Morgunblaðið - 27.03.1991, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27 MARZ 1991
45
Þórunn Hansdóttir
Wium — Kveðjuorð
Fædd 16. október 1928
Dáin 11. mars 1991
Þá er þessu furðulega ævintýri
lokið — var það fvrsta sem mér
kom í hug þegar ég frétti andlát
Þórunnar Wium.
Aldrei aftur fer ég með feijunni
frá Esbjerg yfir til Nordby, geng
á land í langri halarófu fólks, hjóla
og bíla og fer yfir veginn, upp í
gegnum litlu götuna og inn á
Hovedgaden fyrir framan póst-
húsið. Ég geng ekki framar eftir
steinlagðri, hlykkjóttri og þröngri
Hovedgaden og virði fyrir mér
kunnugleg, gömul hús með versl-
unum og auglýsingaskiltum og bíð
þess með óþreyju að við mér blasi
lítið, rautt hús með stráþaki og
gaflinn út í götuna. Þarna er það
loksins og þarna er eldhúsglugginn
sem veit út að götunni og útihurð-
in og stofuglugginn. En oftast var
farið inn í lítinn garð sunnan við
húsið og barið á tvískipta hurð
eins og í kúrekamyndum eða bara
gengið beint í bæinn. í þessu nærri
þijú hundruð ára gamla húsi var
ríki Þórunnar Wium. í litlum stof-
um með loftbitum sem maður varð
að beygja sig undir, þar hófst
ævintýrið sem allir tóku þátt í sem
þangað komu.
Þegar við heimsóttum Þórunni
Wium fyrst haustið 1982 vissum
við næsta lítið um hana. Við hefð-
um ef til vill átt að leggja betur
við hlustir þegar fólk sem við höfð-
um talað við á Fanö og vissi að
við vorum íslendingar sagði undir
eins: „I kender da fröken Wium?“
Þetta vorum við búin að heyra æði
oft áður en við hringdum í hana
og spurðum hvort við mættum líta
inn. En við lögðum ekki neina sér-
staka- merkingu í þessi orð, ekki
fyrr en seinna. Við vorum líka
ósköp fáfróð um Fanö á þessum
tíma og þegar við ókum eftir
Hovedgaden í leit að nr. 44 horfð-
um við undrandi á sjóinn sem
flæddi upp í þvergöturnar og hug-
suðum með okkur að þetta væri
merkilegt, en kannski væri það
daglegt brauð.
Hjá Þórunni voru þá staddir
tveir ungir, danskir piltar úr sjó-
mannaskólanum í Nordby. Þeir
voru að gera eitthveijar ráðstafan-
ir sem við áttuðum okkur heldur
ekki á. En brátt vorum við leidd í
allan sannleikann. Það var stormur
og Norðursjávarflóð í aðsigi. Réttu
ári áður hafði komið þarna mikið
flóð og þá höfðu þessir sömu pilt-
ar, alveg ókunnugir, barið upp á
hjá Þórunni og boðið fram hjálp
sína. Sjórinn haði flætt inn í hús
hennar eins og svo margra ann-
arra sem þarna bjuggu. Fólkið
varð að flýja og það var ekki fyrr
en eftir marga mánuði, þegar búið
var að gera húsin upp og hreinsa
þau, að flutt var í þau aftur. Nú
voru blessaðir drengirnir mínir,
eins og Þórunn kallaði þá, að hjálpa
henni að loka niðurföllum og setja
lokur fyrir aðra útihurðina ef flóð-
ið færðist ofar. Það varð ekki í
þetta sinn og nú hefur verið gerð-
ur varnargarður meðfram sjónum,
þannig að neðstu húsin í Nordby
eru ekki í jafnmikilli hættu og
áður var. Þessir drengir sem þarna
voru mættir urðu auðvitað heimili-
svinir í Hovedgaden 44 og annar
hálfgerður fóstursonur.
En hver var svo Þórunn Wium
og hvernig stóð á henni á þessari
litlu eyju utan við Esbjerg? Smátt
og smátt áttuðum við okkur á því
og þó ... Ævi og örlög Þórunnar
Wium voru manni sífellt undrunar-
og ævintýraefni, en allir sem
kynntust henni bárust inn í það
ævintýr áður en þeir vissu af.
Þórunn Wium var fædd á Ask-
nesi við Mjóafjörð 16. október
1928. Hún var dóttir hjónanna
Önnu Ingigerðar Jónsdóttur og
Hans Guðmundssonar Wium sem
þá bjuggu á Asknesi og seinna á
Reykjum í sömu sveit og var hún
elst af ellefu börnum þeirra hjóna.
