Morgunblaðið - 14.12.1989, Blaðsíða 45

MORGUNBLA'ÐIÐ FIMMTUDAGUR/14. DESEMBER 1989
45,
Umferðarmál og1
ábyrgð fjölmiðla
Opið bréf til ritstjórnar Morgunblaðsins
eftirÞórarin
Hjaltason
Laugardaginn 11. nóvember sl.
birtist í Lesbók Morgunblaðsins
grein éftir Gísla Sigurðsson rit-
stjórnarfulltrúa, þar sem hann
gagnrýnir m.a. umferðarskipulag á
Bústaðavegi vestan Kringlumýrar-
brautar. Þessi grein er full af mis-
skilningi, jafnvel hreinu þekkingar-
leysi, og í henni felast óréttmætar
ásakanir í garð þeirra, sem bera
ábyrgð á skipulagi umferðar í
Reykjavík. í lesendadálkum og
kjallaragreinum blaðanna er al-
gengt að leikmenn séu að upplýsa
þjóðina um það, hvernig eigi að
skipuleggja umferðina í höfuðborg-
inni. Við á umferðardeild borgar-
verkfræðings erum önnum kafnir
og gefum okkur yfirleitt ekki tíma
til að svara slíkum aðfinnslum. En
þar sem hér er um að ræða ritstjórn-
arfulltrúa Morgunblaðsins, verður
ekki komist hjá því að svara þess-
ari grein.
Gagnsemi umferðarljósa
Fyrir þremur árum voru aðeins
tæp 30 umferðarljós á gatnamótum
í Reykjavík. Miðað við erlenda
staðla voru þau allt of fá. í Banda-
ríkjunum eru t.d. u.þ.b. ein um-
ferðarljós á hvetja 1000 íbúa. Sam-
kvæmt því ættu að vera 250 um-
ferðarljós á gatnamótum hér á
landi, langflest á höfuðborgarsvæð-
inu. Þetta er athyglisvert í Ijósi
þess, að Bandaríkin eru fræg fyrir
margar og miklar hraðbrautir án
umferðarljósa. I Þýskalandi eru
umferðarljósin færri, enda umferð-
in á hvern íbúa töluvert minni, þar
eru aðeins ein umferðarljós á hveija
2.000 íbúa. Samkvæmt því ættu
að vera um 125 umferðarljós á
landinu, og væri hæfilegt að ætla
um 100 þeirra stað á höfuðborgar-
svæðinu, þar af um 70-80 í sjálfri
höfuðborginni. Hér á umferðar-
deildinni notum við þýskar leið-
beiningar um það, hvenær rétt sé
að setja upp umferðarljós á gatna-
mótum. í dag eru ljósastýrð gatna-
mót orðin 56 að tölu. Af þessu má
sjá, að ásökun G.S. um að það
hafi verið farið offari í uppsetningu
umferðarljósa á ekki við rök að
styðjast. Allir vita, hve umferðin
hefur aukist gífurlega hér í höfuð-
borginni á síðustu árum.
Gera má ráð fyrir að' umferðar-
ljós fækki slysum um 30-50% mið-
að við sams konar gatnamót án
ljósa. Umferðarljós kosta aðeins
rúmlega eina milljón og skilar sú
fjárfesting sér yfirleitt á innan við
einu ári. Umferðarljós hafa þann
ókost, að seinkanir ökutækja á
aðalbrautinni aukast lítillega. Hins
vegar minnka umferðartafir öku-
tækja á þvergötunni verulega og
vegur það yfirleitt á móti hinu.
Gult blikk á nóttunni?
G.S. fullyrðir í grein sinni, að
rétt sé að „láta þetta ljósafargan
blikka á nóttunni".
Fyrir nokkrum árum var ákveðið
að hætta að láta umferðarljós
blikka gulu á nóttuni. Þessi ákvörð-
un var byggð á reynslu erlendis.
Viðamiklar rannsóknir í Þýskalandi
benda til þess, að gula blikkið sé
fjórum sinnum hættulegra en að
láta ljósin loga á nóttunni eins og
á öðrum tímum sólarhringsins. I
sömu rannsókn var reiknað út, að
sparnaður væri aðeins brot af hin-
um aukna slysakostnaði. Umferð-
ardeild hefur kannað tíðni umferð-
arslysa á nóttunni á þeim gatna-
mótum„þar sem áður var gult þlikk
„Gera má ráð fyrir að
umferðarljós fækki
slysum um 30-50% mið-
að við sams konar
gatnamót án ljósa. Um-
ferðarljós kosta aðeins
rúmlega eina milljón o g
skilar sú fjárfesting sér
yfirleitt á innan við einu
* • IL
an.
