Morgunblaðið - 26.04.1990, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. APRÍL 1990
Afmælisgangan Reykjavík — Hvítárnes:
Frá Rauðavatni að Miðdal
eftir Tómas
Einarsson
Um síðustu helgi hóf Ferðafé-
lag íslands gönguferðir frá
Reykjavík áleiðis að Hvítámesi
sunnan við Kjöl. Þessi leið er alls
um 160 km !öng og er ætlunin
að skipta henni í 12 áfanga, mis-
munandi langa, eins og frá er
greint í ferðaáætlun félagsins. Er
gangan farin til að minnast þess
að í ár em 60 ár liðin síðan
fyrsta sæluhús félagsins var
byggt við Hvítárnes. Fyrsti áfang-
inn var genginn um síðustu helgi
frá gmnni væntanlegs félags-
heimilis í Sogamýri að Rauða-
vatni.
Á sunnudaginn kemur, 29.
apríl kl. 13, verður lagt af stað í
annan áfanga og hefst gangan
við Rauðavatn, þar sem frá var
horfið síðast. Rauðavatn er nú í
útjaðri borgarinnar, en fyrir 50-60
árum var það „langt uppi í sveit“.
Þá voru þar beijalönd bama og
bithagi búfjár. Það heyrir nú til
liðinni tíð.
Rauðavatn þekkja allir sem um
Suðurlandsveginn fara. Það er lít-
ið, afrennslislaust stöðuvatn (71
m y.s.) og liggur í jökulsorfinni
dæid norðan við Selásinn. Um-
hverfi þess er heldur gróðurs-
nautt, blásnir melar og börð, en
á síðari ámm hefur mannshöndin
lagt sitt af mörkum til að græða
það skógi. Sú saga er orðin nokk-
uð löng.
Árið 1901 var stofnað skóg-
ræktarfélag í Reykjavík, sem
nefndist Skógræktarfélag
Reykjavíkur, hið fyrra með því
nafni. Félagsmenn hófust strax
handa og fengu trjáplöntur af
ýmsum tegundum utanlands. Þær
vom gróðursettar í brekkunum
austan við Rauðavatn. Á þeim
tíma var þekking manna á skóg-
rækt eðlilega af skornum
skammti, enda fór svo að flestar
plönturnar þoldu ekki hið íslenska
veðurfar og drápust. Þó hafði
fjallafuran það af og myndar hún
nú að mestu leyti skógarlundinn
austan við vatnið. Ekki varð þessi
framtakssemi til að efla skógrækt
hér á landi þá og félagið lognað-
ist út af, en um það bil 40 ámm
síðar var það endurvakið og hefur
starfað af miklum þrótti síðan. Á
síðari ámm hefur það gróðursett
mikinn fjölda tijáplantna á hæð-
unum austan við vatnið og hefur
árangur þess starfs þegar litið
dagsins ljós.
Afmælisgangan hefst einmitt
við hliðið að skógarlundinum og
verður stefnan tekin á Miðdal í
Mosfellsbæ, en þar eru vegamót
Hafravatnsvegar og gamla Þing-
vallavegarins, nú Nesjavallarveg-
ar, og þar endar gönguferðin að
þessu sinni.
Gamli Þingvallavegurinn lá
meðfram Rauðavátni og þar áðu
ferðamenn oft, þótt haglendið
væri heldur af skornum skammti.
Varla fer hjá því að ferðamenn
festi sjónir á Rauðhólum, hinum
fomu gervigígum, sem em sunn-
an við veginn. Þeir eru taldir vera
um 4.600 ára gamlir. Þá gaus úr
gíg austan við Bláfjöll, sem heitir
Leiti. Þaðan rann hraunstraumur
til sjávar í Elliðavog. Þjóðvegurinn
frá Litlu kaffístofunni í Svína-
hrauni og niður undir Rauðhóla
liggur á þessu forna hrauni. Þar
sem Rauðhólar eru nú var þá vot-
lendi. Þegar hraunstraumurinn
rann yfir það urðu miklar gufu-
og gassprengingar í glóandi
hraunelfunni og myndaðist þá
þessi þyrping gjallhóla, um 80
talsins.
Menn fundu það fljótt, að gjal-
lið í Rauðhólunum væri prýðisgott
fyllingarefni. Og þegar gatnagerð
og aðrar byggingarframkvæmdir
ukust í borginni var farið að taka
þar efni. En mesta afhroðið guldu
þeir á styijaldaráranum, þegar
meginefnið í flugbrautir Reykja-
víkurflugvallar var sótt þangað.
Nú em hólamir ekki nema svipur
hjá sjón miðað við það sem áður
var.
í Rauðhólum voru haldnar vin-
sælar útisamkomur á ámnum fyr-
ir síðari heimsstyijöldina og sum-
arið 1986 var þar starfrækt úti-
leikhús sem sýndi þætti úr Njáls-
sögu. Árið 1974 voru Rauðhólar
gerðir að fólkvangi. Þar má nú
engu spilla.
