Morgunblaðið - 22.12.1989, Síða 16

16
MOHGUNBIAÐIÐ FÖSTUÐAGUR 22. DESEMBER 1989
FRA RAFMAGNSVEITU
REYKJAVÍKUR
Rafmagnsveitunni er það kappsmál að sem fæstir
verði fyrir óþægindum vegna straumleysis nú um
jólin sem endranær. Til þess að tryggja öruggt
rafmagn um hátíðirnar vill Rafmagnsveitan benda
notendum á eftirfarandi:
1
2
3
4
5
6
Reynið að dreifa elduninni, þ.e. jafna henni
yfir daginn eins og kostur er, einkum á aðfanga-
dag og gamlársdag. Forðist, ef unnt er, að nota
mörg straumfrek tæki samtímis, t.d. rafmagns-
ofna, hraðsuðukatla, þvottavélar og uppþvotta-
vélar - einkum meðan á eldun stendur.
Farið varlega með öll raftæki til að forðast
bruna- og snertihættu. Illa með farnar lausar
taugar og jólaljósasamstæður eru hættulegar.
Útiljósasamstæður þurfa að vera vatnsþéttar og
af gerð sem viðurkennd er af Rafmagnseftirliti
ríkisins.
( flestum nýrri húsum eru sjálfvör (útsláttar-
rofar) en í eldri húsum eru vartappar (öryggi).
Eigið ávallt til nægar birgðir af vartöppum.
Helstu stærðir eru:
10 amper - Ijós
20-25 amper - eldavél
35 amper - aðalvör fyrir íbúð.
Ef straumlaust verður skuluð þið gera eftir-
farandi ráðstafanir:
- Takið straumfrek tæki úr sambandi.
- Ef straumleysið tekur aðeins til hluta úr íbúð,
(t.d. eldavélar eða Ijósa) getið þið sjálf skipt um
vör í töflu íbúðarinnar. Ef öll íbúðin er straum-
laus getið þið einnig sjálf skipt um vör fyrir
íbúðina í aðaltöflu hússins.
Hafi lekastraumsrofi í töflu leyst út er rétt að
taka öll tæki úr sambandi og reyna að setja leka-
straumsrofann inn aftur. Leysi rofinn enn út er
nauðsynlegt að kalla til rafvirkja.
Tekið er á móti tilkynningum um bilanir í síma
686230 hjá Rafmagnsveitu Reykjavíkur allan
sólarhringinn. Á aðfangadag og gamlársdag er
einnig tekið á móti bilanatilkynningum til kl. 19 í
síma 686222.
Við flytjum ykkur bestu óskir um gleðileg jól
og farsæld á komandi ári, með þökk fyrir
samstarfið á hinu liðna.

RAFMAGNSVEITA
REYKJAVÍKUR
(Geymið auglýsinguna)
Býsanskur dómsdagur
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Hörður Ágústsson: Dómsdagur
og helgir menn á Hólum. Hið
íslenska bókmenntafélag.
Reykjavík. 1989. 173 bls.
Árið 1924 komu í leitirnar í
Bjarnastaðahlíð í Skagafirði þrettán
fjalir sem á voru „myndir manna
og dýra ristar á láréttar fjalir". Og
1952 komu fram aðrar fjalir og brot
á bænum Flatatungu í Skagafirði.
Líklegt þykir að allar fjalirnar hafi
fram á síðustu öld verið í Flata-
tungu. Talið er að á þessum fjölum
séu „á ferðinni einhverjar elstu leifar
íslenskrar myndlistar úr kristnum
sið“. Um þessi myndverk hefur verið
fjallað af þekktum fræðimönnum og
er líklegast helst að minnast doktors-
ritgerðar Selmu Jónsdóttur, „Byz-
önsk dómsdagsmynd í Flatatungu“
(1959).
Menn virðast hafa orðið sammála
um að á þessum fjölum (fyrrnefnda
hópnum) sé að finna leifar af dóms-
dagsmynd með býsönsku sniði. En
fjalirnar hafa bersýnilega verið fleiri
upprunalega, auk þess sem sumt af
því sem er varðveitt er einungis
fjalabrot.
