Morgunblaðið - 06.10.1990, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. OKTÓBER 1990
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. OKTÓBER 1990
27

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Árvakur, Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122.
Áskriftargjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Áfangi í álmáli
*
Afanga var náð í álmálinu á
fímmtudag, þegar Jón Sig-
urðsson iðnaðarráðherra og
fulltrúar fyrirtækjanna þriggja
í Atlantsálshópnum sem hafa í
hyggju að reisa hér álver rituðu
undir minnisblað er áréttar
skuldbindingar aðila í málinu.
Nú hefur verið tekin formleg
og opinber ákvörðun um að
nýtt álver skuli rísa á Keilis-
nesi. Þá sýnist niðurstaða hafa
fengist í skattamálum hins nýja
fyrirtækis, sem aðilar geta sætt
sig við. Óvissa ríkir hins vegar
enn um mikilvæga þætti máls-
ins eins og orkuverð og meng-
unarvamir.
Gildi áfangayfírlýsingarinnar
sem gefín var á fimmtudag felst
í því, að nú getur enginn efast
um vilja fyrirtækjanna þriggja
til að ráðast í þessa gífurlegu
fjárfestingu hér á landi. Eftir
viðræður við viðræðunefndina
undir forystu Jóhannesar Nor-
dals og íslenska ráðherra og
með hliðsjón af niðurstöðu skoð-
anakönnunar um viðhorf al-
mennings til nýs álvers eru for-
ystumenn fyrirtækjanna greini-
lega orðnir sannfærðir um að
engar óyfírstíganlegar hindran-
ir séu í veginum fyrir því að
áform þeirra hér á landi geta
heppnast. Fyrir allan framgang
málsins er mikilvægt að þetta
liggi skýrt fyrir.
Ríkisstjómin undir forsæti
Steingríms Hermannssonar á
hins vegar eftir að taka afstöðu
til ýmissa þátta málsins áður
en það kemst í höfn. í fyrsta
lagi er greinilega ekki samstaða
um málsmeðferðina í ríkis-
stjórninni eða meðal stuðnings-
manna hennar. Sama dag og
iðnaðarráðherra ritaði undir
áfangayfirlýsinguna ályktaði
þingflokkur Alþýðubandalags-
ins að hann teldi sig óbundinn
af undirskrift ráðherrans. For-
maður þingflokks framsóknar-
manna hefur einnig lýst and-
stöðu við undirskrift ráðherr-
ans. í öðru lagi hefur ríkis-
stjórnin ekki komið sér saman
um hvaða tímamörk eiga að
vera í málinu. Um leið og tekist
er á um umboð iðnaðarráðherra
er deilt um hvaða hraði þurfi
að vera á málsmeðferðinni og
við hvaða aðstæður ráðherrann
geti lagt fram stjórnarfrumvarp
um málið á Alþingi. í þriðja
lagi er síðan tekist á um efnisat-
riði málsins meðal stuðnings-
manna ríkisstjórnarinnar og ber
deilur um orkuverðið þar hæst.
Á þessu stigi er ógjörningur
að segja fyrir um hver niður-
staða málsins verður. á vett-
vangi ríkisstjórnarinnar. Sumir
spá því að hún muni springa
vegna þess. Aðrir segja að for-
sætisráðherra velji þá gamal-
kunnu aðferð að láta málið
þvælast á fundum stjórnarinnar
með það fyrir augum að einhver
niðurstaða fínnist að lokum,
sem allir geti túlkað sér í vil.
Stjórnarhættir af þessu tagi eru
aðal ríkisstjórnarinnar.
