Morgunblaðið - 06.10.1990, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. OKTÓBER 1990
SAMNINGAR UM NYTT ALVER
Áætlanir Atlantal um álverð:
Byggjum á raunsæjum áætl-
unum en ekkí á bjartsýni
segir Hans G. D. van der Ros frá Hoogovens Aluminium
ÁÆTLANIR um álverð á heimsmörkuðum eru með-
al þess sem hvað mesta þýðingu hefur í samningum
íslendinga annars vegar og Atlantal hópsins hins
vegar um álver á Keilisnesi. I þeim plöggum sem
undirrituð voru um samningsáfanga á fimmtudag
var sérstök bókun um tengingu raforkuverðs við
heimsmarkaðsverð á áli. Fram hafa komið raddir
um að áætlanirnar, sem til grundvallar eru lagðar,
séu reistar á bjartsýni og því sé arður íslendinga
af orkusölunni í hættu. Morgunblaðið ræddi þetta
atriði við Hans G. D. van der Ros, einn framkvæmda-
stjóra hollenska álfyrirtækisins Hoogovens á blaða-
mannafundi sem fulltrúar Atlantal héldu í gær. Van
der Ros segir enga bjartsýni vera í áætlunum um
þróun álverðs, þvert á móti bendi margt til að ál-
verð á heimsmarkaði gæti orðið hærra næstu tíu
ár. „Þetta eru að okkar áliti raunsæjar áætlanir um
meðalverð á áli í framtíðinni og þær byggjast á
reynslu síðustu tuttugu ára,“ segir van der Ros.
Hans G. D. van der Ros framkvæmdastjóri hjá
Hoogovens Aluminium.
Heimsframleiðslan á áli er um
þessar mundir um 18 milljónir tonna.
Meðal þess sem einkennir markaðinn
er skortur á áli í Austur Evrópu,
verð hefur verið hátt undanfarin
fjögur til fimm ár og hlutur endur-
vinnslu fer sívaxandi. Van der Ros
spáir því að jafnvægi muni smám
saman komast á framleiðslu og eftir-
spum, þannig að álnotkun aukist um
allt að 4% á ári, en frumframleiðslan
um allt að 3%, mismunurinn komi
frá endurvinnslu.
„Aukning álframleiðslu á liðnum
áratugum hefur verið mjög mikil
miðað við aðrar framleiðsluvörur. Á
hinn bóginn er ál tiltölulega ný vara,
það var fyrst eftir síðari Heimsstyij-
öldina að farið var að framleiða það
í einhvetju magni. Framleiðsluaukn-
ingin varð um 10% á ári á sjöunda
áratugnum og um 5% á ári á átt-
unda áratugnum og nú hefur aukn-
ingin minnkað niður í eðlilegri stærð,
2% til 3% á ári síðasta árátug.
Ástæða þess, að við teljum frekari
aukningu væntanlega er eðlilegur
hagvöxtur á mörkuðunum og að enn
eru ónumdir markaðir fyrir ál. Þar
á meðal er bílaiðnaðurinn, þar sem
hlutdeild áls getur enn aukist tölu-
vert. í Evrópu, Bandaríkjunum og
Japan eru vaxandi markaðir fyrir
áldósir. Á þessum og fleiri sviðum
teljum við að verði vaxandi eftir-
spurn, sem þýðir að sé litið til langs
tíma eykst hún á bilinu 2,5% til 4%
á ári fyrir venjulegt ál, en fyrir fyrsta
flokks ál verður aukningin minni.
Þá mun hlutdeild endurunnins áls
aukast, endurvinnslan þarf aðeins
5% þeirrar orku sem frumframleiðsl-
an þarf. Að auki koma þar til fleiri
umhverfisverndarsjónarmið sem
gera eftirsóknarvert að endurvinna
ál. Á1 er nú þegar verðmætur málm-
ur til endurvinnslu og um 70% þess
fer í gegn um það ferli í Evrópu og
í heiminum öilum er búist við að hlut-
deild endurunnins áls í heimsfram-
leiðslunni hafi aukist um 25% til 30%
eftir áratug. Þetta veldur því að þeg-
ar við tölum um að framleiðsluaukn-
ing í heiminum verði 2,5% til 4% þá
verður minni aukning i frumfram-
leiðslunni, 2% til 3%.
í Austur Evrópu og Sovétríkjunum
er þegar mikil álframleiðsla og sá
heimshluti getur sett strik í reikning-
inn, einkum vegna þess að verksmiðj-
urnar eru margar hverjar úreltar og
þarf mikið fjármagn til að endurnýja
þær.
Við gerum ráð fyrir að álnotkun
muni aukast mikið í Austur Evrópu,
reyndar meira en á Vesturlöndum,
það þýðir að eftirspurnin eykst þar
Ólafur Ragnar Grímsson
fjármálaráðherra:
Náðum fram
öllum kröfum
um skattamál
ÓLAFUR Ragnar Grímsson, fjármálaráðherra, segir að ef einhver
hefði átt að skrifa undir samkomulag í álmálinu á fimmtudag þá
hefði það átt að vera fjármálaráðherra, sem hefði náð öllum sínum
meginkröfum fram í skattamálum, en ekki hinn „umboðslausi"
stjórnarformaður Landsvirkjunar.
