Morgunblaðið - 12.09.1989, Síða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. SEPTEMBER 1989
FLÓTTINN FRÁ AUSTUR-ÞÝSKALANDI
í flóttamannabúðum í Ungverjalandi:
Skálað í kampavíni
fyrir ferð til frelsis
Búdapest. Frá Önnu Bjarnadóttur, fréttaritara Morgiinblaðsins.
DIETER Grahmann, sendifulltrúi Austur-Þýskalands í Ungverjal-
andi, hafði það náðugt í húsvagni gegnt hliði flóttamannabúðanna
fyrir Austur-Þjóðverja í Zugliget-hverfi í Búdapest fyrir helgina.
Hann var til staðar til að veita löndum sínum upplýsingar um að
austur-þýsk stjómvöld myndu ekki hegna þeim fyrir að vilja flýja
land ef þeir snem aftur heim. Aðeins firéttamenn sáust gefa sig á
tal við hann. Austur-Þjóðverjar, sem stóðu í misstómm hópum allt
í kring, gáfú hjólhýsinu homauga og hlógu að gulum dreifimiða
sem sendiráðið hafði látið útbúa. Þar er komist þannig að orði að
borgaramir geti snúið óhræddir aftur heim og til sömu starfa og
þeir höfðu áður. „Þessi snepill er ekki neins virði nema sem vegg-
skraut,“ sagði flóttamaður og hristi höfúðið yfir þeirri hugmynd
að nokkur vildi snúa afitur til Austur-Þýskalands.
EINS og sagt var frá í Morgunblaðinu á sunnu-
dag var austur-þýsku flóttafólki í Ungverjal-
andi skýrt frá því á föstudagskvöld, að það
fengi að halda áfram ferð sinni til frelsis í
Vestur-Þýskalandi innan fárra daga. Fréttarit-
ari Morgunblaðsins, Anna Bjarnadóttir, var í
ungversku búðunum um þær mundir sem
flóttamennirnir heyrðu þessi gleðitíðindi. En
á sunnudagskvöld var tilkynnt að þá um nótt-
ina yrðu landamærin til Austurríkis opnuð en
um Austurríki heldur fólkið rakleiðis til Vest-
ur-Þýsklands og var Anna Bjarnadóttir í gær
í Passau í Vestur-Þýskalandi, þar sem tekið
er á móti flóttamönnunum. Hér lýsir hún ann-
ars vegar viðhorfi flóttafólksins í búðunum í
Ungveijalandi og hins vegar hvernig tekið var
á móti því í Vestur-Þýskalandi.
Við komuna til Passau:
Flóttafólkið brosti
þreytt en ánægt
Passau. Frá Önnu Bjarnadóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
UNG, austur-þýsk hjón, fimm ára gömul dóttir þeirra og foreldr-
ar konunnar vom í Tékkóslóvakíu á leið í frí við Balaton-vatn í
Ungverjalandi þegar þau heyrðu þær fréttir í útvarpinu, að ung-
verska stjómin hefði sagt upp samkomulagi sínu við Austur-
Þýskaland og hleypti nú öllum Austur-Þjóðvetjum yfir landamær-
in til Austurríkis. „Við breyttum strax ferðaáætluninni og stefiid-
um í vestur þegar við komum til Ungveijalands," sagði faðirinn
í samtali við Morgunblaðið í Passau í Bæjaralandi í Vestur-
Þýskalandi í gær. „Allir í bílnum vom samstundis einhuga um
Grahmann sagði í samtali við
Morgunblaðið að víst hefðu margir
kosið að snúa aftur. „Þeir koma
til okkar í sendiráðið frekar en
hingað þar sem allir geta séð þá.
í morgun kom til dæmis ung kona
sem hafði flúið land af því að hún
átti í hjónabandserjum og bað um
aðstoð við að komast aftur til baka.
