Morgunblaðið - 27.03.1991, Blaðsíða 20

niOAcia )ii vöim aia/uaMUOflöM
6ÖÐVIKUDAGUR 27. MARZ 1991
Um réttínntil að hafna
eftir Úlfar
Þormóðsson
Ein af undirstöðum lýðræðis er
rétturinn til þess að velja. í lýðræð-
isríkjum er mönnum meðal annars
tryggður þessi réttur með almenn-
um kosningum til þjóðþinga á
þriggja til fimm ára fresti. En þess-
um rétti, réttinum til þess að velja,
fylgir annar réttur og ekki eins
umtalaður. Það er rétturinn til þess
að hafna.
Ef til vill ræða menn þennan
rétt svo lítið vegna þess að þeir
vilja um fram allt vera jákvæðir í
umræðunni og gefa sér það að
umræða um réttinn til þess að hafna
sé neikvæð umræða, jafnvel þótt
því að velja fylgi óhjákvæmilega
það að hafna einhveiju öðru sem
til boða stendur.
Fyrir þessar kosningar ætlaði ég
að sýna af mér meiri flokksþægni
en vilji minn stóð til með því að
segja ekki eitt einasta orð um flokk-
inn, formanninn né stefnuna fyrir
kjördag svo ég spillti ekki kjörþokka
flokksins. Meira að segja gekk ég
svo langt að gerast brotlegur við
lög lýðveldisins svo að ég gæti val-
ið — þyrfti ekki að hafna — og flutti
iögheimiii úr kjördæmi flokksform-
annsins og til Reykjavíkur.
En skyndilega og fyrirvaralaust,
fylltist mælirinn, og nú, frá og með
laugardeginum 23. marz 1991; get
ég ekki lengur stáðið við ætian mín
um að þegja og tel mig meira að
segja sýna meiri flokkshollustu með
því að þegja ekki.
Og ástæðan?
Algjört siðleysi formanns flokks-
ins, mölbrot hans á sósíölsku sið-
gæði, sósíalískri manngildishug-
sjón.
Ég tel mig vita að engir þeir sem
horfðu á fréttir ríkissjónvarpsins sl.
laugardagskvöld fari í grafgötur
um hvað ég á við. En ef einhver,
t.d. formaður flokksins, skilur ekki
hvað ég er að fara, skal þeim hinum
sama sagt að ég á við ummæli
flokksformannsins í umræddum
fréttaþætti þar sem hann fór með
siðlausara fleipur um kjarabaráttu
lækna en nokkrum manni með vott
af siðrænni hugsun er ætlandi.
Af tillitssemi við þær þúsundir
flokksmanna sem nú eiga í erfiðri
kosningabaráttu fyrir flokksins
hönd ætla ég ekki að tíunda fleiri
af þeim mýmörgu dæmum þar sem
formaður flokksins hefur orðið sós-
íalískum hugsjónum til vansæmdar.
Enda þetta eina mál yfrið nóg og
reyndar þarfiaust að fjalla frekar
um það.
Því lýk ég skrifunum með þessum
orðum:
Reyknesingar! Þið sem ekki hafið
flúið larid eins og ég. Líklega er
Úlfar Þormóðsson
„Það er sannfæring mín
að ef við höfnum for-
manninum nú þá hljótum
við að launum heilsteypt-
ari, sannferðugri og sam-
hentari flokk og fáum
a.m.k. tvo menn kjörna á
þing fyrir Reykjanes-
kjördæmi næst þegar
kosið verður.“
orðið of seint að bjóða fram annan
flokkslista. Eina aðgerðin sem eftir
virðist vera og fær er trúlega sú
eftir Jóhönnu
Sigurðardóttur
Alþingi samþykkti frumvarp til
laga um félagsþjónustu sveitarfé-
laga á lokadögum þessa löggjafar-
þings.
Með hinum nýju lögum er brotið
blað í félagssögu ísiands. Horfið
er frá úreltum lögum yfirtil nútíma-
legrar félagslegrar löggjafar. Stað-
fest er að félagsleg þjónusta sveit-
arfélaga er jafn sjálfsagður hlekkur
í velferðarkerfinu og menntakerfi,
að mæta á kjörstað og skila auðu.
Að nota réttinn til þess að hafna.
