Morgunblaðið - 14.12.1989, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÍ), FIMMTUDAGUR 14. .DESEMBEIU989
ld,
Lúðvík Jósepsson
sífellt að standa á mér.“ Hvers
vegna segir Lúðvík ekki hvar þessi
tilvitnuðu orð birtust? Var hér um
forystugrein blaðsins að ræða eða
eitthvað annað? Þessi stutta tilvitn-
un í bókina gefur einnig til kynna
meginstef hennar: Lúðvík var of-
sóttur fyrir að vilja ekki semja um
lausn landhelgisdeilnanna.
í þessum stutta kafla talar hann
um „alvarlega milliríkjadeilu"
vegna útfærslu landhelginnar í 50
sjómílur. Á öðrum stað segir Lúðvík
þegar hann ræðir um útfærsluna í
12 mílur: „Sjónarmið mitt var að
stækkun íslensku fiskveiðiland-
helginnar væri innanríkismál, en
ekki utanríkismál. Útfærslan var
af okkar hálfu einhliða, eins og
stækkun landhelgi annarra þjóða
hafði verið.“ Mér finnst þessi yfir-
lýsing skipta höfuðmáli, þegar
reynt er að átta sig á þeim vinnu-
brögðum, sem Lúðvík vildi að beitt
væri í landhelgismálinu. Hann vildi
færa út lögsöguna, hVað sem það
kostaði, hafna öllum samningum
við aðra, beijast á miðunum eins
lengi og frekast væri kostur, ögra
varnarliðinu á Keflavíkurflugvelli,
núa því um nasir að það vildi ekki
taka upp hanskann fyrir okkur
gegn þeim sem reyndu að veiða
innan nýju lögsögunnar í skjóli her-
skipa, reka varnarliðið, ef það veitti
okkur ekki liðsinni, slíta stjóm-
málatengsl við deiluríki, segja þjóð-
ina úr Atlantshafsbandalaginu og
neita að veija málstað okkar fyrir
Alþjóðadómstólnum í Haag. Öflug
herveldi geta ef til vill hagað sér
þannig undir stjórn skammsýnna
forystumanna, sem eru tilbúnir til
að veija málstað sinn með mann-
fómum. Smáríki eru auðvitað ekki
í neinni aðstöðu til að bjóða þjóða-
samfélaginu byrginn með þessum
hætti og þau verða að nota allar
leiðir til að ná málum sínum fram
með samningum og fá viðurkenn-
ingu annarra á þeim. Það er sú
stefna sem hefur ráðið að lokum í
landhelgismálinu, en í öllum tilvik-
um var gengið til samninga í and-
stöðu við Lúðvík Jósepsson. Væri
hann sjálfum sér samkvæmur í
þessu hefði hann átt að snúast gegn
aðild íslands að hafréttarsáttmála
Sameinuðu þjóðanna.
Að öðram þræði snýst bók
Lúðvíks Jósepssonar um þá sam-
særiskenningu, að þeir sem styðja
vamarsamstarf vestrænna ríkja séu
í raun „þjónar" erlends valds og
geti ekki tekið neinar ákvarðanir
með íslenska hagsmuni í huga. Era
þetta ósæmilegar dylgjur, ekki síst
frá manni sem hóf pólitískan feril
sinn í flokki, Kommúnistaflokki Is-
lands, sem var í raun hluti af al-
þjóðlegu stjómmálakerfi. Andstöðu
Lúðvíks og flokksbræðra hans við
aðild Íslands að Atlantshafsbanda-
laginu 1949 ber ekki síst að skýra
út frá þeim pólítíska veraleika, að
þeir vildu ekki gera neitt, sem gæti
rekið fleyg á milli íslands og Sov-
étríkja Stalíns. Af ótta við að öllum
almenningi verði þetta ljóst forðast
ráðamenn innan Alþýðubandalags-
ins uppgjörið við pólitíska fortíð
flokksins. Þeir sem vilja kynnast
þvi í raun og vera hvílíkt gildi það
hafði fyrir ísland að vera í Atlants-
hafsbandalaginu og hafa þar að-
stöðu til að stuðla að lausn land-
helgisdeilnanna verða ekki margs
vísari af því að lesa bók Lúðvíks.
Ég leyfi mér að vitna í ræðu, sem
Tómas Á. Tómasson, þáverandi
sendiherra íslands hjá Atlantshafs-
bandalaginu, flutti á ráðstefnu sem
haldin var 10. mars 1979 í tilefni
af 30 ára afmæli bandalagsins.
Tómas sagði: „í öllum þessum deil-
um allt frá því fyrir útfærsluna í
12 sjómílur árið 1958 hefur Atlants-
hafsbandalagið komið mikið við
sögu og aðild íslands að því skipt
meginmáli, bæði hvað form snertir
og efnisatriði. Vilji menn á annað
borð forðast milliríkjadeilur og
jafna þær, ef upp rísa, þá era mögu-
leikamir mestir til, að það megi
verða í Atlantshafsbandalaginu."
Lúðvík Jósepsson átti hvorki þátt