Mjóifjörður var alltaf hennar stað-
ur þó að hún yrði að fara þaðan
fljótlega eftir fermingu að leita sér
lækninga. Hún var á sjúkrahúsum
í Vestmannaeyjum og Reykjavík
og síðan var hún send til Kaup-
mannahafnar til frekari lækninga
með Drottningunni 1947. Eftir það
átti hún aldrei heima á íslandi
nema sem gestur mislangan tíma.
Hún taldi þó jafnan lögheimili sitt
í Mjóafírði og vinur hennar og fyrr-
um kennari, Vilhjálmur Hjálmars-
son, gætti þess að hún dytti ekki
út af skrá. Þórunn var hérna heima
síðast sumarið 1987, en var þá
flutt, líkt og 40 árum áður, fársjúk
á sjúkrahús í Kaupmannahöfn.
Þórunn Wium hafði þann sjald-
gæfa eiginleika að líta á líf sitt
og annarra sem margslungið, ótrú-
legt ævintýri og smita aðra með
þessu óvenjulega viðhorfi. Senni-
lega hefur frábær frásagnargáfa
hennar og öll framkoma átt sinn
þátt í því. Hún var óvenjuleg
sagnamanneskja og ég var ekki
hissa þegar ég heyrði það einu
sinni haft eftir Hans Brink, presti
í Sönderho á Fanö, að í henni hefði
hann uppgötvað hinar nýju íslend-
ingasögur. Á heimili hans dvaldi
hún eitt sinn nokkrar vikur eftir
slys sem hún hafði orðið fyrir.
Allt veikindastríð Þórunnar varð
henni ótæmandi brunnur sagna af
skemmtilegu fólki, kynlegum ör-
lögum og furðulegum atburðum
sem hentu hana þegar verst stóð
á. Ótrúleg flugferð frá Vestmanna-
eyjum í stríðinu þegar hún var flutt
fárveik á Landspítalann. Sjóferð
þessarar kornungu, veiku stúlku
með Drottningunni til Kaup-
mannahafnar þegar hún kynntist
uppáhaldsskáldinu sínu, Davíð
Stefánssyni frá Fagraskógi, sem
gerðist verndari hennar á leiðinni
og sá um að hún fengi að fara í
land í Færeyjum og upp frá því
tók hún sérstöku ástfóstri við
Færeyjar. Allt urðu þetta undur-
samleg ævintýr. Og áfram héldu
ævintýrin endalaust. Læknirinn
hennar, prófessor Erik Husfeldt,
sem gerði á hen'ni skurðaðgerð,
kom henni í skóla hjá Hándarbejd-
ets Fremme. Þar lærði hún kven-
fatasaum og setti síðan á stofn
sína eigin saumastofu í Kaup-
mannahöfn. Og seinna kynni henn-
ar af Fanö, en þangað hafði próf-
essor Husfeldt sent hana um
sumartíma til þess að henni yrði
gott af hreinu sjávarloftinu. Þar
átti hún eftir að setjast að og eign-
ast sitt eigið hús og setja á stofn
saumastofu og verslun. Allt þetta
og ótalmargt fleira var í hennar
huga röð af undursamlegum tilvilj-
unum eða ævintýri sem hún og
allir vinir hennar og ættingjar tóku
þátt í og áttu með henni.
Hovedgaden 44 varð fljótlega
okkar fasti viðkomustaður á Fanö.
í fyrstu urðum við dálítið undrandi
þegar fólk var stanslaust að koma,
flestir án þess að berja að dyrum.
Þarna streymdi fólk látlaust inn,
ungir og gamlir, flestir í smáerind-
um eða bara til þess að spjalla og
fá sér kaffitár og kannski pönnu-
köku. Þórunn var oftast í miðju
kafi að steikja pönnukökur þegar
við komum og þá jafnframt að
svara í símann eða sinna gesti.
En fljótlega hættúm við að furða
okkur á nokkru sem gerðist í þessu
húsi. Við höfðum heyrt eftir einum
dönskum vini hennar að
Hovedgaden 44 væri eins>og járn-
brautarstöðin í Fredericia, þar
væri látlaus traffik og þar kæmu
allir við til þess að skipta um lest.
Gestimir voru líka eins ólíkir og
hugsast gat. Danskir eða færey-
skir rithöfundar, íslenskir lista-
menn, sjómenn frá íslandi eða
Færeyjum, húsmæður og börn frá
Fanö eða Kaupmannahöfn, heimil-
isfeður og gamalmenni og svo
endalaus runa af íslendingum.
Einhvern tíma þegar við vorum
að ræða þetta við Þórunni svaraði
hún á þessa leið: „Ég þekki íslend-
inga um leið og ég sé þá. Ég er
kannski að sauma hérna við
gluggann og verður litið út. Þá sé
ég fólk koma eftir götunni og veit
um leið að þetta eru íslendingar.