Hafna flokksformanninum. Einar
kosningar, þessar kosningar.
Sjálfsagt óar fleirum en mér sú
hugsun að flokkurinn fái ekki mann
kjörinn í næst stærsta kjördæmi
landsins; kjördæmi þar sem fylgj-
endur flokksins eru um 20% at-
.kvæðisbærra manna þegar bæri-
lega árar. En ég fullyrði að það sé
betra að vera þingmannslaus en
hljóta þann sem í boði er, því hljóti
hann kosningu nú má allt eins bú-
ast við að hann hljóti hana enn og
aftur síðar og sitji á Alþingi fram
yfir aldamót, fram á árin 2000 og
eitthvað.
Það er sannfæring mín að ef við
höfnum formanninum nú þá hljót-
um við að launum heilsteyptari,
sannferðugri og samhentari flokk
og fáum a.m.k. tvo menn kjörna á
þing fyrir Reykjaneskjördæmi næst
þegar kosið verður.
Þetta er fórn, sannarlega mikil
fórn, ekki síst vegna þess að okkur
þykir mikið til þeirra annarra koma
sem á G-listanum sitja og berum
til þeirra hlýhug og traust.
En þessi fórn rentar sig og hana
ber að færa.
Með því éinu að nota réttinn til
þess að hafna.
Höfundur er forstöðumaður
Gallerí Borgar og fyrrverandi
formaður útgáfustjórnar
Þjóðviljans.
„Með hinum nýju lögum
er brotið blað í félags-
sögu Islands. Horfið er
frá úreltum lpgum yfir
til nútímalegrar félags-
legrar löggjafar.“
heilbrigðiskerfí, almannatrygging-
ar og húsnæðismál.
Fátækralöggjöfin afnumin
Með úreltum lögum, sem nú
heyra sögunni til, er hér fyrst og
fremst átt við framfærslulögin frá
Brotið blað í
félagsþjón-
ustu á Islandi
Þakkir fyrir lög um grunn-
skóla- og hvað svo?
eftir Svavar
Gestsson
Lög um grunnskóla heita þau
en ættu kannski frekar að heita
lög um réttindi bama til fræðslu.
Og lögin sem voru samþykkt á
Alþingi í síðustu viku eru örugg-
lega betri frá sjónarhóli bama en
gömlu lögin: Þau tryggja betur
réttindi barna en gömlu lögin
gerðu. Ástæðan er sú að nýju lög-
in kveða á um að bömin skuli fá
„að lágmarki“ tiltekinn tímaíjölda
á viku, en áður var gert ráð fyrir
því að þau fengju „sem næst“ til-
tekinn tímafjölda og á því er
grundvallarmunur.
Breytingarnar koma strax
í ljós
Strax í haust og reyndar þessa
dagana verða kennarar varir við
breytingamar sem hljótast af nýju
gmnnskólalögunum: Send verður
út viðmiðunarstundaskrá fyrir
næsta vetur.
Þar verður fjölgað tímum fyrir
1.-4. bekk.
Þar verður hámarkið í bekkjum
lækkað.
Þar verður fækkað sérstaklega
í neðstu bekkjunum.
Þar verður bætt við skiptistund
í neðstu bekkjum.
Ég er sannfærður um að þessi
nýju grunnskólalög verða talin til
þáttaskila í réttindamálum bama
hér á landi, en auk þeirra atriða
sem hér hafa verið nefnd nú bendi
ég að lokum á tvennt:
Skólamáltíðir á þremur árum
Fyrst það að gert er ráð fyrir
skólamáltíðum og að komnar verði
skólamáltíðir alls staðar eftir þrjú
ár. Hafin er könnun í samvinnu
heilbrigðis- og menntamálaráðu-
neytis til að kortleggja stöðuna í
þessum efnum.
Annað atriði er skipulegri sam-
vinna heimila og skóla — og vald-
dreifing — sem gengur eins og
rauður þráður í gegnum öll nýju
grunnskólalögin.
Loks er þess að geta að allt
þetta á að koma til framkvæmda
í samvinnu við sveitarfélögin þar
sem gert er ráð fyrir lögbundnu
samstarfsráði þessara aðila og rík-
isins.
