Morgunblaðið - 27.03.1991, Blaðsíða 19
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27. MARZ 1991
19
Fallvalt gengi
eftir Guðmund
Magnússon
Eitt hundrað krónur árið 1975
eru orðnar að einni krónu nú. Það
heyrir til undantekninga ef ekki
hefur þurft að fella gengi íslensku
krónunnar einu sinni eða oftar á
hveiju ári. Höfum við haft erindi
sem erfiði í gengisfellingum und-
anfarinna áratuga? Er íslenska
hagsveiflan þvílíkt skrímsli að
ógerningur sé að drepa hana í
dróma? Getum við rekið hér sömu
gengisstefnu og er að ryðja sér
til rúms meðal flestra þjóða í Vest-
ur-Evrópu?
Hér á eftir verða færð rök fyrir
því að gengishrapið hafi aðallega
fært til tekjur í þjóðfélaginu frem-
ur en skapa auknar gjaldeyristekj-
ur og að unnt sé að draga úr
sveiflum í kaupmætti og verðbólgu
með meiri gengisfestu en verið
hefur án þess að færa teljandi
fórnir í framleiðslu og atvinnu.
Sömuleiðis verður sýnt fram á að
gengisstefnan hefur magnað hag-
sveiflur fremur en jafna þær. Að
síðustu verða færð rök fyrir því
að Islendingar séu nú betur í stakk
búnir en áður til þess að
framfylgja fastgengisstefnu.
Undanlátssemi í
peningamálum
Til þess að gengisskráning sé
trúverðug verða peningamál og
ríkisfjármál að vera rekin í sam-
ræmi við gengisstefnuna. Reyndar
má segja að með föstu gengi verði
að miða stjórn peningainála ein-
göngu við markmiðið um fast
gengi. Peningamagn verður þá
ekki notað til þess að ná öðrum
markmiðum, svo sem í byggða-
málum.
Úr flokki greina há-
skólamanna þar sem
reifuð eru þjóðmál
nú þegar kosningar
fara í hönd.
Reynslan sýnir að auðveldara
er að halda gengi föstu þegar
framleiðni eykst og viðskiptakjör
batna. Hagsveiflan á íslandi er að
jafnaði 4-5 ár. Uppsveiflan varir
því um tvö ár. Þann tíma er hæg-
ast um vik að skrá nafngegni
óbreytt en samkeppnisstaða út-
flutningsgreina getur farið hríð-
versnandi vegna kauphækkana og
verðbólgu. Þess vegna er nafn-
gengið ekki trúverðugt og fast-
gengið stendur ekki undir nafni.
Þar sem íslendingar ráða litlu
um verð afurða sinna á erlendum
markaði auka gengisfellingar ekki
markaðshlutdeild erlendis og
gjaldeyristekjur. með þeim eru
tekjur færðar til útflutningsgreina
til þess að bæta samkeppnisstöðu
þeirra. Við gildandi kvótakerfi í
sjávarútvegi fær hvati til aukinnar
framleiðslu við gengisfellingu ekki
útrás. En það eykur heldur ekki
fiskgengd að fella gengið eða
prenta seðla. Þetta er aðalástæðan
fyrir því að gengisfellingar hafa
óveruleg áhrif á framleiðslu og
atvinnu.
Stjórn peningamála hefur sífellt
látið undan til þess að jafna metin
milli innlendrar og erlendrar yerð-
bólgu. Hátt atvinnustig hefur haft
algeran forgang umfram stöðugt
verðlag og svo virðist sem stjórn-
málamenn haldi að kaupa megi
atvinnu með verðbólgu. Þetta er
einungis hægt um skamma hríð.
Þegar upp er staðið breytir þetta
litlu um atvinnustigið. Sumir halda
því meira að segja fram að þegar
til lengdar lætur geti verðbólgan
jafnvel aukið atvinnuleysi og
minnkað hagvöxt.
llagstjórnarstefnan hefur
magnað sveiflur
Það ætti að vera lágmarkskrafa
til hagstjórnar að hún magni ekki
sveiflur. En með því að halda gengi
föstu í góðæri og fella það í hall-
æri hefur okkur tekist að magna
verðbólgu og sveiflur í kaupmætti
og neyslu. Verðbólga hefur aukist
í uppsveiflu með meiri eftirspurn
og hærra kaupi. Hun hefur magn-
ast í niðursveiflu með gengisfell-
ingum. Beiting verðjöfunarsjóða
við verðsveiflur í sjávarútvegi hef-
ur borið takmarkaðan árangur
þótt síðustu tilþrif í þeim efnum
lofi góðu. Aðrar leiðir eins og
gengishækkun í góðæri til mót-
vægis við gengislækkun í hallæri
eða breytilegt hlunnindagjald
(auðlindaskattur) á veiðiheimildir
við aflasveiflur hafa ekki verið
farnar.
Sveiflumögnunina má einnig
skýra með sambandinu milli af-
komu sjávarútvegs og samkeppn-
isstöðu. Það er kunnara en frá
þurfi að segja að gengisskráningin
hefur miðast við afkomu sjávarút-
vegs öðru fremur. Vegna þessa
að hin sameiginlega auðlind þjóð-
arinnar, fiskimiðin, er ekki verð-
lögð, þolir sjávarútvegur hærra
raungengi (lægri vísitölu sam-
keppnisstöðu) en aðrar útflutn-
ings- og samkeppnisgreinar. Sýna
má fram á að gengisstefnan hefur
í reynd þýtt að sjávarútvegi er
haldið niðri með háu raungengi
ef afkoma hans er góð næsta tíma-
bil á undan og öfugt þegar afkoma
Guðmundur Magnússon
hans er slæm. Því má segja að
gengisstefnan hafi í raun verið
fólgin í innheimtu eftirágreidds
skatts í sjávarútvegi. Þetta hefur
haft slæm áhrif á efnahagslífið
með því að magna sveiflur í lífs-
kjörum og íþyngja ýmsum útflut-
ings- og samkeppnisfyrirtækjum í
öðrum greinum en sjávarútvegi.