Bæði innan Alþýðubanda-
lagsins og Framsóknarflokksins
eru menn, sem hafa hingað til
verið alfarið andvígir því að
útlendingar eigi stóriðjufyrir-
tæki hér á landi. Það er mikill
sigur fyrir talsmenn þessarar
stefnu, sem hefur einkum átt
sér málsvara í Sjálfstæðis-
flokknum, að andstæðingar nú-
verandi samninga innan Al-
þýðubandalagsins og Fram-
sóknarflokksins eru ekki al-
mennt andvígir því að samið sé
við Atlantsálshópinn heldur
segjast vilja athuga einstaka
þætti málsins. Á Alþingi er það
aðeins Kvennalistinn sem er al-
farið andvígur því að gengið sé
til samninga um álverið. Fyrir
framtíðarstefnu í stóriðjumálum
er ákaflega mikilvægt að fram-
vinda umræðna í stjórnarflokk-
unum hefur orðið með þessum
hætti. Þegar hún er höfð í huga
og hve stórt skref Alþýðubanda-
lagið hefur þegar stigið frá fyrri
andstöðu sinni við stóriðju í eigu
útlendinga, er líklega ástæðu-
laust að ætla annað en þing-
flokkur Alþýðubandalagsins
stigi skrefíð til fulls og leggi
blessun sína yfír samninga við
Atlantsálshópinn að lokum.
Afstaða Sjálfstæðisflokksins
í stóriðjumálum og til samninga
við erlenda aðila um álver eða
önnur stórfyrirtæki er skýr og
afdráttarlaus. Flokkurinn vill
að til slíkra samninga sé gengið
enda hófust þær viðræður sem
nú standa yfir á meðan Friðrik
Sophusson var iðnaðarráðherra
fyrir hönd flokksins. Hins vegar
er sjálfstæðismönnum ekki
frekar en öðrum sama um hvert
er efni samninganna eða hvern-
ig að þeim er staðið. Þurfí tals-
menn álsamninga innan ríkis-
stjórnarinnar á stuðningi Sjálf-
stæðisflokksins að halda við
framgang málsins núna verða
þeir einnig að vera reiðubúnir
til að horfa á pólitíska hlið þess
máls. Einhliða kröfugerð á
hendur sjálfstæðismönnum skil-
ar engum árangri eins og fram
hefur komið í viðbrögðum for-
ystumanna flokksins. Það er ein
af staðreyndum álmálsins sem
hefur skýrst við þann áfanga í
því sem nú hefur náðst.
Sjónleikur um mikil-
vægt hagsmunamál
eftir Þorstein Pálsson
Ríkisstjórninni hefur tekist í
þessari viku að gera meðferð ál-
málsins sem svo er kallað að enn
einni sápuóperunni. Ábyrgðarleysi
ríkisstjórnarinnar er að vísu daglegt
brauð en með tilvísun til mikilvæg-
is þessa máls fyrir íslenskan þjóðar-
búskap þykir ýmsum sem ábyrgðar-
leysisskörin sé farin að færast upp
á bekkinn.
Samræðustíll Bakkabræðra
Málið horfir þannig við að Al-
þýðuflokkurinn hefur skýra afstöðu
og vill ljúka samningum um nýtt
álver við þrjú erlend stórfyrirtæki
og byggingu nýrra orkuvera á þeim
samningsgrundvelli sem nú virðist
liggja fyrir að þeirra mati. Þó að
álsamningamir hafí dregist fyrst
eftir að þeir komu í hendurnar á
Alþýðuflokknum má segja að unnið
hafi verið af þeirra hálfu eftir tíma-
settri áætlun frá því í mars síðast-
liðnum.
Alþýðubandalagið hefur lýst
skýrri andstöðu við þann áfanga
samninga sem undirritaður var í
gær. Ýmislegt bendir þó til þess
að afstaða þeirra alþýðubandalags-
manna ráðist meira af því hvar inn-
anmein flokksins valda sársauka
en skoðun þeirra á málinu sjálfu.
Framsóknarflokkurinn tvístígur
svo að venju. Forystumenn hans
snúa höfðinu til beggja átta og bíða
eftir því að einhver meirihluti mynd-
ist sem þeir geta síðan hallað sér að.