Við samþykkt nýju grunnskóla-
laganna er ástæða til að þakka
öllum þeim sem hlut áttu að máli;
ekki síst Kennarasambandi ís-
lands. Ennfremur tel ég að alþingi
hafí tekið vel á málinu svo og
starfsmenn menntamálaráðuneyt-
isins.
Og nú er næsti leikur fram-
kvæmdin í einstökum atriðum og
félagsleg aðstoð af hálfu sveitarfé-
Iaga sé neyðarúrræði ætlað til að
bæta úr fátækt. Hin fornu ákvæði
um sveitfesti er dæmi um hugsun-
arhátt sem hefu gengið sér til húð-
ar.
Ny heildarsýn í félagsmálum
í lögunum er hinni gömlu sýn
háfnað. Þess í stað byggjast lögin
á þeirri staðreynd að félagsþjónusta
sveitarfélaga felur í sér marghátt-
aða þjónustu sem ætluð er að koma
til móts við ólíkar þarfir íbúanna.
Lögð er áhersla á samspil allra
þessara þátta og nauðsyn á heildar-
sýn yfir þjónustu á sviði velferðar-
mála. Þjónustan á að vera sjálfsögð
skylda sveitarfélaganna við sína
íbúa, en ekki bera svip neyðarúr-
ræða til að bæta úr fátækt.
Til að sinna þessum mikilvæga
málaflokki er sveitarfélögum skylt
aðkjósa félagsmálanefnd. Gert er
ráð fyrir því að fámenn sveitarfélög
muni, þegar fram líða stundir, vinna
saman að einstökum verkefnum á
sviði félagsþjónustu eða að mála-
flokknum í heild.
Félagsþjónusta — viðfangsefni
Sveitarfélögin bera ábyrgð á fé-
lagsþjónustu innan sinna marka.
Félagsmálaráðuneytið hefur eftirlit
með því að sveitarféiögin veiti lög-
boðna þjónustu. Með félagslegri
þjónustu er í lögum átt við þjónustu
í tengslum við eftirtalda mála-
flokka:
1. Félagslega ráðgjöf.
2. Fjárhagsaðstoð.
3. Félagslega heimaþjónustu.
4. Málefni barna og ungmenna.
5. Þjónustu við unglinga.
6. Þjónustu við aldraða.
7. Þjónustu við fatlaða.
8. Húsnæðismál.
9. Aðstoð við áfengissjúka og
vímugjafavarnir.
10. Atvinnuleysisskráningu og
vinnumiðlun.
Þessi lög eru rammalög sem veiti
sveitarfélögum ákveðið frelsi og
sjálfræði úm val á leiðum og til að
ná settum markmiðum. Meiri mög-
uleikar éru til að taka mið af stað-
bundnum sjónarmiðum og sveigjan-
leiki verður meiri í félagsþjónustu.
Sjálfræði sveitarfélaganna, sem
fylgir rammalöggjöf, gerir auknar
kröfur til löggjafans, sveitarstjórn-
anna og starfsmanna um að tryggja
réttaröryggi og jafnan rétt lands-
manna hvað varðar félagsþjónustu.
Ilöfundur er félagsm&laráðherra.
Jóhanna Sigurðardóttir
árinu 1947, sem hafa fyrir löngu
runnið sitt skeið þótt þau hafi verið
merkur áfangi á sínum tíma. Vegna
skorts á nýjum lögum hafa fram-
færslulögin verið undirstöðulöggjöf
á sviði félagsmála sveitarfélaga sem
aftur hefur ýtt undir þá hugsun að
Svavar Gestsson
þá veldur miklu hver á heldur.
Úrslitin í þeim efnum ráðast áður
en langur tími líður og ég hef lýst
því yfír að ég er tilbúinn til að
halda þessum verkum áfram.
Höfundurer
menntamálaráðhcrra ogefsti
maðurá G-listanum í Reykjavík.
Myndlistarsýning
í Safnaðarheimili
Hveragerðiskirkju
HANS Christiansen myndlistarmaður opnar sýningu í Safn-
aðarheimili Hveragerðiskirkju miðvikudagskvöldið 27. þ.m.
kl. 20.00.
Á sýningunni eru rúmlega lega frá kl. 14.00 til 22.00 og
30 vatnslitamyndir og er þetta lýkur að kvöldi annars páska-
21. einkasýning listamannsins dags, 1. apríl.
og verður hún síðan opin dag-
Hans Christiansen