„Ég tel það alvarlegt mál að grundvallaratriði íslenskra skatta-
Landsvirkjun veiti stjórnarform-
anni sínum ekki umboð í málinu.
Jóhannes Nordal hefur ekki fengið
neitt umboð til að halda viðræðun-
um áfram á grundvelli þess texta
sem liggur fyrir. Mér finnst það
rangt að hann undirriti textann
sem formaður viðræðunefndarinn-
ar þegar ljóst er að þangað til á
fimmtudagsmorgun ætlaði hann
að undirrita sem stjórnarformaður
Landsvirkjunar. Það er fáránlegt
að hann sé að skipta um hatt eft-
ir að stjóm Landvirkjunnar mein-
aði honum að vera með hatt
Landsvirkjunar við undirritunina.
Mér fínnast slík vinnubrögð draga
mjög úr þeirri virðingu sem ísland
þarf að gæta í samningum við
erlenda aðila. Þetta er ekki leik-
'araskapur," sagði Ólafur Ragnar.
Hann sagði að á miðvikudags-
kvöld hefði hins vegar komið í ljós
að erlendu fyrirtækin fallast á þær
kröfur sem fjármálaráðherra og
iðnaðarráðherra höfðu komið sér
saman um í skattamálum og nú
væri viðurkennd lögsaga ísienskra
dómstóla og gerðardóma og
laga mótuðu meginefnið. „Það
fáránlega í málinu er að ef ein-
hver hefði átt að undirita þá er
það fjármálaráðherra sem í sam-
vinnu við iðnaðarráðherra hefur
náð fram öllum meginkröfum
sínum í skattamálum en ekki hinn
umboðslausi stjórnarformaður
Landsvirkjunar sem ekkert hefur
fengið samþykkt í orkumálunum
þar sem umboð hans á rætur,“
sagði fjármálaráðherra. Hann
sagði samningana því standa
þannig að enn væri eftir að ákveða
meginþætti umhverfismálanna og
eftir ætti að fá niðurstöðu í við-
ræðunum um orkuverð.
Fjármálaráðherra sagðist að-
spurður telja að stjórnin væri ekki
í hættu út af þessu máli. Það hefði
eindregið komið fram í þingflokki
Alþýðubandalagsins og viðræðum
við mikinn fjölda flokksmanna að
Alþýðubandalagið ætlaði ekki að
ijúfa stjórnarsamstarfið vegna
þessa máls en það væri mikilvægt
að allir aðilar málsins vönduðu sín
vinnubrögð.
Ráðstefna um landnám
VÍSINDAFÉLAG íslendinga
gengst fyrir ráðstefnu í dag
um landnám Islands. Ráð-
stefnan verður haldin í Norr-
æna húsinu og hefst klukkan
9. Haldin verða 15 erindi og
að þeim loknum verða frjáls-
ar umræður. Ráðstefnan er
öllum opin.
Á ráðstefnunni verður íjallað
um ritaðar heimilir um landnám
en því næst um þá vitneskju sem
fornleifafræðin veitir um fyrstu
byggingu landsins. Þá verður
lýst nútímatækni sem er beitt
við að tímasetja landnámið og
leifar elstu mannvista í landinu.
Þar á meðal er gjóskulaga-
tímatalið, aldursgreinar með
geislakoli, fijógreiningar og það
sem lesið verður úr ískjörnum
úr Grænlandsjökli. Fjallað verð-
ur um uppruna þjóðarinnar,
hvað ritaðar heimildir segja um
það efni, einnig um mál og
menningu, erfðamörk og mann-
fræðileg einkenni. Auk þess
verður fjallað um uppruna hús-
dýranna. Þá verður fjallað um
ásýnd Iandsins við landnám,
nýtingu landsins og áhrif búse-
tunnar. Að lokum verður rætt
um viðhorf íslendinga til land-
námsins.
hratt og eins og útlitið er nú, geta
framleiðendur þar ekki sinnt þeirri
eftirspurn, að minnsta kosti ekki
þegar til skamms tíma er litið. Þetta
hefur jákvæð áhrif fyrir álframleið-
endur í Vestur-Evrópu, sem geta
flutt út til Austur-Evrópu.
Mjög erfitt er þó að segja til um
þetta til langs tíma, vegna þess að
að lokum hlýtur þetta ástand að leiða
til framleiðsluaukningar í Austur-
Evrópu. En, til þess þurfa þeir að
afla tekna ef þeir byggja iðnaðinn
upp sjálfir, eða þá að þeir þurfa að
bjóða vestrænum fyrirtækjum að
reisa þar verksmiðjur eða eiga hlut
í þeim.“
Van der Ros var spurður hvort
spár þeirra um álverð, sem raforku-
verð tengist, séu reistar á bjartsýni.