En þó að menn hafi orðið sam-
mála um þetta er engu að síður
margt óljóst. Hvernig hefur þetta
myndverk litið út í heild sinni? Frá
hvaða tíma eru fjalirnar? Hvar voru
þær upphaflega? Eftir hvaða leiðum
hafa býsönsk áhrif borist norður í
Skagafjörð?
Þessar spurningar og ýmsar fleiri
tekur höfundur til vendilegrar um-
fjöllunar í bók þeirri sem hér er til
umfjöllunar. Er víst óhætt að segja
að þar hefur ekki verið kastað hönd-
um að verki. í huga hans hefur það
verið í rúma tvo áratugi.
Höfundur fer margar leiðir í rann-
sókn sinni. Þar verður kannski fyrst
fyrir hin ákaflega nákvæma og
vandaða rannsókn hans á fjölunum
sjálfum. Við að athuga naglagöt,
fláa og snið kemur hann auga á sitt-
hvað merkilegt sem öðmm hafði
yfirsést. Þá er ekki síður eftirtektar-
verð sú elja sem hann hefur lagt í
að athuga allt það erlenda myndefni
sem hann hefur náð til. Þar hefur
hann einnig haft árangur sem erf-
iði. Ritaðar heimiidir hefur hann
skoðað gaumgæfilega. Og síðast en
ekki síst vekur athygli hvernig hon-
um hefur nýst traust þekking á
húsagerðarlist fyrri alda og hvaða
ályktana það leiðir hann til.
Ekki ætla ég mér þá dul að fara
að fjalla um niðurstöður hans hér.
En þær eru vissulega merkilegar.
Margt tekst honum að leiðrétta í
eldri rannsóknum. Og í raun tekst
honum á mjög svo sannfærandi hátt
að varpa nýju ljósi á upprunalegan
samastað þessa myndverks. Tilraun
hans til að endurgera „dómsdaginn"
hlýtur og að vekja athygli fræði-
manna.
Hörður Ágústsson hefur margt
það til að bera sem gerir honum
mögulegt að komast lengra en fyrir-
rennarar hans. Hann er tvímæla-
laust ákaflega vandvirkur fræðimað-
ur, rökfastur og gagnrýninn. Það
er þó ekki einhlítt til árangurs í efni
sem þessu nema við bætist fijó hug-
kvæmni. Mörg dæmi hennar sjást í
þessari bók. Þjálfun hans og þekking
sem myndlistarmanns, svo og þekk-
ing hans á húsagerðarlist sem hann
Hörður Ágústsson
er löngu kunnur fyrir hefur og kom-
ið honum að góðu gagni.
Það má ætla að fræðibækur þar
sem nákvæmlega er farið í hvert
smáatriði séu ekki ýkja aðgengilegur
lestur fyrir allan þorra almennings.
Hvernig sem því er farið orkaði lest-
ur þessarar ritgerðar einstaklega vel
á mig. Frásögnin er mjög skýr,
skipuleg og rökföst og hvað efnis-
framvindu varðar minnir hún mann
helst á snjalla leynilögreglurannsókn
þar sem allt er í uuphafi óljóst og
í brotum en fellur svo saman í skilj-
anlegt samhengi að lokum.
Bókin er framúrskarandi vel út-
gefin. Einkum er myndefni hreint
frábært. Höfundur hefur sjálfur
hannað bókina.
Ég hygg að þetta ritverk hljóti
að teljast allnokkur menningarsögu-
legur viðburður.
Klerkur, skáld og kraftamaður
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Þórunn Valdimarsdóttir:
Snorri á Húsafelli. Saga frá 18.
öld. Almenna bókafélagið.
Reykjavík 1989. 437 blaðsíður.
I fljótu bragði mætti ætla að ekki
þyrfti ofurlangt mál til að gera grein
fyrir ævi manns sem uppi var á 18.
öld, sérstaklea þegar heimildir um
ævi hans eru í takmarkaðra lagi,
a.m.k. um fyrri hluti ævi hans. Við
nánari aðgæslu skilst þó að þessu
hlýtur að vera gagnstætt farið. Ein-
mitt vegna þess að söguhetjan lifði
lífi sínu fyrir meira en tveimur og
hálfri öld er nauðsynlegt að gera
vandlega grein fyrir samtíð hans svo
að feriil hans verði sæmilega skiljan-
legur. Þetta hefur sagnfræðingurinn
Þórunn Valdimarsdóttir skilið mæta
vel. Þvi verður saga hennar af séra
Snorra Björnssyni á Húsafelli einnig
saga 18. aldarinnar á íslandi, því
að Snorri fæddist snemma á öldinni
(1710) og lifði fram yfir aldamót
(1803).