Gönguleiðin liggur eftir þjóð-
veginum að Geithálsi og er Hólms-
heiðin á vinstri hönd. Að Geit-
hálsi, við vegamót Suðurlandsveg-
ar og Þingvallavegar, var áður
vinsæli veitingastaður, en nú er
búið að jafna þar öll mannvirki
við jörðu og minnir fátt á liðna
tíð. Vestarlega á Hólmsheiði,
skammt fyrir norðan Suðurlands-
veg, hafa fjáreigendur í Reykjavík
byggt fjárhúsaborg mikla og ættu
göngumenn að geta komið auga
á hana, ef vel er að gáð. Og norð-
ar á heiðinni blasir spennistöðin
(Geithálsstöðin) við augum. Þang-
að kemur raforkan frá virkjunun-
um fyrir austan og þaðan er
Tómas Einarsson
„Þessi áfangi afinælis-
göngnnnar, rúmlega 7
km langur, endar við
Miðdal eins og fyrr
segir. Fer vel á því,
því þar var vinsæll
áningarstaður þeirra
sem áttu leið yfir Mos-
fellsheiði hér fyrr á
árum.“
henni dreift um höfuðborgarsvæð-
ið og suður með sjó. Reynisvatns-
heiði liggur norðan við Hólms-
heiði. Þangað verða fluttir heita-
vatnsgeymar frá Öskjuhlíð. Eiga
þeir að taka við vatninu frá Nesja-
völlum, þegar það byijar að
streyma þaðan. Munu geymarnir
setja mikinn svip á umhverfið,
þegar gengið hefur verið frá
byggingu þeirra. Leiðin liggur
yfír leiðslurnar frá Nesjavöllum
skammt frá Miðdal.
Þótt gaman væri að geta geng-
ið um þessi heiðalönd er það nokk-
uð torsótt því mjög víða hafa ver-
ið byggðir sumarbústaðir á svæð-
inu og eru þeir flestir afgirtir. Eru
gönguleiðirnar því ekki greiðar.
Gleðilegt er að sjá hve víða er
búið að gróðursetja barrtré. Ef
vel tekst til munu bæði Hólms-
heiði og Reynisvatnsheiði verða
vaxnar þéttum skógi, þegar kem-
ur fram á næstu öld.
Þegar komið er á móts við
Geithálsstöðina er leiðin að Miðdal
um það bil hálfnuð. Gatan er
greið og slétt undir fæti. Þessi
vegur var gerður vagnfær um síð-
ustu aldamót, og lagaður að mun
í tilefni konungskomunnar 1907,
en mestu vegarbæturnar munu
þó hafa verið gerðar á styijald-
arárunum því herinn hafði mikil
umsvif á þessum slóðum og var
með fjölmennar herbúðir bæði við
Geitháls og Hafravatn. Nú eru
minjarnar um dvöl hersins að
mestu horfnar. Að því er nokkur
eftirsjá, því hersetan er hluti af
íslandssögunni.
Margir kannast við Miðdal. Á
fyrri hluta aldarinnar ólust þar
upp bræðurnir Tryggvi og Guð-
mundur Einarssynir. Tryggvi bjó
lengi í Miðdal og var m.a. kunn
refaskytta en Guðmundur var
þekktur listamaður og gerði garð-
inn frægan, bæði hér heima og
erlendis. Hann byggði sér sumar-
bústað í Miðdalslandi og liggur
vegurinn þar fram hjá. Er hann
auðþekktur á styttum, sem standa
þar á hliðstólpum.
Þessi áfangi afmælisgöngunn-
ar, rúmlega 7 km langur, endar
við Miðdal eins og fyrr segir. Fer
vel á því, því þar var vinsæll án-
ingarstaður þeirra sem áttu leið
yfir Mosfellsheiði hér fyrr á árum.
Við vegamót Hafravatnsvegar og
Þingvallavegarins gamla bíður
bíllinn, sem flytur hópinn aftur til
baka.
Eftir viku verður ferðinni hald-
ið áfram og þá yfir Mosfellsheiði.
Höfundur er kennari.
BYRGJUM BRUNNINN
Lions-Quest: „Að ná tökum á tilverunni“
eftirBjörn
Magnússon
Vigdís Finnbogadóttir fórséti
sagði í nýársávarpi sínu til þjóðar-
innar að „hagur bama í þessu
vinnuþreytta þjóðfélagi [væri mörg-
um] mikið áhyggjuefni og greini-
lega er nauðsynlegt að finna leiðir
til úrlausnar", og „við verðum að
játa það fyrir okkur sjálfum að
börn okkar eru afskipt".
í tímaritinu Víðförla, 1. tbl. 9.
