Morgunblaðið - 27.03.1991, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27. MARZ 1991
Ljósmynda-
sýningin 1991
List og hönnun
Bragi Asgeirsson
Vestursalur Kjarvalsstaða er
fram til laugardagisns 30. marz
undirlagður fjölþættustu sýningu á
ljósmyndum íslenzkra Ijósmyndara,
sem ég minnist þess að hafa séð.
Auk þess er lítið en gagnmerkt
sýnishorn úr ljósmyndasafni
Reykjavíkurborgar kynni í vestari
gangi og myndavélum úr merkilegu
safni séra Arnar Friðrikssonar á
Skútustöðum dreift um sýningar-
svæðið.
Það sem maður tekur fyrst eftir,
er inn á sýningarsvæðið kemur, er
hve mikil vinna hefur verið lögð í
uppsetningu og fyrirkomulag sýn-
ingarinnar og í þessu formi tel ég
hana frambærilega hvar sem er á
erlendum vettvangi.
Sennilega er hinn menningarlegi
árangur því að þakka, að sérstöku
fyrirtæki, Skyggna/Myndverk, hef-
ur verið falið að sjá um framkvæmd
sýningarinnar, sem útilokar að
sjálfsögðu allt einstaklingspot og
klíkuskap, sem hefur verið mesti
dragbítur á uppsetningu og fram-
kvæmd listsýninga hérlendis til
þessa.
Að sýningum er farsælast að
standa á sem hlutlægastan hátt,
og hugsa fyrst og fremst að miðla
________Myndlist_____________
Bragi Ásgeirsson
Ásmundarsalur var í síðustu viku
undirlagður fuglamyndum eftir
Þórdísi Óldu Sigurðardóttur og er
þetta önnur einkasýning hennar,
en hina fyrri hélt hún í Listhúsinu
Borg.
Þórdís sker sig úr öðrum lista-
mönnum fyrir leik sinn í víravafn-
ingi og bera myndir hennar ótví-
rætt svip af gerandanum, þannig
að ekki verður um villst hver höf-
undurinn sé.
Myndverkin í Ásmundarsal eru
annaðhvort ábúðarmiklir fuglar í
rúmtaki, þar sem pressaður vír og
allskonar tilfallandi hlutir úr öðrum
efnum eru uppistaðan, eða kostu-
legir furðufuglar í tvívídd undir
gleri, þar sem unnið er í mörg efni
svo sem olíukrít, vatnslit, prent-
svertu o.fl.
Rýmisverkin á gólfinu eru unnin
af mikilli sköpunargleði og krafti,
en nokkuð truflaði það listrýninn
hve samruni ólíkra efna er harður
og útfærslan jafnvel glannaleg. En
það getur stafað af því, að verkin
þurfa vísast meiri fjarlægðir en í
því, sem sýnt er hverju sinni, á sem
greinarbestan hátt til sýningar-
gesta.
Þetta er einmitt eitt af því góða,
sem við eigum að taka upp eftir
erlendum, en síður að rækta sjónar-
mið norrænnar minnimáttarkennd-
ar og útnesjamennsku.
Það kemur þó fram í vðtölum við
forsvarsmenn beggja ljósmynda-
sýninganna, sem í gangi eru, að
viðmiðunin við útlönd er þeim full
nærtæk og telja báðir aðilar, að
þeir þurfi ekki að skammast sín
varðandi nágrannalöndin.
En svona á einfaldlega ekki að
hugsa og gera hiklaust sömu kröfur
og stærri þjóðarheildir, því að við
erum jafn vel og jafnvel betur af
guði gerð, þrátt fyrir að við séum
færri.
Við höfum þrátt fyrir fæðina sömu
möguleika til að vinna úr efniviðn-
um og allir aðrir, og minnumst þess
að mörg dýriegustu myndlistai-verk
aldarinnar hafa verið gerð af litlum
efnum og í hrörlegum húsakynnum
og í ýmsum tilvikum af sjálfmennt-
uðum, en þó hámenntuðum ein-
staklingum, er trúðu og treystu á
sjálfa sig.
Ekki var ég búinn að vera lengi
á sýningarsvæðinu, er mér varð
ljóst, að hér væri um að ræða mik-
ilsháttar sýningu á íslenzkum ljós-
myndum.
einum litlum sýningarsal, og helst
að vera úti undir beru lofti. Er
meira en sennilegt að náttúran
gæfi þeim þann samhljóm og það
undirspil, sem þau fá ekki innan-
dyra. V
Tvívíðu myndverkin eru um sumt
skyld rýmisverkunum hvað harða
uppbyggingu snertir, en í hinum
hrifmestu þeirra kemur fram létt-
leiki og litagleði, sem hin hafa ékki
sv sem „Kerrufugl" (5) og Færeysk-
ur dans með karabísku ívafi“ (6).