á nóttunni, og komist að þeirri nið-
urstöðu að slysum hafi fækkað um
60% á nóttunni, þ.e. gula blikkið
sé 2,5 sinnum hættulegra. Ákvörð-
unin um að hætta við gula blikkið
á nóttunni hefur því leitt til þess,
að slysakostnaður hefur lækkað um
nokkra tugi milljóna á hverju ári.
Fjarlægð milli ljósastýrðra
gatnamóta
G.S. setur út á það, að almennt
sé of stutt á milli ljósastýrðra
gatnamóta í bórginni. Hver sé rétt
fjarlægð á milli gatnamóta er oft
álitamál. Ég er þeirrar skoðunar
að fækka megi gatnamótum og
tengingum í borginni. Slíkt leiðir
til fækkunar slysa. Óhófleg fækkun
gatnamóta myndi á hinn bóginn
valda of miklu álagi á þau gatna-
mót sem eftir stæðu og aukningu
á akstursvegalengdum.
Ef við skoðum fjarlægð milli
ljósastýrðra gatnamóta í borgum
nágrannalandanna, kemur í ljós að
hún er mun styttri en hér í höfuð-
borginni. Eins og ég vék að í upp-
hafi þessarar greinar, þá eru um-
ferðarljós þar að meðaltali fleiri á
hvern íbúa. Þar að auki bætist við,
að þar eru borgir yfirleitt þéttbýlli
en Reykjavík. Á Miklubrautinni eru
t.d. um 700 metrar milli gatna-
móta. Það þætti gott í nágranna-
löndunum. Eg myndi ætla, að þar
væri fjarlægð milli ljósastýrðra
gatnamóta á stofnbrautum (hrað-
brautir undanskildar) u.þ.b. 300 til
400 metrar að meðaltali. Á Bú-
staðavegi vestan Kringlumýrar-
brautar er fjarlægð milli gatna-
móta að meðaltali um 400 metrar,
eða svipað og gengur og gerist í
nágrannalöndunum.
Ég get ekki verið sammála G.S.
í því, að rétt hefði verið að sleppa
tengingu Litluhlíðar við Bústaða-
veg. Litlahlíð og Langahlíð eru
skilgreindar sem tengibrautir í að-
alskipulagi Reykjavíkur, en Bú-
staðavegur sem stofnbraut. Það er
meginregla að leyfa alla beygju-
strauma á mótum tengibrautar og
stofnbrautar. Sérstaklega má
benda á að ef vinstri beygja af
Litluhlíð austur Bústaðaveg yrði
bönnuð í því skyni að losna við
umferðarljósin, þá myndi gegn-
akstur um Hamrahlíð aukast, en
Hamrahlíð er safngata, og er það
því óæskilegt. Auk þess myndi
þetta rekast á leiðakerfi SVR.
Fráleitt er að loka miðeyju Bú-
staðavegar við Flugvallarveg til að
losna við umferðarljósin þar. Sú
gata er megintenging Skógarhlíðar
við aðalgatnakerf ið og eina tenging
Hótels Loftleiða og fleiri fyrir-
tækja. Á því svæði á eftir að rísa
flugstöð fyrir innanlandsflug, og
meiningin er að tengja íþróttasvæði
Vals við Flugvallarveg. í dag fara
um götuna um þijú þúsund bílar á
sólarhring. Til samanburðar má
nefna Keflavíkurveginn, um hann
fara fimm þúsund bílar á sólar-
hring. Þetta er þó vissulega lítil
umferð samanborið við umferðina
á Bústaðavegi, hún er um 30 þús-
und bílar á sólarhring og er þegar
orðin um 5 þúsund bílum meiri en
var á Skógarhlíð.
Umferðarbrú á mótum
Bústaðavegar og
Flugvallarvegar
Tillaga G.S. um að leiða Bú-
staðaveginn á brú yfir Flugvallar-
veg er góðra gjalda verð, svo langt
sem hún nær. I ljósi þess takmark-
aða fjármagns sem er til ráðstöfun-
ar til nýbyggingar á stofnbrautum
í borginni er þetta fráleit hug-
mynd. Talið er að þörf sé á 250-300
milljónum á hverju ári til nýbygg-
ingar og viðhalds svokallaðra þjóð-
vega í þéttbýli í Reykjavík. Lögum
samkvæmt á ríkisvaldið að útvega
fjármagnið, en stendur sig engan
veginn í stykkinu. Síðustu árin
hafa árleg framlög ríkisins numið
innan við 100 milljónum krónum á
núvirði. Af því hafa farið nálægt
50 milljónir í viðhald þjóðvega í
þéttbýli. Þetta hefur því hvergi
dugað til að fjármagna þær brýnu
framkvæmdir, s.s. Bústaðaveg,
sem hefur verið lagt í á undanförn-
um árum, þannig að skuld ríkisins
við borgina á þessu sviði er farin
áð nálgast einn milljarð króna.