Þið getið reitt ykkur á að þá hleyp
ég út og spyr hvort ekki séu íslend-
ingar á ferð og þá sé ég meira að
segja á svipnum að þetta eru ætt-
ingjar einhverra sem ég þekki frá
íslandi en hef ekki lengi séð. Auð-
vitað býð ég þeim í bæinn. Finnst
ykkur ég ekki vera heppin að hitta
þetta fólk?“ Þetta óvenjulega við-
Reykjavík:
Samkirkjulegt starf
NÝLEGA lauk samkirkju-
legri hátíðaviku er fram fór
í Reykjavík á vegum Sam-
starfsnefndar kristinna trúfé-
laga á Islandi dagana 10. til
12 mars. Sameiginlegar guðs-
þjónustur voru haldnar í sal-
arkynnum allra þeirra kirkna
er hlut eiga að máli.
Síðasta opinbera athöfnin á
vegum Samstarfsnefndar þenn-
an veturinn fer fram í Dóm-
kirkju Krists konungs í Landa-
koti nú á skírdag. Guðsþjónust-
an hefst kl. 11.00 og verður
henni útvarpað.
Með ritningarlestra fara Haf-
liði Kristinsson forstöðumaður
Hvítasunnusafnaðarins, Óskar
Jónsson brigader í Hjálpræðis-
Landakotskirkja.
hernum, Torfí Ólafsson formað-
ur félags kaþólskra leikmanna
og Eric Guðmundsson forstöðu-
maður Aðventsafnaðarins. Séra
Heimir Steinsson predikar og
séra Jakob Rolland kanzlari
kaþólsku kirkjunnar á íslandi
þjónar fyrir altari.
horf til lífsins afvopnaði okkur
gjörsamlega og árið sem við dvöld-
um á Fanö fór fyrir okkur eins og
öllum öðrum vinum Þórunnar
Wium að áður en varði var hún
orðin ein af fjölskyldunni og vinir
okkar og fjölskylda sem heimsótti
okkur varð líka að heimsækja hana
og hún fylgdist með því alla tíð
síðan af sama áhuganum hvað
okkar fólki leið.
Við sögðum stundum við Þó-
runni að hún væri einn besti sendi-
herra sem ísland ætti í Danmörku.
Þessu tók hún með gamansemi.
En sannast sagna var hún verðug-
ur sendiherra. Þó að hún hefði
neyðst til þess að flytja frá íslandi
sem unglingut- gleymdi hún aldrei
landinu sínu eða tungunni einn
einasta dag. Hún var óþreytandi
að fræða Dani og annarra þjóða
fólk um ísland og mörgum leið-
beindi hún sem ákvað að heim-
sækja landið. Hún kenndi skóla-
börnum á Fanö, bæði í Sönderho
og í Nordby, eftir að hún hætti
að reka saumastofuna og þau börn
voru leidd í allan sannleikann um
þetta dásemdarland sem danskar
skólabækur segja ekki mikið um.
Samt veit ég að Dönum fannst
þeir eiga talsvert mikið í henni.
Hún vissi deili á flestum á Fanö
og þekkti ættir þar betur en marg-
ur innfæddur. Hún var sérfræðing-
ur í þjóðbúningum á Fanö og
Vestur-Jótlandi og oft leitað til
hennar í þeim efnum. Hún var
afskaplega vel að s0r í öllu sem
gerðist í Danmörku, hvort heldur
var á lista-, stjórnmála- eða menn-
ingarsviði. Hún fylgdist einnig vel
með öllu sem var að gerast hér
heima. Hún átti gott safn danskra,
þýskra og íslenskra bóka og fékk
iðulega send íslensk blöð og þætti
úr íslenska útvarpinu á snældum
og seinna myndbönd með sjón-
varpsþáttum.
Á vissan hátt var Þórunn Wium
orðin þjóðsagnapersóna í lifanda
lífi og ég veit að hún verður það
áfram á Fanö. Hver á nú að sauma
brúðarkjóla? Hver getur saumað
þjóðbúninga? Hver er kominn á
fætur fyrir allar aldir á Fanödaginn
eða Sönderhodaginn til þess að
klæða konur, ungar og gamlar, í
þjóðbúninga? Hver kann að binda
höfuðbúnaðinn rétt? Hver bakar
hlaða af pönnukökum, aðstoðar við
stórafmæli, tekur þátt í sorgum
og ástvinamissi? Hver getur að-
stoðað ungmenni sem þurfa að
komast í skóla í Kaupmannahöfn?