Þá eru myndirnar „Beðið eftir flug-
taki“ (17) og „Fuglinn og rost-
ungamir hvílast að afloknu flugi
yfir hafið ...“ (18) þróttmiklar í
útfærslu, og alveg sér á báti á sýn-
ingunni fyrir litræna dýpt er mynd-
in „í heilu sólkerfi“ (20).
Það eiga flestar myndirnar sam-
eiginlegt, að bera því vitni að ger-
andinn er uppfullur leik- og sköpun-
argleði og sést ekki alltaf fyrir í
ákafa sínum. Myndverkin vilja þá
verða nokkuð ósamstæð í myndflet-
inum og það eykur á óróleikann hve
mörgum ólíkum efnum hér er teflt
saman.
Vera má að þetta sér allt gert
af ásettu ráði, því að við bætist að
Þetta var a sunnudeginum, dag-
inn eftir opnunina og mikil þröng
í salnum þannig að segja má, að
menn hafi uppskorið eins og þeir
sáðu. Það gaf mér einnig tækifæri
til að athuga lítilsháttar viðbrögð
manna og ég get staðfest, að fólk
virðist hafa góða tilfinningu fyrir
ljósmyndum miðað við það, hvaða
myndir vöktu sérstaka athygli.
Vinnubrögðin vöktu ekki síður at-
hygli en sjálft myndefnið, en þau
eru raunar kafli út af fyrir sig, því
að öll vinna við myndirnar er full-
komnari en ég hef áður séð á ís-
lenzkri ljósmyndasýningu. Auðvitað
uppsetning og upphenging mynd-
verkanna er nokkuð óskipuleg og
óróleg.
Einhvern veginn leggst það á
mig, að Þórdís Alda eigi mikla
óbeislaða krafta inni og væri spenn-
andi að sjá árangurinn, tækist henni
að ná valdi á þeim.
Eins og sýningin leggur sig hefur
hún svip af barnslegri leikgleði, og
því er rétt slegið fram, að hún sé
jafnt fyrir börn sem fullorðna.
Einn galli er á framkvæmdinni
eiga hér ómældar framfarir á tækn-
isviðinu hin síðustu ár dijúgan þátt
í árangrinum, en það þarf þó fleira
til, t.d. gott auga fyrir myndbygg-
ingu svo og myndefni.
Eg tók einmitt fljótlega eftir lýs-
andi dæmi um þessa eiginleika, sem
koma svo fagurlega fram i ein-
faldri en áhrifamikilli mynd „Rækt-
un“ eftir Rafn Hafnfjörð, (Iðnaðar-
og atvinnuljósmyndir) og í fijálsa
flokknum „Haust“ eftir sama ásamt
„Páskahret við braut II eftir Hauk
Snorrason og „Án titils“ eftir Lars
Björk. Allar þessar myndir bera
vott um næmt auga fyrir megin-
og hann er, að sýningin er einungis
opin frá sunnudegi til sunnudags,
sem er of stuttur tími. Svo var einn-
ig um sýningu Margrétar Þorvarð-
ardóttur á sama stað, en er ég kom
á sunnudegi og hélt að hún stæði
í viku lengur var henni að ljúka!
Slíkt getur alltaf komið fyrir
okkur listrýnendur, þegar sýning-
artíminn er jafn stuttur og sveijum
við af okkur alla ábyrgð, ef listrýni
birtist ekki á sýningartímanum eða
yfirhöfuð nokkurn tíma.
þáttum ljósmyndarinnar. Þessar
myndir ásamt ýmsum ágætum and-
litsmyndum í sama flokki komu list-
rýninum strax í gott skap, því að
fátt er ánægjulegra fyrir slíka en
að koma inn á markverða sýningu.
Annars er afar erfitt að punkta
við sérstakar myndir og þyrfti
margar yfirferðir, og að sjálfsögðu
eru sumir 1 essinu sínu á sýning-
unni, en aðrir hafa ver'ið betri, svo
það er viðkvæmt mál að nefna nöfn.
En það má koma fram, að nefndui'
Rafn svo og Friðþjófur Helgason,
eru tvímælalaust á alþjóðamæli-
kvarða í öllum sínum myndum á
sýningunni og það eru raunar fleiri.
Punktaði ég óskipulega við myndir
áður en ég athugaði höfundana
nánar og eftir aðra yfirferð var
árangurinn þessi: Varðandi iðnað-
ar- og atvinnuljósmyndir Friðþjófur
og Rafn, varðandi persónumyndir
Guðmundur K. Jóhannsson „Skáld-
ið og rithöfundurinn“ og sami
„Portrett, Jim Smait „Finnur“ og
sami „Helgi“, „Erlingur".