Gera má ráð fyrir að aukakostn-
aður vegna brúarinnar hefði orðið
nálægt 100 milljónum króna. Brúin
sjálf hefði e.t.v. kostað aðeins 50
milljónir, eins og G.S. hefur eftir
mér. En aukakostnaður vegna lyft-
ingar Bústaðavegar (eða lækkunar
Flugvallarvegar) hefði orðið nokkr-
ir tugir milljóna. Þá er miðað við
að tengingar Flugvallarvegar við
aðalgatnakerfið hefðu orðið um
Skógarhlíð. Þessar tengingar hefðu
kostað aukna slysahættu á öðrum
stöðum, t.d. á Skógarhlíð, og tölu-
verða aukningu á akstursvega-
lengdum umferðar til/frá flugvall-
arsvæðinu. Vegna plássleysis hefðu
beinir tengivegir milli Bústaðaveg-
ar og Flugvallarvegar vart komið
til álita í brúartillögunni.
Óhætt er að fullyrða að arðsemi
þessa mannvirkis hefði í besta falli
orðið á mörkum þess að vera já-
kvæð. Vegna hins takmarkaða fjár-
magns gerir borgarverkfræðings-
embættið yfirleitt ekki tillögur um
nýbyggingu þjóðvega í þéttbýli
nema arðsemi framkvæmdar sé
a.m.k. 20-30%. Hér geta þó um-
hverfisáhrif breytt dæminu. Gerð
er minni krafa til framkvæmdar,
sem bætir umhverfið. Hækkun
Bústaðavegar myndi hafa neikvæð
áhrif á umhverfið. Hönnun á hæð-
arlegu Bústaðavegar var gerð í
samvinnu við Borgarskipulag
Reykjavíkur. Lögð var áhersla á
að lagning Bústaðavegar bitnaði
sem minnst á umhverfinu í
Öskjuhlíð.
G.S. minnist á þann möguleika
að hita upp Bústaðaveginn í brekk-
unni ofan við gatnamótin. Þessi
möguleiki kom til álita, en frá hon-
um var horfið vegna kostnaðar og
þeirrar staðreyndar, að heitt vatn
er af skornum skammti eins og
stendur. Hjá borgarverkfræðings-
embættinu hefur verið rætt um að
með tilkomu Nesjavallavirkjunar
verði til nóg af heitu vatni og þá
megi e.t.v. semja um lægra verð
til upphitunar gatna. Vonandi fæst
þá fjármagn til upphitunar á þess-
ari brekku sem og fleiri hættuleg-
um eða erfiðum brekkum í höfuð-
borginni. Upphitun í þessari brekku
kemur til álita, þegar nýtt slitlag
verður sett á Bústaðaveg eftir
nokkur ár.
Hlíðarfótur
í grein G.S. kemur greinilega
fram ósk um hraðbrautir með um-
ferðarbrúm. Á umferðardeildinni
köllum við slíkar götur 1. flokks
stofnbrautir með mislægum gatna-
mótum. í greinargerð með aðal-
skipulagi Reykjavíkur setja borgar-
yfirvöld skýrt fram ósk um sam-
hangandi kerfi slíkra gatna. En það
er ríkið sem á að borga brúsann,
og miðað við óbreytta stefnu ríkis-
valdsins er hætt við að draumurinn
rætist seint. Bústaðavegur er skil-
greindur sem 2. flokks stofnbraut,
en á slíkum götum er ekki gert ráð
fyrir mislægum gatnamótum,
nema þá e.t.v. þar sem þær mæta
1. flokks stofnbrautum, samanber
mislægu gatnamótin á mótum Bú-
staðavegar og Kringlumýrarbraut-
ar og væntanleg mislæg gatnamót
Bústaðavegar og Miklubrautar.