Pólitísk ábyrgð
Eitt sérkennilegasta atriðið í
þeim sjónleik sem ríkisstjómin hef-
ur sviðsett í þessu máli lítur að
umræðunni um það hver beri
ábyrgð á því sem gert hefur verið
og þeim undirritaða samnings-
áfanga sem náðist í vikunni. Sam-
ræður ráðherranna um það efni
minna einna helst á samtöl Bakka-
bræðra.
Iðnaðarráðherra ber sannarlega
stjórnskipulega ábyrgð á meðferð
málsins. Allir ráðherramir svo og
allir þingmenn ríkisstjórnarflokk-
anna sem varið hafa ríkisstjómina
vantrausti bera jafnframt pólitíska
ábyrgð á embættisathöfnum iðnað-.
arráðherrans.
Á meðan aðrir ráðherrar sitja í
ríkisstjórninni og stjórnarþingmenn
sem varið hafa ríkisstjórnina van-
trausti fram til þessa bera ekki fram
tillögu um vantraust á hana teljast
þeir bera pólitíska ábyrgð á þessum
gjömingi eins og öðmm. Einföld
mótmæli eða bókanir breyta engu
þar um.
Það er ekkert til í meðferð máls
á vegum ráðuneytis og ráðherra
sem telst geta verið á ábyrgð ein-
hvers manns úti í bæ og óviðkom-
andi ríkisstjórnarmeirihluta á Al-
þingi.
Samstarfsflokkarnir sverja
iðnaðarráðherra af sér
Eigi að síður er það svo að for-
sætisráðherrann lýsir því yfír að
undirritaðar samningsniðurstöður
um öll mikilvægustu atriði álsamn-
inganna séu á ábyrgð Jóns Sigurðs-
sonar, hagfræðings, til heimilis á
Seltjamarnesi og ríkisstjórninni
óviðkomandi. Formaður þingflokks
Framsóknarflokksins líkir undirrit-
uninni við fundargerð einhvers fé-
lags úti í bæ eða sendibréf sem
með öllu sé óviðkomandi ríkisstjóm-
inni. Engu er líkara en að iðnaðar-
ráðherrann sé í einhverri allt ann-
arri ríkisstjórn þegar henta þykir.
Ráðherrar Álþýðubandalagsins
lýstu sömu afstöðu og töldu undir-
ritun iðnaðarráðherrans ríkisstjórn-
inni óviðkomandi. Eigi að síður þótti
þeim ástæða til að halda þingflokks-
fund um þetta atriði sem var ríkis-
stjórninni óviðkomandi og mótmæla
því harðlega. Menn hljóta að velta
því fyrir sér hvers vegna þarf að
mótmæla því með þessum hætti
sem ríkisstjórninni kemur ekkert
við og bindur hana ekki á nokkurn
hátt. Rökfræðin er sjálfsagt fengin
úr sögum Bakkabræðra.
Hvar eru samningar á vegi
staddir?
Þá hefur það verið mikið deilu-
efni ríkisstjórnarflokkanna hvað
samkomulag er um við erlendu stór-
fyrirtækin. Iðnaðarráðherrann hef-
ur margítrekað að undirritun þessa
áfanga í samningunum feli í sér
niðurstöður skattamála og orku-
sölusamnings svo og varðandi um-
hverfisvemd. Talsmenn Alþýðu-
bandalagsins og Framsóknar-
flokksins lýsa því á hinn bóginn
yfir að því fari fjarri að samkomu-
lag sé orðið um öll þessi atriði.
Af þessu verður helst dregin sú
ályktun að annað hvort sé ríkis-
stjórnin að blekkja erlendu viðsemj-
Þorsteinn Pálsson
„Sjálfstæðismenn vilja
mjög gjarnan sjá viðun-
andi samningsniður-
stöðu í þessu efni, þann-
ig að hér verði unnt að
reisa nýtt álver á til-
teknum tíma og hefja
framkvæmdir við stór-
virkjanir.“
endurna um stöðu málsins ellegar
að hún sé að blekkja Alþingi og
íslensku þjóðina. Önnur ályktun
verður varla dregin á meðan menn
líta á ríkisstjórnina sem eina heild.
