Morgunblaðið - 26.04.1990, Síða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. APRÍL 1990
„Lífsbjörg
í norðurhöfiim“:
Grænfrið-
ungar í Nor-
egi stefiia
Magnúsi
Samtök grænfriðunga í Noregi
hafa höfðað mál á hendur Magn-
úsi Guðmundssyni, höfundi
myndarinnar „Lífsbjargar í norð-
urhöfum". Kemur þetta fram í
fréttatilkynningu fráþeim en þau
segja ástæðuna vera „rangar og
meiðandi fullyrðingar" í mynd-
inni.
í fréttatilkynningunni segir, að
kvikmynd Magnúsar sé ein samfelld
árás á grænfriðunga, sem hann
saki meðal annars um að hafa fals-
að kvikmyndaefni. Séu þessar ásak-
anir „rangar og mjög alvarlegar.
Grænfriðungar eru ekki óvanir
gagnrýni en hreinum ósannindum
vilja þeir ekki una“ er haft eftir
Jakob Lagercrantz, talsmanni
grænfriðunga.
í stefnunni, _sem birt hefur verið
í borgardómi Óslóar, er þess kraf-
ist, að hnekkt verði ýmsum fullyrð-
ingum Magnúsar og grænfriðung-
um dæmdar hóflegar bætur.
Reuter
Fangar í Strangeways
gefast upp
Um 100 fangaverðir ruddust í gær inn í Strangeways-fangelsið í
Manchester á Englandi í þeim tilgangi að binda enda á uppreisn
þeirra sex sakamanna er neitað höfðu að fylgja fordæmi félaga sinna
og gefast upp. Einn mannanna var handtekinn en hinir fimm kom-
ust undan upp á þak fangelsisins líkt og myndin sýnir. Eftir nokk-
urra stunda þóf gáfust mennimir loks upp. Alls tóku um 1.600
manns þátt í uppreisninni í Strangeways sem hófst þann fyrsta þessa
mánaðar er fangar tóku að mótmæla slæmum-aðbúnaði og þrengslum.
Atlantshafsbandalagið:
Boða til leiðtogafund-
ar fyrir mitt sumar
Brussel. Frá Kristófer Má Kristinssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
LEIÐTOGAR aðildarlanda Atlantshafsbandalagsins (NATO) hafa verið
boðaðir til fundar fyrir mitt suniar. Þá hittast utanríkisráðherrar land-
anna á aukafundi í næstu viku. Á þessum fúndum verður rætt um sam-
einingu þýsku ríkjanna og hlutverk bandalagsins við breyttar aðstæður
í Evrópu að sögn háttsetts embættismanns NATO í gær.
Á fundi utanríkisráðherra NATO-
landanna, sem boðað er til í Brussel
fimmtudaginn 3. maí næstkomandi,
verður fjallað um hinar svonefndu
2+4-viðræður um sameiningu
Þýskalands, en þátttakendur í þeim
eru fulltrúar þýsku ríkjanna tveggja
og fjórveldanna, Bandaríkjanna,
Bretlands, Frakklands og Sovétríkj-
anna. Hittast fulltrúar þessara ríkja
á fundi 4. maí í Bonn.
Á NATO-fundinum í næstu viku
gerir James Baker, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, starfsbræðrum
sínum grein fyrir viðræðum sínum
við Edúard Shevardnadze, utanríkis-
ráðherra Sovétríkjanna, auk þess
sem ráðherrarnir ræða um stöðuna
í Litháen og framtíðarþróun evr-
ópskrar samvinnu.
Reglulegir misserisfundir ráðherra
NATO-ríkjanna verða einnig í maí
og júní. Vamarmálaráðherrar hittast
á fundi kjarnorkuáætlananefndar-
innar í Kanada 7. og 9. maí og síðan
á hefðbundnum fundi í Brussel undir
lok maí. Vorfundur utanríkisráðher-
ranna verður í byijun júní í Turn-
berry á Skotlandi. Engin dagsetning
hefur verið ákveðin fyrir leiðtoga-
fundinn, en hann verður einhvern
tímann eftir að þeir hittast í Banda-
Viðurkenning á Litháen _
spillir ekki fyrir Gorbatsjov
- segir Baldurs Apinis, aðstoðarritstjóri vikurits Þjóðfylkingarinnar í Lettlandi
Riga. Frá Páli Þórhallssyni, blaðamanni Morgunblaðsins.
BALDURS Apinis, aðstoðarrit-
sjóri Atmoda, vikurits Þjóðfylk-
ingarinnar í Lettlandi, sagði í
samtali við Morgunblaðið I gær
að stuðningur vestrænna ríkja
við sjálfstæðisbaráttu Eystra-
saltslandanna sé meiri í orði en
á borði. Hann sagði ennfremur
að ekkert væri hæft í staðhæfing-
um um að viðurkenning á sjálf-
stæði Litháens gæti haft skaðleg
áhrif á stöðu Míkhaíls Gor-
batsjovs Sovétforseta.