Hún hafði áttað sig á að hún getur
ekki lifað án bamsins síns sem hún
skildi eftir hjá föðurnum.“ Hann
benti á að í fréttum fyrir skömmu
hefði verið sagt, að 15-20.000
flóttamenn væru í Ungveijalandi
en opinbera talan nú væri rúmlega
6.000. „Það má draga ákveðnar
ályktanir af því,“ sagði hann.
Starfsmaður ungverska Rauða
krossins sagðist vita um einn eða
tvo flóttamenn sem hefðu snúið
aftur. Grahmann sagði persónulega
erfiðleika og óánægju í einkalífinu
helstu ástæðumar fyrir að þúsund-
ir manna hefðu flúið Austur-Þýska-
land á síðustu vikum og biðu
spenntir eftir að komast til Vestur-
Þýskalands.
Öryggislögreglan sögð
á sveimi
Sendifulltrúanum var ekki heim-
ill aðgangur að flóttamannabúðun-
um. Þær vom aðeins ætlaðar íbúum
þeirra og starfsfólki. Sögur um að
starfsmenn austur-þýsku öryggis-
lögreglunnar væm þar á sveimi
gengu milli manna. Hjón frá Aust-
ur-Berlín horfðu á húsvagn sendi-
ráðsins kvöldið sem þau komu til
Búdapest og sögðu að þeim hefði
verið ráðlagt að láta 5 og 12 ára
syni sína ekki úr augsýn. „Þeir
vita að við myndum ekki fara vest-
ur yfir án barnanna okkar," sögðu
þau.
Svipaða sögu var að heyra í
flóttamannabúðunum í Zanka við
Balaton-vatn. Tvær stúlkur frá
Rostock vom í miðri frásögn af
misheppnaðri flóttatilraun yfir hina
svokölluðu „grænu línu“ til Austur-
ríkis þegar þær tóku eftir að fölur
maður á stuttbuxum með mynda-
vél hlýddi á. Hann sagðist vera
venjulegur, forvitinn vestur-þýskur
ferðamaður þegar þær spurðu Jiver
hann væri og hvað hann vildi. „Við
viljum ekki að þér hlustið á þetta,
vinsamlega hypjið yður,“ sögðu
þær gallharðar. Kunningi þeirra frá
Potsdam giskaði á að 10-15% íbúa
búðanna væm úr öryggislögregl-
unni. „Þeir hlera samtöl og spyrja
krakka persónulegra spuminga.
Það er nauðsynlegt að hafa auga
með bömunum og við hjónin mynd-
um aldrei láta hálfs árs dóttur okk-
ar vera eina.“
Giffcu sig og flúðu land
Flóttamennimir voru annars ró-
legir og vinsamlegir. Flestir vom
milli tvítugs og fertugs. Þeir vildu
hvorki gefa upp nöfn né láta taka
myndir af sér en vora yfirleitt til-
búnir að tala við fréttamenn. „Ég
skal halda opinberan blaðamanna-
fund um leið og ég kem til
Vestur-Þýskalands,“ sagði einn,
„en ekki fyrr“.
Allir nefndu frelsisþrána sem
helstu ástæðuna fyrir að þeir flúðu
land. „Það er óþolandi að búa við
það að láta aðra ákveða hvað mað-
ur má lesa, sjá og heyra,“ sagði
24 ára stúlka frá Dresden. „Mig
langaði í langskólanám en sleppti
því af því að ég var orðin þreytt á
að láta heilaþvo mig. Ég vil fá
frelsi til að móta mínar eigin skoð-
anir og segja það sem ég vil í friði.“
Og þráin eftir ferðafrelsi er sterk.