„Þær byggjast ekki á bjartsýni. í
útreikningum okkar fram til þessa
höfum við, báðir samningsaðilar,
ekki notað tölur sem byggjast á
bjartsýni, heldur að okkar mati
raunsæjar, enda er nauðsynlegt að
byggja á slíkum tölum þegar við
leggjum útreikninga á orkuverði fyr-
ir stjórnir fyrirtækja okkar og að
sama skapi þegar Landsvirkjun og
íslenska ríkisstjórnin meta þessa
sömu reikninga. Þetta eru að okkar
áliti raunsæjar áætlanir um meðal-
verð á áli í framtíðinni og þær byggj-
ast á reynslu síðustu tuttugu ára.
Við vitum að oft verða sveifiur á
álverði, það á eínkum við síðustu ár.
Ef við skoðum ástandið á álmörkuð-
um síðustu fjögur, fimm ár, þá getur
það gefið tilefni til mikillar bjartsýni
um verðþróun. En, okkar áætlanir
byggjast ekki á því verði. Mikil bjart-
sýni um verðþróun byggist á að ál-
notkun aukist, en framleiðslan haldi
ekki að fullu í við eftirspurnina. Þá
verður skortur á markaðnum eða
tæpt jafnvægi sem leiðir til þess að
álverð getur orðið hátt. Hins vegar,
ef framleiðslan er ögn rífleg verða
einnig sveiflur, hugsanlega með
lægra verði um skamman tíma, en
við erum hins vegar að líta til lengri
tíma, 30 til 40 ára. Þess vegna er
það of mikil bjartsýni að gera ráð
fyrir að umframeftirspum verði allan
þann tíma.
Ef verðið verður mjög hátt um
einhvem tíma, verður markaðurinn
aðlaðandi fyrir framleiðendur og þá
verða reistar fleiri verksmiðjur. Því
verður, þegar til langs tíma er litið,
jafnvægi á markaðnum. Þegar á allt
er litið, tel ég að við notum raunsæj-
ar verðviðmiðanir og áætlanir okkar
séu góðar. Miklar líkur eru á að verð-
ið verði nokkuð hærra en við gerum
ráð fyrir, að minnsta kosti næstu tíu
ár.“
Gunnar G. Schram
lagaprófessor:
Undirritun
nauðsynleg en
ekki bindandi
GUNNAR G. Schram lagaprófessor segir að undirritun Jóns Sig-
urðssonar iðnaðarráðherra á áfanga í samningaviðræðum um
nýtt álver á Keilisnesi sé ekki yfirlýsing af hálfu ríkisstjórnarinn-
ar, heldur iðnaðarráðherra. Iðnaðarráðherra hafi hins vegar ver-
ið rétta stjórnvaldið til þess að undirrita þennan áfanga. „Hann
hefur eðlilega og réttilega verið að staðfesta þá áfanga, sem þeg-
ar hafa náðst í samningaviðræðunum, og það er eflaust nauðsyn-
legt til þess að hægt sé að halda áfram; að menn viti hvar þeir
standa, bæði íslendingar og hinir útlendu samningsaðilar," sagði
Gunnar í samtali við Morgunblaðið í gær.
Gunnar sagði að í reglugerð um ing, en hefur ekki skuldbindandi
Stjórnarráð Islands frá 1969, þar
sem tiltekin er skipting starfa
milli ráðherra ríkisstjórnarinnar,
kæmi fram að iðnaðarráðherra
hefði forræði yfir sínum mála-
flokkum, sem væru meðal annars
orku- og iðnaðarmál. Þar af leið-
andi væri eðlilegt að hann fjallaði
um þau efni innan ríkisstjórnar-
innar og leiddi samningamál um
stóriðju, enda væru þeir samning-
ar á vegum ráðherrans og iðnaðar-
ráðuneytisins.
„Það sem nú hefur verið gert,
sýnist mér vera að iðnaðarráð-
herra hefur með undirskrift sinni
staðfest minnisblað um ýmis
grundvallaratriði væntanlegs
samnings. Hins vegar ber að und-„
irstrika að hér er ekki um neinn
samning að ræða, þetta er aðeins
áfangi á leið til samnings," sagði
Gunnar. „Þetta er meira yfírlýs-
gildi fyrir íslenzka ríkið á nokkurn
hátt. Ríkið verður aðeins skuld-
bundið með lagafrumvarpi, sem
þarf að leggja fyrir Alþingi."
Gunnar sagði að samþykkt slíks *
frumvarps væri svo grundvöllur-
inn fyrir því að hægt væri að gera
endanlegan samning um byggingu
nýs álvers. „Að vísu má gera form-
legan samning með fyrirvara um
samþykki Alþingis, en aðalatriðið
er að samþykki Alþingis þarf til
slíks samnings," sagði Gunnar.
Forsenda þess, að stjórnarfrum-
varp um byggingu álvers verði
lagt fram á Alþingi, er að allir
stjórnarflokkarnir séu sammála
um að frumvarpið skuli lagt fram.
„Það krefst samkomulags í ríkis-
stjórninni, allra flokka. Það er for-
senda þess að hægt sé að leggja
fram stjórnarfrumvarp," sagði
Gunnar G. Schram.
... og við bjóðum þig ^elkominn að kynnast
skólum, pottum, pönnum, hnífapörum, Ijósum,
og vefnaðarvöru. Verið velkomin!