Bakari hengdur fyrir smið?
Formaður viðræðunefndarinnar
sem farið hefur með þetta mál er
Jóhannes Norðdal, Seðlabanka-
stjóri, einn af virtustu og reyndustu
embættismönnum landsins. Honum
var falið þetta verkefni af ríkis-
stjórninni sem embættismanni.
Nú brá svo við á fimmtudags-
kvöldið að fjármálaráðherrann sá
ástæðu til þess að hella úr skálum
reiði sinnar yfír þennan embættis-
mann sem ríkisstjórnin sjálf hafði
þó falið að vinna þetta verk. Ef
Bakkabræður hefðu verið ráðherrar
hefðu þeir ugglaust getað talið
sjálfum sér trú um að embættis-
mennirnir bæru pólitíska ábyrgð.
En ég býst við að allur almenning-
ur líti svo á að það sé fjármálaráð-
herrann sem sé fyrst og fremst
ábyrgur fyrir þeirri blekkingar-
starfsemi sem á sér stað af hálfu
stjórnvalda varðandi þetta mál.
Fólkið í landinu lítur svo á að
það séu meiri hagsmunir í húfi en
svo að einstakir ráðherrar geti far-
ið með málið eins og þeir væru að
leika bræðurna frá Bakka.
Frumkvæði sjálfstæðismanna
Sjálfstæðisflokkurinn hefur verið
fylgjandi samningum við erlenda
aðila um orkufrekan iðnað. Reyndar
hafði flokkurinn forystu um þetta
efni á sínum tíma þegar samning-
arnir voru gerðir við ISAL og virkj-
unarframkvæmdir hófust við Búr-
fell. Þeir samningar mörkuðu tíma-
mót í atvinnusögu landsins.
í iðnaðarráðherratíð Friðriks
Sophussonar, komst verulegur
skriður á samningaumleitanir um
þetta efni á nýjan leik. En sem al-
kunna er hafði Alþýðubandalagið
með Hjörleif Guttormsson í stóli
iðnaðarráðherra rýrt svo álit íslands
í þessum efnum að langan tíma tók
að ná fótfestu aftur.
Núverandi iðnaðarráðherra tók
við þessu máli þegar það var komið
á gott skrið. Fyrst eftir stjórnar-
skiptin hægði verulega á samninga-
viðræðum. Engu var líkara en að
núverandi iðnaðarráðherra vildi
fresta því í lengstu Iög að fá ágrein-
ing um þetta efni innan ríkisstjórn-
arinnar upp á yfirborðið. Síðan
gerðist það að eitt af erlendu fyrir-
tækjunum gekk út úr viðræðunum
en annað bandarískt fyrirtæki kom
þar í staðinn. Segja má að frá þeim
tíma hafí verið góður gangur í við-
ræðunum.
Sjálfstæðismenn vilja mjög
gjarnan sjá viðunandi samningsnið-
urstöðu í þessu efni, þannig að hér
verði unnt að reisa nýtt álver á til-
teknum tíma og hefja framkvæmd-
ir við stórvirkjanir.
Álmálið mikilvægara
en ríkisstjórnin
Hjá því hefur þó ekki verið kom-
ist að benda á að þau drög að orku-
sölusamningi sem fyrir liggja eru á
mörkum þess sem veijanlegt er.
Út frá afmörkuðum hagsmunum
Landsvirkjunar er ljóst að nokkuð
verður liðið fram á næstu öld þegar
hún fer að hafa beinan hag af orku-
sölusamningnum. Hann mun í heild
sinni skila nokkrum arði yfir allt
samningstímabilið. Eðlilegt er að
ríkisstjórnin komi sér saman í mál-
inu áður en Landsvirkjun ábyrgist
væntanlega samninga.