Framtíðarspár um umferð gefa
til kynna sívaxandi umferð milli
sveitarfélaganna fyrir sunnan
Fossvog annars vegar og vestur-
hluta Reykjavíkur hins vegar. Bú-
staðavegur mun ekki geta annað
þessari umferð á fullnægjandi hátt
í miklu meira en 5-10 ár. Þá verð-
ur að leggja Hlíðarfót (sjá með-
fylgjandi mynd) með mislægum
gatnamótum við Kringlumýrar-
braut og Flugvallarveg. Hér er um
að ræða 1. flokks stofnbraut með
mislægum gatnamótum, og gera
má ráð fyrir að slysakostnaður á
þessari götu verði aðeins lítið brot
af slysakostnaði á Bústaðavegi. Til
álita kom að leggja þessa braut á
undan Bústaðavegi. Kostnaður við
gerð fjögurra akreina Hlíðarfótar
verður vart undir 600 milljónum
króna (mislæg gatnamót innifalin).
Hinn nýlagði kafli Bústaðavegar
kostaði aðeins rúmlega 200 milljón-
ir króna (umferðarbrú við Miklu-
braut innifalin) og því var ákvarð-
anataka tiltölulega auðveld. Á
næstu árum liggja fyrir mjög brýn-
ar framkvæmdir eins og breikkun
Sætúns, lagning nýrrar brautar
yfir Elliðaárósa, færsla Hring-
brautar, breikkun Yesturlandsveg-
ar, mislæg gatnamót á mótum
Höfðabakka og Vesturlandsvegar.
Lagning Hlíðarfótar verður því
varla á dagskrá fyrr en eftir 1995.
Ábyrgð fjölmiðla
Það má segja Morgunblaðinu til
hróss, að eins og kom fram í ný-
legri skoðanakönnun þá er það
mest traustvekjandi í fréttaflutn-
ingi af dagblöðum landsins. Önnur
blöð komast ekki með tærnar þar
sem Morgunblaðið hefur hælana í
þeim efnum. Það er líka þakkar-
vert, hversu opið og gagnrýnið
blaðið er. T.d. má benda á margar
greinar nú nýlega um stjómun fisk-
veiða. Þar tel ég að blaðið hefi
sýnt góða blaðamennsku. Til að
upplýsa lesendur sem best á því
sviði hefur blaðið notið aðstoðar
sérfræðinga, m.a. fiskihagfræð-
inga.
En í umferðarmálum kveður við
annan tón, og tel ég að blaðið hafi
ekki sinnt þessum málaflokki sem
skyldi. Sérstaklega sakna ég já-
kvæðrar umræðu um framtíðar-
skipulag umferðar á höfuðborgar-
svæðinu. Lítt grundaðar aðfinnslur
um einstakar götur eða einstök
gatnamót em ekki til þess fallnar
að skapa þá umræðu og skoðana-
skipti, sem þörf er á. Ábyrgð fjöl-
miðla er mikil, og einmitt vegna
þess hve Morgunblaðið nýtur mik-
ils trausts, er áríðandi að þið á rit-
stjórninni kynnið ykkur þennan
málaflokk betur, áður en þið látið
í ljós skoðanir ykkar. Starfsmenn
umferðardeildar borgarverkfræð-
ings munu verða boðnir og búnir
til að upplýsa ykkur eins og frek-
ast er kostur.
Höfundur er yfirverkfræðingur
umferðardeildar
borgarverkfræðings.
■ ATHUGASEMD- Vegna frétt-
ar af reglugerð um jöfnunarsjóð
sveitarfélaga í Morgunblaðinu
þriðjudaginn 12. desember síðast-
liðinn, þar sem haft er eftir Hún-
boga Þorsteinssyni að útsvarsá-
lagning ársins 1989 hafi ekki áhrif
á möguleika sveitarfélaga að fá
tekjujöfnunarframlag úr jöfnunar-
sjóði árið 1990, vill Karl Bjömsson,
bæjarstjóri á Selfossi, fagna þeim
skilningi ráðuneytisins á fram-
kvæmd reglugerðarinnar.
Skilningur sambands íslenskra
sveitarfélaga var sá að ef útsvars-
'prósentan væri ekki nýtt að fullu
árið 1989 hefði það áhrif til skerð-
ingar á tekjujöfnunarframlaginu.
Öðru leyti telur bæjarstjóri ekki
ástæðu til að koma fram frekari
leiðréttingum vegna misskilnings í
fréttinni en stendur að öðru leyti
að fullu við það sem haft var eftir
honum í blaðinu 12. desember.
■ HAPPDRÆTTI HÍ- í vinn-
ingaskrá Happdrættis Háskola Is-
lands, sem birtist í Morgunblaðinu
á miðvikudag, féll niður númerið,
sem hæsti vinningurinn, f imm millj-
ónir króna, kom á: 13012. Beðist
er velvirðingar á þessu.