Apinis segir að för Kazimiera
Prunskiene, forsætisráðherra Lit-
háens, til Norðurlanda fyrir-
skemmstu hafileitt í ljós að stuðn-
ingur vestrænna ríkja við sjálfstæð-
isbaráttu Eystrasaltsríkjanna sé
meiri í orði en á borði. Áðspurður
kvaðst hann ekki skilja hvers vegna
ekki hefði mátt láta á það reyna
hvort Sovétmenn hygðust stöðva
vöruflutninga til Litháens frá erT
Iendum ríkjum. Þetta hefði sýnt
Lettum nauðsyn þess að leita fyrir
sér um nýja viðskiptasamninga inn-
an Sovétríkjanna, einkum við aðila
í borgum þar sem umbótasinnar
hafa náð völdum. „Einnig má benda
á að efnahagsþvinganir sovéskra
stjórnvalda eru óskynsamlegar því
þær hafa víðtæk áhrif annars stað-
ar í Sovétríkjunum eins og ástandið
í Lettlandi ber glöggt vitni. En
kannski telur Míkhaíl Gorbatsjov
að hægt sé að kenna Litháum um
ástandið.“
Apinis segir ljóst að. Litháar hafi
gert sér vonir um, þegar þeir lýstu
yfir sjálfstæði 11. mars, að einhver
ríki myndu veita þeim formlega við-
urkenningu. Þegar hann var spurð-
ur hvort slík viðurkenning myndi
Míkhaíl Gorbatsjov
hafa skaðleg áhrif á stöðu Gor-
batsjovs og alvarlegar afleiðingar
um öll Sovétríkin svaraði hann:
„Hér skilja menn ekki hvers vegna
Ceausescu-mynd sýnd í Frakklandi:
Stefiiir í marsrbætt málaferli
Trier. Frá SteinETÍmi Siffurereirssyni, fréttaritara Morerunblaðsins. ^
Trier. Frá Steingrími Sigurgeirssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
FRANSKA sjónvarpsstöðin TFl sýndi síðastliðið sunnudagskvöld,
fyrst allra sjónvarpsstöðva heims, réttarhöldin yfir Ceausescu-hjón-
unum 25. desember sl. í heild. Tók sýning myndarinnar eina og
hálfa klukkustund og voru sýnd atriði er áður höfðu verið klippt í
burtu, svo sem þegar þau hjónin eru kefluð áður en þau eru færð
til aftöku.
Sýning myndarinnar vakti gífur-
lega athygli í Frakklandi, enda
hafa Frakkar frá upphafi sýnt at-
burðunum í Rúmeníu meiri athygli
en flestar aðrar Evrópuþjóðir.
Fylgdust átta milljónir manna með
útsendingu TFl á sunnudagskvöld,
en svo margir hafa aldrei áður
horft á franskan sjónvarpsþátt.
Strax daginn eftir bytjuðu hins
vegar að vakna upp ýmsar spurn-
ingar og stefnir nú allt í að mála-
ferli kunni að verða vegna sýningar
TFl á endalokum Ceausescu-hjón-
anna.
Sjónvarpsstöðin varð sér úti um
myndina í gegnum millilið sem enn
hefur ekki verið nafngreindur. TFl
fylgdist mjög náíð með falli hjón-
anna í desember, var með fjölda
fréttamanna á staðnum og beinar
útsendingar heilu og hálfu dagana
meðan sem mest var að gerast.
Hefur stöðin með þessu komið sér
upp fjölda heimildarmanna í Rúm-
eníu, sem reiðubúnir eru að veita
stöðinni lið. Einn þeirra hringdi í
sjónvarpsstöðina frá Vínarborg og
sagðist geta boðið upp á sögulegt
myndband. TFl greiddi fyrir hann
flugfar til Parísar og eftir að sjón-
varpsstjórinn hafði horft á mynd-
bandið var gengið til samninga.
Voru um 6-700.000 íslenskar krón-
ur greiddar fyrir myndbandið.
Stærsta ríkissjónvarpsstöðin,
Antenne 2 - sem á sínum tíma
hafði fyrst sent út í Frakklandi
„upphaflegu" útgáfuna af réttar-
höldunum, þar sem stórir bútar
höfðu verið klipptir í burtu - sýndi
skömmu á eftir TFl sína eigin út-
gáfu sem var sex mínútum styttri
en útgáfa einkastöðvarinnar.
Höfðu ofbeldismestu atriðin verið
klippt í burtu. Var þessi útgáfa
fengin frá rúmenska sjónvarpinu.
Hafa talsmenn þess viðurkennt í
samtali við franska dagblaðið Le
Monde að stefnan sé sú að nota
myndina sem tekjuiind til að skapa
stöðinni mikilvægar gjaldeyristekj-
Fyrirtækið PIS, sem er í eigu
athafnamannsins Paul Lou Sulitz-
er, hefur einnig mótmælt sýningum
TFl. Telur Sulitzer sig eiga einka-
rétt á öllu efni rúmenska sjónvarps-
ins. Þessu andmælir rúmenski sjón-
varpsstjórinn, sem segir að vissu-
lega hafi verið ráðinn milliliður til
að ná sem mestu fé vegna myndar-
innar en franska sjónvarpið hafi
átt að fá hana endurgjaldslaust
vegna „þess hlutverks" sem Frakk-
land lék í tengslum við byltinguna.