Tízkumyndir eru alltaf rosa mik-
ið fyrir augað og hér staðnæmdust
augu mín sérstaklega við_ myndir
„Odd Stefáns Þórissonar „Án titils“
(67), „Ungfrú ísland 1990“ og „Án
titils“ (75), — og blimskökkuðu á
myndir Gunnars Gunnarssonar af
Lindu Pétursdóttur og Friðþjófs
Helgasonar „Án titils“ (77). Áug-
lýsingamyndirnar eru skýrar og
klárar og bera vott um hugkvæmni
einkum hjá þeim Sigurði Stefáni
Jónssyni „Auglýsing fyrir Fjárfest-
ingarfélagið“ og Sigurgeiri Sigur-
jónssyni „St. Yves sjampó" svo og
Ragnari Th. Sigurðssyni „Lax“.
Hvað listræna ljósmyndún snertir
þá kveikti mynd Björns Rúrikssonar
„Litbrigði jarðar" strax í listrýnin-
um. Barnamyndirnar voru að sjálf-
sögðu fallegar og þá einkum mynd-
ir Sigurgeirs Sigurjónssonar
„Valva“ og Guðmundar K. Jóhanns-
sonar „Kittý“, í myndaröðinni Dag-
legt líf sá ég mynd er minnti mig
að hluta til sterklega á málverk
eftir la Tout' og nefnist „Nær-
gætni“ og er eftir Jóhannes Long.
FUGLAÞING
Þórdís Alda Sigurðardóttir
Ljóð Ekelöfs á íslensku
Bókmenntir
Ingi Bogi Bogason
Gunnar Ekelöf: Því nóttin kem-
ur. Þýðandi: Pjetur Hafstein
Lárusson. (56 bls.) Hringskugg-
ar 1990.
Gunnar Ekelöf, ásamt Artur
Lundkvist, var helsti forgöngu-
maður nýrra viðhorfa í sænskri
ljóðlist á millistríðsárunum. Hann
veitti erlendum nútímastraumum
inn í sænska Ijóðahefð, fyrst frá
franska súrrealismanum en síðan
bar mest á áhrifum frá ljóðum
T.S. Eliots.
Andstætt Artur Lundkvist var
Ekelöf efasemdarmaður og leit
sviksama veröldina gegnum ein-
hvers konar dulrænt gler. Dauðinn
er fastur möndull í ljóðum hans,
aftur og aftur læðir hann sér inn.
Fullyrða má að úrval Pjeturs
Hafsteins sé býsna trútt meginein-
kennum í ljóðum Ekelöfs. Dauðinn
kemur oft fyrir í þessum ljóðum,
ýmist miskunnarlaus eða sem líkn-
andi lokaáfangi. Gjarnan er af-
staða mælandans gagnvart enda-
lokunum æðrulaus því þegar öllu
er á botninn hvolft er einmitt dauð-
inn sá mælikvarði sem gefur lifinu
gildi, sbr. nafnlaust ljóð á bls. 26:
Ekki dauðaþrá
aðeins læra að nota dauðann:
Væri ekki dauðanum fyrir að fara
lifði enginn.
Ekki lífsdýrkun
aðeins læra að nota lífið. ■
Sá sem lifir í raun
er líkt og dauður.
1 Hinir dauðu er samspil lífs og
dauða sömuleiðis yrkisefnið.
Fyrsta erindið, af þremur alls,
hljóðar svo:
Lifandi deyja lengi.
ljodÞeir deyja gegnum tíðina,
lífið breytir þeim,
Pjetur Hafstein Lárusson
dauðinn umbyltir.
Fyrst hverfur þeim heilsan
síðan hverfa þeir sjálfum sér,
ákvörðunarréttinum -
En hvenær verða þeir dauðir?
Af þessum dæmum má ekki
álykta að þessi bók sé eingöngu
samsafn nöturlegra dauðaljóða.
Slíkt væri heldur ekki góð endur-
speglun á ljóðagerð Ekelöfs. Hér
eru líka ljóð sem koma býsna vel
til skila hljómrænum eiginleikum
Ekelöfs enda hefur verið haft á
orði að ljóðagerð hans beri ýmsa
eiginleika tónlistar. Dæmi um ljóð
af þessu tagi er Hannelie:
Hvar er Hannelie?
- Hún liggur undir böðlinum.
Eitt sinn spilaði hún svo fallega fyrir mig
grúfði fagurt andlitið yfir strengina
Einhvern að elska
Það er nú svo að maður elskar
þá sem unna strengjunum.
Hvar er Hannelie?
- Hún liggur undir Böðlinum