„Eg fer í keng þegar ég heyri
Vesturlandabúa nefna eins og ekk-
ert sé sjálfsagðara að hann hafi
verið í Bandaríkjunum í sumar,“
sagði 35 ára danskennari frá Erf-
urt. „Ég má ekki fara þangað. Ég
má ekki fara neitt nema til ann-
arra Austur-Evrópulanda og þar
er ég fjórða klassa gestur af því
að gjaldmiðillinn minn er ekki jafn
góður og vestrænna gesta.“ Hann
sagðist vilja flytja með konu og
16 ára son til Vestur-Þýskalands
til að fá frelsi og tækifæri til að
vinna fyrir peningum sem hefðu
eitthvert gildi. „Ég er enginn vit-
leysingur. Ég veit að lífíð er enginn
dans á rósum í Vestur-Þýskalandi.
En ég er tilbúinn að takast á við
það og sýna hvað í mér býr.“
Nýgift hjón frá Jena flýttu brúð-
kaupinu til að geta flúið land sem
lögleg hjón. „Það var sárt að fara
án þess að geta kvatt nokkurn.
En við áttum enga framtíð fyrir
okkur í Austur-Þýskalandi," sagði
23 ára eiginmaðurinn. „Þar kemst
enginn áfram nema hann hafi rétt
sambönd. í Jena tekur 15 ár að fá
síma, svo ekki sé minnst á íbúð.
Og ekkert fæst í búðunum. Við
rákum upp stór augu þegar við
sáum ferskjur og nýtt grænmeti
héma í Búdapest. Heima fæst ekk-
ert nema kartöflur og bananar
kannski einu sinni í mánuði og þá
myndast löng röð til að kaupa þá,“
sagði 18 ára stúlkan.
Varúðarskot við
landaraærin
Sumir flóttamannanna höfðu
verið í fjórar, fimm vikur í Ung-
veijalandi. Þeir sem létu skrá sig
og bjuggu í búðunum fengu að
borða þrisvar á dag og vasapening
frá vestur-þýsku stjórninni. Hjón
fengu jafnvirði um 3.000 kr. í upp-
hafi og gátu beðið um meira ef
með þurfti. Styrkimir vora lækkað-
ir þegar það kom í ljós að sumir
eyddu þeim í bjór og brennivín.
Fólkið skrapp í bæinn eða rabbaði
saman og reynt var að hafa ofan
af fyrir bömunum með ferðum i
dýragarðinn og kennslustundum.
Fáir höfðu lengur áhuga á að reyna
að komast ólöglega yfir landamær-
in til Austurríkis. „Við höfum heyrt
of margar neikvæðar sögur af því,“
sögðu hjónin frá Jena.
Stúlkurnar frá Rostock, sem
áður vom nefndar, eru 20 og 22ja
ára og eiga báðar kærasta í fang-
elsi. Annar var handtekinn fyrir
að reyna að flýja frá Austur- til
Vestur-Berlínar og hinn fyrir pólit-
• ískar aðgerðir. Þær flúðu til Ung-
veijalands með 3ja ára dóttur hinn-
ar eldri í gegnum Prag og héldu
til þorpsins Sopron skammt frá
austurrísku landamæmnum. Þær
vissu að margir hefðu komist þaðan
vestur yfir. Þær rákust á aust-
urríska flóttaaðstoðarmenn á kaffi-
húsi í bænum og bættust í hóp tíu
manns sem vom að undirbúa ferð
yfir „grænu línuna". Farangurinn
var tekinn í bíl en hópurinn lagði
af stað fótgangandi um hálf fimm
um eftirmiðdaginn. Hann rakst á
ungverskan herforingja sem ráð-
lagði þeim að bíða til klukkan átta
um kvöldið um 50 metra frá landa-
mæmnum. En aðstoðarmaðurinn
treysti honum ekki og hélt að hann
myndi kalla á hersveit til að hand-
taka hópinn svo ferðinni var haldið
áfram. Um 20 metra frá landamær-
unum var öllum sagt að bíða eftir
rétta augnablikinu til að hlaupa
yfir graslendið til Austurríkis. Én
landamæraverðir vora viðbúnir
þegar hópurinn hélt að honum
væri óhætt og skutu vamarskotum
þegar hann lagði af stað. „Ég sneri
auðvitað strax við,“ sagði móðir-
in.„Ég gat ekki tekið þessa áhættu
með bamið." Aðeins tveimur úr
hópnum, prófessor og konu hans,
tókst að flýja í þetta skiptið. Hinir
vom handteknir, yfirheyrðir en
síðan sendir sína leið. „Við fómm
til Sopron og reyndum aftur sama
kvöld með öðmm hópi að komast
vestur yfir en með sama árangri
og fyrr,“ sagði hin yngri hlæj-
andi.„Það var óþarfí að yfirheyra
okkur í það skiptið."