Antenne 2 segir rúmenska sjón-
varpið hins vegar ekkert hafa verið
á því að láta spóluna af hendi end-
urgjaldslaust. Stefnir nú allt i
margþætt málaferli. Hafa stjóm-
endur rúmenska sjónvarpsins og
Sulitzer lýst því yfir að þeir hygg-
ist höfða mál á hendur TFl.
ríkjunum George Bush Bandaríkja-
forseti og Míkhaíl Gorbatsjov Sovét-
forseti í byijun júní.
Vesturlönd eru svo rög við að stíga
þetta skref. Fulltrúar þeirra segjast
hafa viðurkennt sjálfstæði Litháens
1918 og ekki lagt blessun sína yfir
hersetu Sovétmanna 1940. Hvers
vegna er þá formleg staðfesting á
eldri viðurkenningu svo stór biti að
kyngja? Þar með væri ekki allt
fengið fyrir Litháa heldur yrði það
einungis upphafið að frekari sam-
skiptum þeirra við Vesturlönd.
Hvað stöðu Gorbatsjovs varðar
stafar honum einkum hætta af
hugsanlegu valdaráni hersins.
Formleg viðurkenning á sjálfstæði
Litháens og síðar Eistlands og Lett-
lands gæti ekki hrundið slíku af
stað. Gorbatsjov hefur hingað til
slegið sig til riddara með því að
segjast taka á málum af skynsemi.
Það getur hann enn gert með því
að láta Eystrasaltsríkin fara sína
leið,“ sagði Baldurs Apinis.
Nicaragua í 12 ár:
Frá einræði
til lýðræðis
Managua. Reuter.
HÉR á eftir verður stiklað á
stóru í sögu Nicaragua frá
árinu 1978. Þá var einræðis-
herrann Anastasio Somoza
enn við völd en með bylting-
unni komust sandinistar til
valda. í gær, miðvikudag, tók
Violeta Chamorro við forseta-
embættinu en hún bar sigur-
orð af sandinistum í frjálsum
kosningum í febrúar síðast-
liðnum.
• 1978 — Pedro Joaquin Cha-
morro, útgefandi helsta stjórnar-
andstöðublaðsins í Nicaragua,
er skotinn til bana á götu í
Managua að skipun Somoza.
• 1979 — Skæruliðar með
þjóðfrelsisfylkingu sandinista í
fararbroddi steypa Somoza af
stóli. Honum tekst að flýja til
Paraguay þar sem hann er síðar
ráðinn af dögum. Fimm manna
byltingarráð tekur við völdun-
um, þar á meðal Violeta Cha-
morro, ekkja Pedro Chamorro
og núverandi forseti, og Daniel
Ortega, síðar forseti sandinista.
• 1980 — Chamorro segir sig
úr byltingarráðinu af heilsu-
farsástæðum en skýrir síðan svo
frá, að hún geti ekki unað stjórn-
arháttum sandinista.
• 1982 — Kontraskæruliðar,
studdir Bandaríkjamönnum,
taka upp vopn gegn sandinistum
í styijöld, sem stóð í átta ár og
varð 30.000 manns að bana.
• 1985 — Ronald Reagan
Bandaríkjaforseti setur við-
skiptabann á Nicaragua og varð
það til að þrengja mjög að efna-
hagslífinu.
• 1986, júní — Sandinistar
banna útgáfu La Prensa, dag-
blaðs Chamorro, en það gagn-
rýndi stjóm sandinista harðlega.
Kom það ekki út í 15 mánuði.
• 1986, nóvember — íran-
kontra-málin hefjasþ þegar
uppvíst verður, að Reaganstjórn-
in seldi írönum vopn og kom
ágóðanum til kontraskæraliða í
blóra við Bandaríkjaþing.
• 1989, febrúar — Forsetar
Mið-Ameríkuríkjanna koma
saman til fundar í E1 Salvador
þar sem þeir undirrita áætlun
um frið í Nicaragua. Samkvæmt
henni lofa sandinistar að koma
á stjórnmálaumbótum í landinu
og efna til kosninga gegn því,
að herlið kontraskæruliða verði
leyst upp innan 90 daga.
• 1989, september — Cha-
morro er útnefnd forsetaefni
samtaka 14 stjómarandstöðu-
flokka, sem njóta stuðnings
Bandaríkjamanna.
• 1990, febrúar — Chamorro
sigrar Ortega, frambjóðanda
sandinista, í forsetakosningun-
um.
• Mars — Fulltrúar sandinista
og Charnorro undirrita samning
um valdaskipti ogyfirlýsingu um
stærð og samsetningu heraflans.
• 19. apríl — Kontraskærulíðar
og sandinistar undirrita vopna-
hléssamning og samkvæmt öðr-
um samningi við Chamorro er
afvopnun skæruliðaþegar hafin.
• 25. apríl — Chamorro sver
embættiseið sem forseti NiC'
aragua næstu sex árin.