Ýmsir hafa velt því fyrir sér hvort
Sjálfstæðisflokkurinn myndi hugs-
anlega styðja frumvarp sem iðnað-
arráðherra myndi teggja fram sem
þingmaður ef skrípaleikurinn í
ríkisstjórninni leiðir til þess að þar
verði ekki samkomulag um stjórn-
arfrumvarp sem heimili ríkisstjórn-
inni að ganga formlega frá samn-
ingum. Því er til að svara að ekki
verði séð að til þess komi að Sjálf-
stæðisflokkurinn fái aðstöðu til þess
að hafa úrslitaáhrif á afgreiðslu
málsins meðan núverandi ríkis-
stjórn situr.
í fyrsta lagi Iítur iðnaðarráðherra
svo á samkvæmt opinberum yfirlýs-
ingum að skrípaleikur samstarfs-
flokka hafa litlá'sein enga pólitíska
þýðingu því að ríkisstjórnin muni
að lokum standa sameiginlega að
afgreiðslu málsins. Alþýðuflokkur-
inn og Sjálfstæðisflokkurinn hafa
ekki sameiginlega þingmeirihluta.
Allt tal um samstarf þessara flokka
um afgreiðslu málsins án þingkosn-
inga er þess vegna óraunhæft með
öllu. Alþýðuflokkurinn kaus að
vinna að þessu máli með Alþýðu-
bandalaginu.
Væntanlegt stjórnarfrumvarp
mun fela í sér heimild fýrir ríkis-
stjórnina til þess að ganga frá
samningum á tilteknum forsendum.
Það hlýtur að vera umhugsunarefni
fyrir Álþingi hvort veita eigi ríkis-
stjóm sem er svo ósammála um
þetta mikilvæga hagsmunamál,
umboð til þess að ganga frá samn-
ingum. Andstæðingar málsins gætu
allt eins náð yfírhöndinni innan
ríkisstjórnarinnar og komið í veg
fyrir framgang þess hvað sem liði
heimild Alþingis. Eina örugga leiðin
til þess að vinna málinu framgang
er sú að efna til kosninga og mynda
nýja ríkisstjórn, flokka sem ekki erú
á öndverðum meiði um öll grund-
valiaratriði.
Höfundur er formaður
Sjálfstæðisflokksins.
Eini íslendingurinn sem
er við störf í Hvíta húsinu
- segir Sig Rogich sem er einn af ráðgjöfum Bandaríkjaforseta
ÍSLENSK-ameríska félagið er 50 ára um þessar mundir og í
tilefni þess er staddur hér á landi í boði félagsins Sig Rogich,
einn af ráðgjöfum George Bush Bandaríkjaforseta. Sig eða Sig-
fús eins og hann var skírður er íslenskur að uppruna, fæddur
í Vestmannaeyjum 17. maí 1944. Móðir hans er Ragnheiður
Árnadóttir, dóttir hjónanna Ama Sigfússonar og Olafíu Árna-
dóttur frá Gerðakoti á Miðnesi. Ragnheiður fluttist ásamt eigin-
manni sínum, Ted Rogich, og Sig til Nevada í Bandaríkjunum
1950. „Þá var ég tvö fet og 10 þumlungar að hæð samkvæmt
vegabréfinu" segir Rogich í samtali við Morgunblaðið. Hann
lauk háskólaprófi í blaðamennsku og vann sjálfur fyrir sér á
námsárunum við ýmis störf, var m.a. ræðuritari Pauls Laxalts,
sem áður var öldungadeildarþingmaður og þar á undan ríkis-
sljóri í Nevada. Nú á Rogich auglýsingafyrirtæki ásamt bróður
sínum, Eddie, er annast reksturinn meðan Sig vinnur fyrir Bush.
