Morgunblaðið - 15.11.1990, Page 48

48
MÖRGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. NÓVEMBER 1990
NEYTENDAMÁL
Lyf og fylgiseðlar lyfja
Öryg-gisþáttur neytenda
Um þessar mundir fer fram mikil umræða um lyf og lyfjasölu
hér á landi. Umræðan vekur upp margar spurningar sem erfitt
hefur reynst að fá viðunandi svör við, má þar nefna rétt
sjúklinga eða neytenda til að fá með lyfjum þær upplýsingar, sem
oft fylgja með í pökkum utan um lyf, frá framleiðendum. Á fylgi-
seðlum þessum eru upplýsingar frá lyfjaframleiðendum um
virkni Iyfsins, mögulegar aukaverkanir eða víxlverkanir. Hér á
landi hefur það viðgengist að fylgiseðlar þessir séu fjarlægðir
áður en lyfin eru afhent sjúklingi.
Lyfjafræðingar hafa í gegnum
árin verið beðnir um skýringar.
Rökin sem færð hafa verið fram
gegn afhendingu fylgiseðlanna
hafa verið fjölskrúðug: Að íslend-
ingar séu almennt svo illa að sér
í erlendum tungumálum að þeir
geti auðveldlega misskilið upplýs-
ingarnar ... að fólk sé oft svo
ímyndunarveikt að það upplifi
aukaverkanir, sé um þær getið á
fylgiseðli ... það sé læknisins að
segja sjúklingnum það sem hann
nauðsynlega þurfi að vita, en ekki
lyfjafræðingsins.
Neytendur telja sig eiga kröfu
á að fá í hendur allar upplýsingar
sem fylgja eiga lyfjum, upplýsing-
ar munu þó vera látnar fylgja
með nokkrum tegundum iyfja.
Það er löngu orðið tímabært að
könnuð verði réttarstaða neyt-
enda í þessu máli.
Fylgiseðlar lyfja
Neytendasíðan leitaði til heil-
brigðis- og tryggingamálaráðu-
neytisins og ræddi málin við Ing-
olf Petersen lyfjafræðing sem sér
um þennan málaflokk hjá ráðu-
neytinu. Hann var fyrst spurður
hvaða reglur væru í gildi í sam-
bandi við fylgiseðla með lyfjum.
„í reglugerð um gerð lyfseðla
og ávísun lyfja, afgreiðslu og
merkingu eru ákvæði um að fylg-
iseðlar skuli vera með lyfjaumbúð-
um þegar nauðsynlegar upplýs-
ingar um meðferð og notkun lyfs-
ins rúmast ekki á umbúðunum
sjálfum, skal þá greint á umbúð-
unum að slíkur seðill fylgi. Enn-
fremur segir, að ráðuneytið geti,
að fenginni umsögn lyfjanefndar,
heimilað að upplýsingar fylgi lyij-
aumbúðunum. Þarna er um
tvenns konar upplýsingar að
ræða,“ sagði Ingolf, „tæknilegar
leiðbeiningar um notkun lyfs og
upplýsingar um verkun þess“.
Fylgiseðla þarf að samþykkja
Hann sagði að á markaði væru
tæplega 2.000 lyf og væru fylgi-
seðlar með mörgum þeirra, en
ekki öllum og væru þeir á ýmsum
málum. „Þessir fylgiseðlar eru
yfirleitt ekki sendir okkur til sam-
þykktar," sagði Ingolf. „Þegar
sótt er um skráningu Jyfs, þá er
sótt um að það verði skráð við
ákveðinni ábendingu, einni eða
fleiri, þ.e. við hvaða sjúkdómi og
sjúkdómseinkennum nota skuli
lyfið. Ef þessir fylgiseðlar ættu
að fylgja lyfjunum, þyrftum við
að viðurkenna þá líka. Fyrir kem
ur að framleiðandi sækir ekki um
skráningu sömu ábendinga í einu
landi og í öðru. Þá kemur fyrir,
að umsókn um skráningu ábend-
ingar fyrir notkun lyfs hefur ein-
hverra hluta vegna verið hafnað
af skráningaryfirvöldum eins
lands, t.d. vegna óviðunandi upp-
lýsinga er fylgdu umsókninni,
þótt skráningaryfirvöld annars
lands hafi samþykkt hana. Það
er skylda framleiðenda að leggja
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Ingolf Petersen lyljafræðingur.