Þær gátu hlegið að flóttatilraun-
inni á laugardagsmorgurt. Kvöldið
áður var þeim ásamt öðram flótta-
mönnum í Zanka tilkynnt að þær
fengju ömgglega fararleyfí til
Vestur-Þýskalands. Gífurleg kæti
greip um sig í búðunum við fréttirn-
ar. Þeir sem lumuðu á kampavíni
drógu það úr pússi sínu og skáluðu
við nýja vini og félaga.„Stemmn-
ingin minnti helst á gamlárskvöld,“
sögðu stúlkumar. Þær vom leiðar
yfir að hafa yfirgefíð fjölskyldur
sínar og föðurland. „En við þoldum
lífið þar ekki lengur og gripum
þess vegna tækifærið þegar það
bauðst hér í Ungveijalandi."
það.
Flóttamannabúðimar hafa
staðið tilbúnar í Passau og ná-
grenni í rúma viku. Strax við
landamærin er tekið hlýlega á
móti þeim, sem strejmia til lands-
ins á Traböntum, Wartburgum,
Lödum og langferðabílum. Starfs-
menn Rauða krossins bjóða upp
á kaffi, úthluta nestispökkum,
landakortum og skrásetningar-
seðlum og allir fá ákveðna fárhæð
sem vasapening við landamærin.
Flóttafólkið brosti, þreytt en án-
ægt, og er augsýnilega hrært yfir
að vera loks komið til Vestur-
Þýskalands.
Mikil gleði greip um sig í flótta-
mannabúðunum í Búdapest á
sunnudagskvöld þegar tilkynnt
var, að landamæri Ungveijalands
yrðu opnuð þá á miðnætti. Marg-
ir skáluðu fyrir fréttunum en aðr-
ir drifu sig strax af stað. Ungur
maður sagðist hafa verið kominn
að landamærunum klukkan hálf
tólf á sunnudagskvöld.
„Á miðnætti ætlaði allt um
koll að keyra," sagði hann, „ég
hef aldrei upplifað annað eins.“
Fyrstu flóttamennirnir komu til
Passau klukkan hálf þijú aðfarar-
nótt mánudags og síðan hefur
ekkert lát orðið á fólksstraumn-
um. Þar fær fólkið vasapeninga,
samtals 250 vestur-þýsk mörk
(tæpar 8.000 ísl. kr.), og getur
haldið ferðinni áfram ef það hefur
einhvem vísan samastað. Þeir,
sem eiga engan að í Vestur-
Þýskalandi, verða sendir áfram
til annarra landshluta eins fljótt
og unnt er og þar mun flóttafólk-
ið, sem er yfirleitt ungt og vel
menntað, hefja nýtt líf. Atvinna
er einnig í boði og ríkti mikil eftir-
vænting og tilhlökkun í kringum
auglýsingatöflu í flóttamannabúð-
unum í gær þar sem auglýst var
eftir nýjum starfskröftum.
T * • I#1 /» >c Reuter
Nýjum heimkynnum tagnao
Austur-þýsku flóttamennimir íögnuðu ákaflega þegar þeir komu til Vestur-Þýskalands og skáluðu
í kampavíni fyrir sínum nýju heimkynnum. Myndin var tekin í Suben, skammt frá Passau í Bæjaral-
andi þar sem eru miklar búðir, fyrsti áfangi flestra flóttamannanna.