„Ég var ritstjóri háskólablaðsins
í Nevada-háskóla á námsárunum
og hafði nokkrar tekjur af því, þetta
gekk því ágætlega," segir Rogich
er stofnaði síðar fyrirtækið R&R
sem nú er eitt af stærstu auglýs-
ingafyrirtækjum Bandaríkjanna
með skrifstofur í Las Vegas, Reno
og Salt Lake City. „Ég er nú einn
af tíu eða tólf ráðgjöfum (assist-
ants) forsetans, aðrireru m.a. Brent
Scowcroft öryggisráðgjafi og Marl-
in Fitzwater blaðafulltrúi. Sam-
kvæmt starfslýsingunni á ég að
veita forsetanum ráð varðandi opin-
bera atburði og framtak. Þetta
merkir að þegar forsetinn fer í lang-
ar eða stuttar ferðir frá Hvíta hús-
inu er það venjulega í mínum verka-
hring að undirbúa þær. Ég undirbý
ferðalögin, samræmi aðgerðir og
huga að ýmsu sem snertir álit for-
setans hjá almenningi. Sem dæmi
get ég nefnt að fyrir leiðtogafund-
inn á Möltu á síðasta ári er þeir
hittust Bush og Gorbatsjov fór ég
þangað til að undirbúa fundinn og
kanna aðstæður."
Möltufundurinn
-Þar stóðust ekki allar áætlanir • • •
„Nei veðrið gerði okkur grikk.
En reyndar fannst mér athyglisvert
eftir á að fundurinn var mjög vel
heppnaður, þetta er gott dæmi um
það er sjálft inntak atburðanna er
mikilvægara en ytra form og við-
höfn. Ég fór á sínum tíma til Kól-
umbíu þar sem Bush tók þátt í leið-
togafundi um fíkniefnavandann og
var einnig í Helsinki fyrir skemmstu
þegar Bush og Gorbatsjov áttu þar
viðræður. Ég ráðgast við helstu
embættismenn þeirra opinberu
stofnana sem helst koma við sögu
slíkra atburða, einnig sérstaka
vinnuhópa sem settir eru á laggirn-
ar vegna þeirra og vinna fyrir mig.
Ég sé um að ferðin sé skipulögð út
í ystu æsar, hver mínúta, að ákveð-
ið sé fyrirfram hveija forsetinn hitt-
ir. Síðan fer ég á fund forsetans
og gef honum og æðstu embættis-
mönnum hans skýrslu, geng úr
skugga um að engir árekstrar verði
milli starfssviða einstakra embætt-
ismanna. Þegar forsetinn svo legg-
ur upp er ég með honum í forseta-
vélinni, Air Force One, til að sjá
um að allt verði nú eins og ég hef
sagt honum að það verði!“ Þegar
Gorbatsjov var í Banadríkjunum
bað Bush mig að fylgja sovéska
forsetanum um borð í fiugvél hans.“
-Hvernig er nýja forsetaþotan?
„Hún er stórkostleg en það tók
líka langan tíma að smíða hana,
mig minnir að hún hafí verið pöntuð
fyrir sex árum. Þetta tæki er eins
og Hvíta húsið sjálft, á sér meira
að segja sína eigin sögu og þama
eru öll tæki fyrir hendi sem forset-
inn getur þurft á að halda.
Sterk staða Bush
Bush forseti leggur mikla áherslu
á tengsl við almenning og er
óhræddur við að ferðast, vill hitta
fólk og þjóðarleiðtoga augliti til
auglitis. Ég kom frá Suður-
Ameríku fyrir mánuði þar sem ég
skipulagði ferð forsetans til fimm
eða jafnvel sex landa en henni hef-
ur nú verið frestað fram í desem-
ber. Bush kemur mjög vel út úr
skoðanakönnunum núna með tæp-
lega 80% fylgi en rétt er að benda
á að forsetar njóta að jafnaði mik-
ils fylgis á átaka- og hættutímum.