„Við lifum á tímum upplýsinga
og það er ekki er óeðÚlegt að
fólk vilji fræðast um þau lyf sem
það tekur inn.
fram gögn er sýna að lyfið hafi
þá verkun sem hann fullyrðir að
það hafi. Ástæða fyrir því að fylg-
iseðlar hafa verið fjarlægðir, gæti
því verið að þeir innihaldi upplýs-
ingar um verkun lyfsins, sem ekki
hefur verið staðfest af skráning-
aryfirvöldum." >
Skilningsleysi almennings
— Nú er málið á þessum seðl-
um fremur almennt orðað, enda
eru þeir ætlaðir neytendum.
„Það er ekki sjálfgefið," sagði
Ingolf. „Sérfræðingar hafa sagt
að þeir treysti sér til áJTlesa suma
fylgiseðla og skilja þá í eigin sér-
grein en ekki annarri. Hvemig á
almenningur að geta túlkað þess-
ar upplýsingar rétt ef læknarnir
treysta sér ekki til þess.“
— Fyrir nokkrum árum fékk
ég lyf í hendur i erlendum umbúð-
um. Á pakkaumbúðunum stóð að
nauðsynlegt væri að lesa vel með-
fylgjandi leiðbeiningar áður en
lyfið væri notað. Leiðbeiningarnar
fundust ekki, þær höfðu verið fjar-
lægðar.
„Þetta hefur breyst á seinni
árum,“ sagði Ingolf. „Ég veit ekki
hvers vegna fylgiseðlar voru fjar-
lægðir hér í upphafi. Ég tel per-
sónulega að það sé frá þeim tíma
þegar ekkert mátti segja sjúkl-
ingi, það átti að vera í höndum
læknisins. Við lifum á tímum upp-
lýsinga og það er ekki. óeðlilegt
að fólk vilji fræðast um þau lyf
sem það tekur inn. Nú hafa verið
tekin ákveðin skref, gefnar hafa
verið út lyfjabækur og næsta
skref er að þessar uppiýsingar
fylgi lyfjutn."
Reglur um fylgiseðla lyfja í
nágrannalöndunum
Ingolf sagði að í Efnahags-
bandalagi Evrópu yrði það skylda
að fylgiseðlar skuli fylgja öllum
lyfjum. Þessir fylgiseðlar eiga að
vera á tungumálum þeirra EBE-
Ianda sem lyfin eru skráð í og
eiga að sjálfsögðu að vera sam-
hljóða. í Danmörku ætluðu yfirvö-
Id framleiðendum að annast gerð
fylgiseðla með lyfjum sínum, en
hafa orðið að hverfa frá þeirri
ákvörðun og taka upp eftirlit með
gerð þeirra.
„Við erum í norrænu samstarfi
og þar erum við að reyna að sam-
ræma reglur. Það hefur ekki tek-
ist samstaða um fylgiseðla á
Norðurlöndum, hins vegar hefur
tekist samstaða um merkingu
lyfja. Samræmdar norrænar
merkingar eru þá á lyfjum sam-
kvæmt reglum þar að lútandi,
þannig má t.d. sjá heiti lyfja-
formsins (krem eða lausn) á fleiri
en einu Norðurlandamáli á um-
búðum lyfsins. Slíkar pakkningar
eru merktar samnorrænu vöru-
númeri," sagði Ingolf.
Reglur um fylgiseðla lyfja
hér á landi
— Nú segir lyfjaformsheiti eða
vörunúmer fólki harla lítið um
lyfið sjálft eða virkni þess. Hafa
lyfjafræðingar hér nokkra heimild
til að fjarlægja upplýsingar, þ.e.
fylgiseðil, úr lyfjaumbúðum?
„Það eru engin lögtil sem heim-
ila þeim að taka fylgiseðlana, það
eru ekki heldur til lög sem banna
þeim að ijarlægja þá og það eru
engin lög sem segja að þessir
fylgiseðlar eigi að fylgja með í
umbúðunum," sagði Ingolf.
— Nú hefur því verið haldið
fram að þegar um ofnotkun lyfja
sé að ræða hér á landi, geti ein
ástæðan verið gleymska, fólk
gleymi upplýsingum sem þeim
hafa verið sagðar af lækni. Gætu
upplýsingar með lyíjum ekki kom-
ið í veg fyrir mögulega ofnotkun?
„Ég held ekki að það sé rétt,
miðað við þær upplýsingar sem
við höfum. Það er sjálfsagt rétt
að sjúklingurinn man oft ekki
hvað læknirinn sagði þegar hann
er kominn út af stofu hans. Hins
vegar getur skort á að læknirinn
fræði sjúklinginn, en þá á sjúkl-
ingurinn að geta leitað sér upplýs-
inga í lyfjabúð. Það er þó háð
þeim annmarka að lyfjafræðing-
urinn þekkir almenna notkun lyfs-
ins, en ekki hvað lækni og sjúkl-
ingi fór á milli.“
Afhending fylgiseðla lyfja
— Fyrir ekki löngu síðan fékk
ég lyf afgreitt úr apóteki, lyfið
var í erlendum umbúðum og fór
ég fram á að fá afhentan fylgiseð-
ilinn sem fylgdi lyfinu. Eftir
nokkra stund var sagt að hann
fyndist ekki meðal annarra snepla
í ruslakörfunni. Hafa lyfjafræð-
ingar leyfi til að neita fólki um
fylgiseðil sem fylgt hefur lyfí?