Þessi ævi- og samtímasaga er
mjög metnaðarfullt og vandlega
unnið verk. Engu er sleppt úr
samtíma Snorra, hversu smálegt
sem það kann að virðast, ef það
getur á einhvern hátt varðað sögu-
hetjuna. Virðist höfundur hafa valið
þann kostinn að sníða stakk sinn
frekar við vöxt en hitt. Má sjá bæði
á texta og tilvísunum til heimilda
að höfundur hefur aflað sér gríðar-
mikillar þekkingar um þessa öld og
leitað ótiúlega víða fanga. Liggur
við að manni þyki stundum nóg um.
Hægt og sígandi þegar á þetta
mikla verk líður tekur séra Snorri
að teygja höfuðið upp úr þessum
hafsjó samtímalýsinga og um það
er lýkur er hann aliur kominn upp-
úr, mikilúðlegur öldungur, kjark- og
kraftamaður, kennimaður, skáld og
náttúruvísindamaður og e.t.v.
galdramaður líka. Höfundur hefur
þannig náð tilgangi sínum og hlotið
laun erfiðis síns. Lesandi sem á ann-
að borð hefur áhuga á Snorra karli
fær hér líklega allt að vita sem
hægt er um hann að vita og lærir
að greina þjóðsögu frá sagnfræði.
En sá sem meiri áhuga hefur á 18.
öldinni fær h'ka mikið fyrir snúð sinn.
Enga ástæðu hef ég til að bera
brigður á sagnfræðilegan trúverðug-
leika höfundar, þó að þar sé ég raun-
ar naumast dómbær. Bókin ber öll
merki vandvirkni og aðgæslu.
Eins og áður getur var Snorri á
Húsafelli skáld. Hann var t.a.m. eitt
afkastamesta rímnaskáld aldarinn-
ar. Talsvert er tilfært af skáldskap
hans hér. Naumast fellur það vel
að smekk nútímamanna, þó að það
hafi tvímælalaust verið ofar meðal-
lagi á sínum tíma. Snorri samdi einn-
Einferli eftir
Finn Torfa
Hjörleifsson
ÚT ER komin ljóðabókin Einferli
eftir Finn Torfa Hjörleifsson. í
henni eru 59 ljóð, langflest áður
óbirt.
Þetta er fyrsta bók höfundar, en
hann hefur áður tekið saman tvær
bækur til Ijóðakennslu í skólum,
Ljóðalestur, ásamt öðrum, og Ljóða-
safn handa unglingum. Bókin er
gefin út á kostnað höfundar. Prent-
stofa G. Benediktssonar prentaði.
Finnur Torfi Hjörleifsson
ig leikrit, víst það fyrsta sem samið
hefur verið á íslensku. Hér er það
prentað í fyrsta sinn. Það heitir
Sperðill. Þá er einnig að lokinni
æviskýrslu gerð rækileg grein fyrir
öðrum fræðaiðkunum séra Snorra,
eftir þeim handritum sem hann lét
eftir sig og varðveist hafa.
Skemmtileg nýmæli í bók af þessu
tagi er að í bókarlok er rakið niðja-
tal frá séra Snorra í fjóra ættliði.
Safnað var til þess af Ara Gísla-
syni, Hjalta Pálssyni og Þorsteini
Þorsteinssyni. Sá síðastnefndi skrá-
setti.
Mér finnst líklegt að mörgum
þyki líkt og mér mikið til þessa verks
koma. Það er trúa mín að hér sé í
uppsiglingu sagnfræðingur sem á
eftir að láta að sér kveða á ritvelli.
Hún býr yfir þeirri náðargáfu að
geta gert sagnfræði aðgengilega og
áhugaverða almenningi, jafnframt
því að vera vandvirkur og kröfuharð-
ur fræðimaður. Rithöfundarhæfi-
leikar hennar og skáldlegt innsæi
og tilþrif eru ótvíræð. Helst mætti
hún hafa hemil á mælsku sinni og
orðskrúði sem er i það mesta á köfl-
um.