Hver getur veitt einhveijum vesal-
ingi sem allir eru orðnir dauð-
þreyttir á húsaskjól? Hver tekur
smábörn, hunda eða ketti í fóstur
þegar foreldrar eða eigendur þurfa
að bregða sér bæjarleið? Og hver
skammar yfirvöldin þegar á ein-
hvern er gengið? Allt þetta átti
Þórunn til og ótalmargt fleira. Því
var nýkominn íslendingur óðara
spurður: „De kender sikkert fröken
Wium?“
En þrátt fyrir þetta allt var
Þórunn Wium mestalla ævina að
beijast við illvígan sjúkdóm sem
lét hana aldrei alveg í friði og var
óvenju miskunnarlaus síðustu árin.
Hún lagði þó aldrei árar í bát. Ég
heimsótti hana fyrir mánuði. Þá
var allt snævi þakið í Danmörku
og ís á leiðinni milli Esbjerg og
Fanö. Hún lá heima og stórt
sjúkrarúm hafði verið flutt í litlu
stofuna hennar við ganginn þar
sem gengið var inn í húsið. Guð-
mundur bróðir hennar, sjómaður
og bóndi í Þingeyjarsýslu, var þá
hjá henni. Hún hafði hjá sér hand-
hægan síma, útvarp, sjónvarp og
neyðarbjöllu. En samt var þetta
líkt og í gamla daga. Fólk gekk
inn án þess að beija. sjómaður kom
með nýveidda ýsu og skellti á eld-
húsborðið, kona kom með flíkur
sem hún hafði verið að pijóna á
eitthvert hinna óteljandi smábama
sem Þórunn elskaði, drengur kom
með blómvönd frá konu sem hún
hafði saumað á brúðarkjól fyrir
ótal árum, síminn hringdi og alltaf
var hugur Þórunnar vakinn og
sofinn yfir velferð einhvers sem
þurfti að sinna. Hjúkrunarkonurn-
ar sem komu kvelds og morgna
að sinna henni voru auðvitað
komnar inn í ævintýrið. En- Hel-
ena, besta vinkona hennar á Fanö,
sem hefur stutt hana með ráðum
og dáð síðustu árin hafði þurft að
skreppa úr bænum og einkennilegt
var að koma í Hovedgaden 44 án
þess að heyra hressandi málróm
hennar og hlátra óma um húsið.
Nú er vika liðin síðan Þórunn
Wium andaðist og í fyrstu fannst
mér að ævintýrinu væri lokið,
þessu ævintýri að kynnast henni
og öllu sem því fylgdi. En á þessum
vikutíma hefi ég fundið það betur
og betur að því fer ijarri og því
Iýkur eflaust ekki á næstunni,
sagnir af henni munu ganga frá
kynslóð til kynslóðar á Fanö og
hér heima. Hvar og hvenær sem
er getum við átt von á því ef Fanö,
Mjóafjörð eða ísland ber á góma
að heyra þessa spurningu, blandna
forvitni og eftirvæntingu: Þekkirðu
kánnski Þórunni Wium? Kendte du
máske fröken Wium? Haben Sie
Fraulein Wium gekannt? Kendir
tú fröken Wium?
Var ekki einhvem tima sagt að
aldrei fyrntist minning þess sem
gæti sér góðan orðstír?
Systkinum Þórunnar Wium og
þeirra fólki sendi ég innilegar sam-
úðarkveðjur. Ég veit að henni var
það ómetanlegt hversu vel þau
hafa reynst henni alla tíð og þá
einkanlega síðustu árin og ekki
hvað síst Jóna systir hennar sem
var hjá henni meira og minna þar
til yfir lauk. Við hin sem vorum
svo lánsöm að kynnast henni og
verða þátttakendur í ævintýri lífs
hennar hljótum að minnast hennar
með gleði og undrun og ekki kæmi
mér á óvart þótt farnar yrðu eins
konar pílagrímsferðir til Fanö eða
Mjóafjarðar.
Steinunn Bjarman
Blömastofa
Friöfinns
Suðuriandsbraut 10
108 Reykjavík. Sími 31099
Opið öll kvöld
tíl kl. 22,-einnig um helgar.
Skreytingar við öll tllefni.
Gjafavörur.
+
Innilegustu þakkir fyrir hlýhug og samúð við andlát og útför
ÓSKARS M. GÍSLASONAR,
Faxastíg 2b,
Vestmannaeyjum.
Sérstakar þakkir sendum við starfsfólki St. Jósefsspítala í Hafnar-
firði, starfsfölki Sjúkrashúss Vestmannaeyja og safnaðarsystrun-
um í Betel, Vestmannaeyjum, fyrir allt ykkar framlag.
Kristfn J. Þorsteinsdóttir,
börn, tengdabörn,
barnabörn og barnabarnabörn.