í að ryðja brautina í landhelgismál-
inu í upphafi sjötta áratugarins né
ná lokatakmarkinu með útfærslunni
í 200 sjómílur 1975. Sjálfstæðis-
menn höfðu forystu í því efni.
Lúðvík fer hratt yfir sögu þégar
hann ræðir um baráttuna vegna
200 mílnanna og sleppir því sem
honum hentar þár eins og annars
staðar. Til dæmis minnist hann
ekki á, að þá var slitið stjórnmála-
sambandi við Breta í eina skiptið í
landhelgisstríði. Hefði lesandinn þó
mátt ætla, að þetta væri honum
sérstakt fagnaðarefni miðað við allt
sem á undan er komið. Hvers vegna
sleppir Lúðvík þessu? Af því að það
hæfir ekki meginstefi bókar hans
um aumingjaskap andstæðinga
hans, stuðningsmanna vestraönnar
samvinnu.
Bók Lúðvíks Jósepssonar verður
sem betur fer ekki síðasta orðið um
landhelgisstríð íslendinga. í henni
liggur hins vegar fyrir mat hans á
þessum átökum, sem hann vildi að
lyktaði með allsheijarappgjöri ís-
lendinga við vini sína og nágranna.
Bók Lúðvíks ætti að verða mönnum
hvatning til að birta frásagnir af
landhelgisdeilunum, sem byggjast á
fræðilegum rannsóknum og við-
leitni til að hafa það sem sannara
reynist en era ekki skráðar í áróð-
ursskyni.
Utlendingar á
fslandsslóðum
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Alan Boucher: The Iceland Trav-
eller. A Hundred Years of Advent-
ure. Iceland Review. Reykjavík
1989. 265 bls.
Allir vita að til er mikill fjöldi
ferðabóka frá liðnum tímum eftir
útlendinga sem lögðu leið sína til
íslands. Sumar þessara bóka hafa
verið þýddar á íslensku og gefnar
hér út á seinni áram. Aðrar era fá-
séðar og dýrmætir safngripir. í þess-
um bókum kennir margra grasa og
misjafnra og oft er þar skrítilega
hluti að finna, fyrir utan það að víða
má þar finna markverðar lýsingar á
lifnaðarháttum íslendiga á liðnum
tveimur til þremur öldum.
Nú hefur Alan Boucher prófessor
í ensku við Háskóla íslands tekið sig
til og gert eins konar úrval úr u.þ.b.
15 ferðaritum sem skrifuð vora á
ensku og flest vora gefin út erlend-
is á sínum tima. Iceland Review
gefur bókina út, og þar sem hún er
á ensku er hún vafalítið einkum
ætluð útlendingum til skemmtunar
og fróðleiks, þó að enskulesandi ís-
lendingar geti að sjálfsögðu engu
að síður haft af henni gagn og gam-
an.
Eins og undirtitill segir spanna
þessar frásagnir u.þ.b. 100 ár eða
frá því síðast á 18. öld og til loka
þeirrar nítjándu.
Bókin skiptist í sex efnisþætti eða
þemu, og er frásögnunum raðað í
aldursröð innan hvers efnisþáttar.
í fyrsta þætt er sagt frá aðkom-
unni að landinu og fyrstu viðbrögð-
um ferðalanganna. í öðram þætti
er lýst fyrstu dögum í Reykjavík.
Fjallað er um hvernir Reykjavík
kemur ferðalanginum fyrir sjónir,
hveija hann hittir og hvemig mót-
Alan Boucher
tökur hann fær. Og þannig heldur
frásögnin áfram víðs vegar um
landið eftir því sem efni standa til.
í sjötta þætti gera ferðalangar svo
eins konar úttekt á landi og þjóð.
Þá kemur að lokum „Postscript",
en það eru kveðjuorð ferðamanna í
ferðalok.
Framan við þessa efnisþætti era
æviágrip (Biographical Notes) ferða-
mannanna, sem safnandi hefúr tekið
saman og er það vissulega gagnlegt
til glöggvunar lesanda.
I bókarlok era skýringar á því sem
óljóst kann að þykja í texta. Sjö
myndir era í bókinni, allar teknar
úr gömlum ferðabókum.
Ohætt er að segja að bók þessi
sé skemmtileg aflestrar, stundum
raunar bráðskemmtileg. Af hálfu
safnanda og útgefanda er hún
mætavel unnin, skipuleg, smekkleg
en jafnframt íburðarlaus. Hún mun
vekja forvitni margra og löngun.til
að lesa þessar gömlu ferðabækur
sem senn eru að falla í fymsku.
IHREINLÆTISTÆKI
Verslun fyrir þáfsem baða sig
NUDDPOTTAR
MORA BLÖNDUNARTÆKI

•íKs.
,r
r
r
c

1
J
J
J

jf
V
'I
SIA SÁNAKLEFAR
K. AUÐUNSSON H/F
Grensásveqi 8 — 108 Reykjavik — Simi 68 67 75