árg., er grein eftir séra Þórhall
Heimissön sem nefnist: Ánauð ótt-
ans: unglingaofbeldi í Reykjavík.
Þar lýsir hann starfi sínu í Útideild
Reykjavíkur meðal unglinga á göt-
um borgarinnar, aðallega um næt-
ur. Lýsingin er ljót, en því miður
sennilega sönn. Borgarfulltrúar,.
sumir hveijir, álíta að. lausnin sé.
fólgin í að fjölga lögreglumönnum
til að bæla niður ofbeldið. Áslaug
Bfynjólfsdóttir, fræð§lustjóri í
Reykjavík, sakar skólakerfið um
vanrækslu við bömin. Hún segir í
grein í Þjóðlífi 1. tbl. 6. árg.: „Of-
beldi unglinga á götum Reykjavík-
ur, sem hefur aukist gríðarlega á
undanfömum misserum, er ein af-
leiðingin af því sinnuleysi sem böm-
in búa við. Það hefur verið mikið
rætt um þessi mál að undaförnu,
en þvi miður virðast afskaplega
fáir gera sér grein fyrjr eðli vand-
ans.
Borgaryfirvöld með Siguijón Pét-
ursson og Magnús L. Sveinsson í
fararbroddi telja að lausnin felist í
að fjölga í lögregluliði borgarinnar
rétt eins og lögreglan eigi að kenna
börnum að hætta.að drekka.“
Meðferðarstofnanir ýmiskonar
hafa mikið fylgi í dag, og eru góð-
ar til síns brúks, en em eingöngu
til þess að byrgja brunninn eftir að
bamið er dottið ofan í hann og
búið að dragk það upp úr hálf-
dautt. Auðvitað verðum við að
hjálpa þeim sem eru hjálpar þurfi,
en hvað mundi það spara þjóðinni
ef við gætum gert þörfína fyrir
meðferðarstofnanir minni, ef til vill
margfalt minni?
Lionshreyfingin á íslandi hefur
fært skólayfirvöldum og þar með
íslenzku þjóðinni Lions-Quest: „Að
ná tökum á tilverunni“. Það er
námsefni fyrir unglinga á aldrinum
10-14 ára og þjálpar þeim að ná
tökum á tilvemnni eins og nafnið
á námsefninu ber með sér.
Það er námsefni sem var þróað
í samvinnu fæmstu manna á sviði
Björn Magnússon
kennslutækni og kostað af mörgum
menningarsjóðum og Alþjóðasam-
bandi Lionsklúbba. Þess vegna heit-
ir það Lions-Quest.
Þetta námsefni þjálfar unga fólk-
ið í því að takast á við lífið í flóknu
samfélagi okkar með því að miðla
því jákvæðri reynslu og þekkingu.
Lionshreyfíngin á Islandi hefur
séð um þýðingu alls efnisins í fullri
samvinnu við menntamálaráðu-
neytið og fyrsta laugardag í maí
1989 var Svavari Gestssyni mennt-
amálaráðherra afhent námsefnið
við hátíðlega athöfn í Háskólabíói.
Nú er búið að tilraunakenna Li-
ons-Quest: „Að ná tökum á tilver-
unni“ í mörgum skólum og í sept-
ember næstkomandi er ætlunin að
endanleg útgáfa, þýdd og staðfærð,
verði tilbúin til notkunar í grunn-
skólakerfinu.
Um það bil 100 kennarar em
búnir að sækja námskeið, sem
Kennaraháskólinn hefur staðið fyr-
ir, en Lionshreyfíngin hefur séð um
uppihald kennaranna. Margir af
þessum kennurum eru sjálfsagt til-
búnir að kenna Lions-Quest: „Að
ná tökum á tilverunni“ um leið og
þeir fá tækifæri til. Næsta sumar,
í ágúst 1990, verða tvö námskeið
fyrir kennara til viðbótar auk þess
sem námskeiði verður komið inn í
kennslu í Kennaraháskólanum.
Ekki er ólíklegt að haustið 1990
verði milli 150 og 200 kennarar
með réttindi til að kenna Lions-
Quest: „Að ná tökum á tilverunni“.
Vonandi munu þeir allir gera það.
Til þess að svo verði þurfa allir
Lionsmenn og allir foreldrar að
vinna saman og gerast þfystihópur
og þrýsta á skólayfírvöldum að
setja Lions-Quest: „Að ná tökum á
tiiverunni“ inn í námsskrá fyrir 12
ára nemendur í 6. bekk grunnskóla.
Höfundur er framkvœmdastjóri í
Reykjavík og
vímuefnavarnafulltrúi lijá
Lions-lweyfíngunni.
SUMARUTSALA
Glungatlaldaetni
Frá kr. 200.- metrinn
GARDINUBUÐIN
Skipholti 35, sími 35677.
_________J-----------------