En mikilvægast er að almenningur
er ánægður með stefnu forsetans í
Persaflóadeilunni. Bush hefurtekist
að fylkja nær öllum þjóðum heims
að baki stefnu Bandaríkjanna, og
Morgunblaðið/Sverrir
Sig Rogich, sem er einn af ráð-
gjöfum George Bush Bandaríkja-
forseta.
beitt til þessa stjórnmálalegum að-
ferðum sem eiga sér ekki fordæmi,
einkum beinum tengslum við þjóð-
arleiðtoga.
Myndband til Bagdad
Ég hef yfirumsjón með öllum
segulbands- og myndbandsupptök-
um af opinberum ávörpum fyrir
forsetann, þ. á m. ávarpinu til
írösku þjóðarinnar sem sent var til
Bagdad og sýnt þar í sjónvarpi.
Við þurftum ekki að taka það upp
nema einu sinni og það var textað
á arabísku. Til vonar og vara lét
ég írakana fá ávarpið á öllum hugs-
anlegum gerðum myndbanda svo
að þeir gætu ekki borið við tækni-
legum erfiðieikum og tekið þannig
aftur loforðið um að sjónvarpa því!
Það er erfitt að meta hvaða áhrif
ávarpið hafði en ég hygg að það
hafi haft heilmikil áhrif vegna þess
að Saddam Hussein svaraði okkur
með sínu myndbandi, klukkustund-
arlöngu ávarpi til Bandaríkja-
manna. Churchill sagði að stundum
væri hægt að meta árangur verka
sinna með því að kanna viðbrögð
andstæðingsins!"
„Sumarleyfi“ í Kennebunkport
Bush forseti var gagnrýndur fyr-
ir að taka sér frí fyrstu vikur Persa-
flóadeilunnar og stunda fískveiðar
í Kennebunkport. Rogich sagði að
forsetinn hefði farið í leyfi á þessum
tíma með fjölskyldu sinni ár hvert
um 30 ára skeið og þetta leyfi hefði
að sjálfsögðu verið skipulagt með
löngum fyrirvara. En mestu skipti
að alls ekki hefði verið um raun-
verulegt sumarleyfí að ræða; forset-
inn hefði verið í stöðugu sambandi
við helstu ráðamenn og ráðgjafa.
„Ég var þarna sjálfur átta daga
meðan Bush var í Kennebunkport
og það voru stanslausir fundir og
skýrslugerðir, Baker utanríkisráð-
herra og Scowcroft öryggismála-
ráðgjafí ráðguðust við forsetann,
þjóðarleiðtogar komu til viðræðna,
það var nóg að gera. Þingið var í
sumarleyfi og ríkisstjórn landsins
var í reynd ekki lengur í Washing-
ton.
Það er eitt sem menn hljóta að
geta orðið sammála um í sambandi
við Bush; vinnusemi hans og
skyldurækni er með eindæmum.
Menn geta gagnrýnt skoðanir hans
en á þessu sviði getur enginn fund-
ið að neinu, hann er harðduglegur
og stendur sig frábærlega vel, legg-
ur sál sína í forsetastarfið."
