
hvali snertir höfum við skuldbundið
okkur til að starfa á vettvagni viðeig-
andi alþjóðastofnana. Á meðan ekki
er til nein alþjóðleg stofnun önnur
en Alþjóðahvalveiðiráðið, verðum við
að fara að tilmælum þess. Við getum
ekki sagt okkur úr ráðinu og stofnað
ásamt nokkmm öðrum þjóðum nýtt
hvalveiðiráð. Við gætum hins vegar
gengist fyrir því að allar strand-
þjóðir við Atlantshafið norðanvert
stofnuðu með sér samtök, sem fjöl-
luðu um málefni þessa hafsvæðis í
samræmi við ákvæði Hafréttarsátt-
málans. Islendingar gætu gengist
fyrir þvi innan Sameinuðu þjóðanna
að þar yrði fjallað innan sérstakrar
stofnunar um málefni hafsins. Við
getum hins vegar ekki leikið neinn
einleik ásamt nokkmm hvalveiði-
þjóðum.
Stríð er yfirleitt síðasta úrræði
friðsamrar þjóðar. Stríðsyfirlýsingar
verða því að vera vel gmndaðar. Ef
Halldór Ásgrímsson vill fara í stríð
við alþjóðleg umhverfísverndarsam-
tök, verður að vera Ijóst að íslensk
stjórnvöld hafi góðan málstað og
hafi í einu og öllu haldið alþjóðlegar
skuldbindingar sínar. En það er ein-
mitt það, sem ég dreg í efa.
Það viðhorf, að við eigum að
hætta hvalveiðum í vísindaskyni
vegna viðskiptahagsmuna og hótana
um viðskiptaþvinganir, er að mínu
mati ekki síður viðsjárvert en túlkun
sjávarútvegsráðherra á Hafréttar-
sáttmálanum. Það er mjög mikil-
vægt að Islendingar geri kröfu til
þess að fá að nýta auðlindir sjávar-
ins, bæði þær, sem þeir einir eiga
tilkall til og eins hinar sem þeir eiga
rétt á að nýta og rannsaka í sam-
starfí við aðrar þjóðir. Þennan rétt
smsrwmM
í TAKT VIÐ TÍMANN
Viltu skara fram úr á hörðum
vinnumarkaði?
Við bjóðum þér upp á hagnýta
kennslu í viðskipta- og tölvu-
greinum, ásamt því helsta sem
gerir þig að hæfum og dugandi
starfskrafti.
Þú getur valið um morgun- eftir-
miðdags- eðajkvöld tíma, eftir því
sem þér hentar.
Að námskeiðinu loknu útskrifast
þú sem skrifstofiitækiiir.
Innritun og allar nánari upp-
lýsingar færðu í símum 68 75 90
og 68 67 90.
Vif> erum
viö símann til ,
kl. 22 í kvöld.
Steinvör Gisladóttir,
skrifstofumaður,
Mjólkursamsölunni:
„Námið er yfirgripsmikið og
hagnýtt og reyndist mér vel.
Það hefur styrkt mig í sessi
og umfram allt var þetta
skemmtilegur tími í góðum
og samhentum hóp.“
Tölvufræðslan
Borgartúni 28
31
á þjóðin óumdeilanlega samkvæmt
Hafréttarsáttmálanum, ogþeim rétti
á hún ekki að afsala sér vegna við-
skiptahótana. í raun er það versta
hugsanleg niðurstaða hvalamálsins,
ef Islendingar neyðast til að gefa
upp gegn þvingunum þann rétt, sem
þeir eiga samkvæmt alþjóðalögum.
Íslendingar eiga öllum öðrum
þjóðum fremur að vera umhverfis-
og náttúruverndarþjóð. Með um-
hverfísvemd er þó alls ekki átt við
að banna manninum að nýta gjafir
náttúrunnar. Þvert á móti felst það
í hugtakinu náttúruvemd, eins og
ég kýs að skilja það, að náttúran
sé nýtt skynsamlega, þannig að ekki
sé valdið spjöllum á því sem við emm
hluti af og eigum allt okkar undir.'
Höfimdur er menntaskólakennari
á Akureyri.
TVOFALDUR
1. VESMNGUR
álaugardag
handa þér, ef þú hittír
á réttu tölumar.
Láttu þínar tölur ekki
vanta í þetta sinn! ?
Sími 685111. Upplýsingasímsvari 681511.