„Ég ítreka enn að ég tel að
fylgiseðlar eigi að vera á íslensku.
Hins vegar er leitast við að ís-
lenska hin erlendu læknisfræði-
legu orð, en því miður vill það oft
brenna við að þessi orð, það er
nýyrðin, segja fólki sem einhveija
þekkingu hefur á þessu sviði ekki
neitt, hvað þá almenningi. Vanda-
mál við erlenda fylgiseðla er oft
orðaval þeirra. Notuð eru orð sem
ekki er að finna í algengustu orða-
bókum, heldur eingöngu í læknis-
fræðilegum orðabókum sem al-
menningur hefur ekki greiðan
aðgang að,“ sagði Ingolf að lok-
um.
Neytendur vilja að allir
fylgiseðlar fylgi lyfjum
Frá sjónarmiði íslenskra neyt-
enda er fráleitt og raunar óviðun-
andi að fylgiseðlar séu ekki alltaf
látnir fylgja með þeim erlendum
lyijum sem hafa fylgiseðla — þó
á erlendu máli séu.
Hér þykir sjálfsagt að öllum
tækjum fylgi nauðsynlegar leið-
beiningar um notkun og virkni (þó
ekki séu þær alltaf á íslensku).
Er það gert til að tækin nái að
vinna rétt, en einnig til að fyrir-
byggja skaða eða slys. En þegar
svo kemur að upplýsingum sem
fylgja með í umbúðapakkningum
lyfja þá eru þær oft rifnar úr
pakkningunum áður en neytand-
inn fær lyfið í hendur, neytandinn
má ekkert vita, jafnvel þó heilsa
hans geti verið að veði. Hér virð-
ast skorta ákveðnar reglur um
þennan þátt lyfjasölu. Þessu þarf
að breyta.
M. Þorv.
Listasafn Islands:
Sýning1 á sovéskri samtímalist
í LISTASAFNI íslands verður opnuð laugardaginn 17. nóvember
kl. 15.00 sýning fimm sovéskra listamanna, sem allir verða
viðstaddir opnunina. Sýningin nefnist Aldarlok. Þetta er fyrsta sýn-
ingin á íslandi á sovéskri samlímalist. Listamennirnir eru Andrej
Fílíppov, Sergej Mírónénko, Vladimir Míonénko, Oleg Tístol og
Konstantin Reúnov, en Verk sumra þeirra eru nú orðin mjög eftirsótt-
ir á alþjóðlegúm markaði.
Hér er um að ræða samvinnu-
verkefni milli íslands og Sovétríkj-
anna. I júní síðastliðinn var sýning
fímm íslenskra listamanna í Moskvu
og nú heimsækja ísland fimm sov-
éskir listamenn. Sýningin kemur
hingað fyrir tilstilli sovéska list-
gagnrýnandans og kvikmyndagerð-
armannsins Olgu Sviblovu, en hún
mun halda fyrirlestur í safninu
sama dag kl. 17.00 um sovéska
samtímalist.
Tveir listamannanna, bræðurnir
Sergej og Vladimir Míonénko, eru
fulltrúar konsepliststefnunnar í
Moskvu sem á rætur sínar að rekja
til 7. áratugarins meðal listamanna,
sem nú eru heimsþekktir eins og
Ilaj Kabakov og Erik Bulatov. En
sú stefna var sú fyrsta sem mótuð
var í Sovétríkjunum um nokkurra
áratuga skeið. Olga Sviblova lýsir
list þeirra svo: „List þessara lista-
manna er kaldhæðnislegur leikur
að sovéskri hugmyndafræði.“
Tveir listamannanna, Oleg Tistol
og Konstantín Reúnov, koma frá
Úkraníu. Þeir hafa skapað persón-
legt tjáningarform sem á upptök
sín í suður-rússneskum barokkstíl
svo og framúrstefnustíl sem var
vinsæll í Úkraníu í upphafi 20. ald-
ar. List þeirra er ekki eins háð
hugmyndafræðinni og hins hópsins
og andstöðunni við kerfið.
(Fréttatilkynning)
Sovésku listamennirnir í Listasafni íslands.