Enn íslendingur
Rogich varð bandarískur ríkis-
borgari 1965, einkum til að geta
neytt kosingaréttar en hann segist
hafa orðið áhugasamur um stjórn-
mál strax á unga aldri. Hann lítur
samt á sig sem Islending þótt hann
tali ekki málið. Hann var spurður
hvort Bush vissi að hann væri af
íslenskum ættum. „Já ég hef sagt
honum að ég sé eini íslendingurinn
sem nokkurn tíma hafi starfað í
Hvíta húsinu! Ég er hreykinn af
þjóðerni mínu, er ekkert að leyna
því. Forsetinn þekkir til landsins,
hefur veitt lax hérna og var harðán-
ægður með þá ferð, er mjög hlýtt
til landsmanna. Ég veit ekki hvort
hann kemst aftur hingað til að veiða
en ég veit að það vildi hann gjarnan
ef ráðrúm gæfíst.“
Yfirlýsing Bandaríkjaforseta:
Leifur Eiríksson
var sonur Islands
Dagur Leifs Eiríkssonar verður haldinn hátíðlegur í Bandaríkjunum
á þriðjudag, 9. október, eins og gert hefur verið síðan 1964. Athygli
vekur að í yfirlýsingu George Bush forseta í tilefni dagsins er í
fyrsta sinn tekið skýrt fram að Leifur hafi verið Islendingur en áður
hefur hann verið sagður norskur. Yfirlýsingin fer hér á eftir.
Þegar Leifur Eiríksson steig á
land í Norður-Ameríku fyrir nær
þúsund árum ruddi hann braut sem
síðar var farin af mörgum kynslóð-
um hraustra evrópskra landkönn-
uða og trúboða. Hann efndi einnig
til fyrstu tengslanna, sem nú hafa
staðið í aldir, milli þjóða þessa
meginlands og íbúa Norður-Evrópu.
Leifur Eiríksson var sonur Eiríks
rauða, er hafði forystu fyrir fyrstu
Evrópumönnunum sem námu land
á Grænlandi, og talið er að Leifur
hafi snúið aftur til lands forfeðra
sinna, Noregs, árið 1000. Sam-
kvæmt Eiríks sögu rauða snerist
ungi siglingakappinn þar til krist-
innar trúar. Síðar fékk Ólafur kon-
ungur Tryggvason hann til að snúa
aftur til Grænlands og stunda þar
kristniboð. Og enn vatt Leifur upp
segl.
I einni af mörgum ferðum sínum
um úthöfin kannaði „Leifur heppni“
hluta Norður-Ameríku. Margir fleiri
fylgdu í fótspor hans, í von um að
sjá sjálfír hin auðugu og fögru lönd
sem hann hafði nefnt Helluland,
Vínland og Markland.
Frá því að Leifur Eiríksson fyrst
steig á land á meginlandi Norður-
Ameríku hafa kynslóðir norrænna
karla og kvenna komið til Banda-
ríkjanna og fært með sér auð ein-
staks menningararfs síns. Innflytj-
endur frá íslandi, Grænlandi, Nor-
egi, Danmörku, Svíþjóð og Finn-
landi hafa auðgað land okkar og
bætt sínum eigin köflum við sögu
þróunar Bandaríkjanna sem ávallt
er verið að rita.
í hvert sinn sem við minnumst
Leifs Eiríkssonar, þessa hrausta
sonar íslands og sonarsonar Nor-
Stytta Leifs Eiríkssonar við
Hallgrímskirkju í Reykjavík.
egs, 9. október fögnum við einnig
glæstri norrænni arfleifð þjóðar
okkar. Siglingakappinn hugprúði,
með neista trúboðans, við tengjum
nafn hans svo oft við ævintýri og
rómantík og hann er okkur einnig
kært tákn um sterk og varanleg
bönd sem eru milli íbúa Banda-
ríkjanna og vina okkar á öllum
Norðurlöndunum.
Sameinað Bandaríkjaþing ákvað
2. september 1964 að biðja forset-
ann að lýsa 9. október á hveiju ári
Dag Leifs Eiríkssonar. Þess vegna
lýsi ég, George Bush, forseti Banda-
ríkjanna, 9. október 1990 Dag Leifs
Eiríkssonar og gef viðeigandi emb-
ættismönnum skipun um að draga
fána þjóðarinnar að hún við allar
opinberar byggingar þann dag. Ég
hvet einnig íbúa landsins til að nota
tækifærið og kynna sér betur hinn
auðuga arf Norðurlandabúa í
Bandaríkjunum og forna sögu meg-
iniands okkar.