Efnahagssamvinna Evrópu-
þjóða og hagstjórn á íslandi
Fastgengisstefnan hefur verið
að ryðja sér til rúms í Vestur-Evr-
ópu á undanförnum áratug. Þjóðir
Evrópubandalagsins mynda með
sér evrópska myntbandalagið þar
sem gengisskráning miðast við
evrópsku mynteininguna ECU.
Sviss og Austurríki miða skrán-
ingu gjaldmiðla sinna við þýska
markið og Norðmenn miða norsku
krónuna við meðalgengið ECU.
Ríki Evrópubandalagsins stefna
nú að enn nánara samstarfi í geng-
is- og peningamálum með einni
mynt og einum Evrópubanka.
Hvaða gengisstefnu eiga
íslendingar að velja?
í nýlegri skýrslu Hagfræði-
stofnunar Háskóla íslands um
Efnahagssamvinnu Evrópuþjóða
og hagstjórn á Islandi færi ég rök
fyrir því að íslendingar séu nú
betur í stakk búnir en áður til
þess að fylgja fastgengisstefnu:
„Þau rök að við getum ekki
rekið svipaða gengisstefnu og í
evrópska myntsamstarfinu vegna
þess að sveiflur í þjóðartekjum hér
á landi séu tiltölulega meiri en
annars staðar, vega nú ekki eins
þungt og áður. Nýlegar athuganir
sýna að á tímabilinu 1960-1989
var framleiðsla óstöðugri hjá flest-
um samanburðai'þjóðum eftir
1970. Aftur á móti var hún stöð-
ugri hér á landi seinni hluta tíma-
bilsins.
Ýmis afbrigði af gengisstefnu,
með eða án verðjöfunarsjóðs, slá
við þeirri gengistefnu sem rekin
hefur verið lengst af hér á landi,
í því skyni að draga úr sveiflum
í verðlagi og kaupmætti, án þess
að stofna framleiðslu og atvinnu
i tvísýnu
Telja má að íslendingar verði
að ná tökum á þeim hagstjórnar-
aðferðum sem beitt er í helstu við-
skiptalöndum þeirra, óháð því
hvernig evrópska efnahagssvæðið
kemur til með að líta út eða hvaða
þjóðir kunna að ganga í Evrópu-
bandalagið. Hér er átt við að frem-
ui' sé dregið úr hagsveiflum en að
þær séu magnaðar upp. Þetta
verður að gerast með agaðri geng-
isstjórn þar sem markaðsaðgerð-
um er beitt af hálfu Seðlabankans
á peningamarkaði og gjaldeyris-
markaði til stuðnings gengisstefn-
unni. Hvort skipt yrði út gildandi
viðskiptavog yfir í viðmiðun við
ECU er öðrum þræði stjórnmála-
ákvörðun. Sá árangur sem náðst
hefur að undanförnu í baráttunni
við verðbólguna auðveldar að
framfylgja fastgengisstefnu. Slík
stefna stuðlar einnig að því að
festa þann árangur í sessi.“
Höfundur er prófessor ! viðskipta-
og hagfræðideild Háskóla íslands.
byggðar hvort sem þær kallast fé-
lagslegar eða ekki. Engum hefur
dottið í hug að flytja inn félagslega
bíla, félagslegan fatnað eða annað
það sem tilheyrir nútíma nauðsynj-
um fólks og selja einhveijum mark-
hópum á niðurgreiddu verði. Hver
er munurinn í raun og veru?
Það er orðin sönnuð regla í ís-
lenzkum stjórnmálum að vinstri
flokkarnir klúðra húsnæðismálum
ávallt fái þeir til þess aðstöðu. Þetta
hefur þeim sannarlega tekist núna
eina ferðina enn. Og það versta við
þá er í rauninni það, að þeir skilja
það alls ekki sjálfir, hverju þeir eru
búnir að koma til leiðar.
Jóhanna Sigurðardóttir er enginn
eftirbátur annarra stjórnmálamanna
af vinstri vængnum. Hún virðist
ennfremur lifa í einhverri drauma-
veröld óraunsæisins. Það mega
menn sjá af greinaröð hennar í
Morgunblaðinu.
Einu sinni var drottning sem
heyrði gnýinn í byltingarmönnum
fyrir utan hallarglugga sína. Hún
spurði hversvegna þessi læti væru í
fólkinu. Henni var sagt að fólkið
vantaði brauð að borða. Þá varð
drottningu á að spyija: „Getur það
þá ekki bara borðað kökur?“
Höfundur er formaður bæjarráðs
Kópavogs ogskipnr 7. sæti
D-listans í Reykjaneskjördæmi.
★ Pitney Bowes-
póstpökkun
Mjög hentug fyrirtækjum,
bæjarfélögum, stofnunum
Brýtur blaöið, setur I umslag
og lokar þvi
OTTO B. ARNAR HF.
Skipholti 33-105 Reykjavík
Símar 624631 / 624699
h*f‘
Vi» kanp í þessum piskaeggium styrkir pu Bygg-
ingarsjóö nýju b‘>r"fPí‘a!jl"umerki. 1 eggjunum
Eef!^°klMumger,afsúMa^ism-
föngum. Athugið að onnur paskaegg
um 20-25% dýrari.
íslensk Dreifíng hf. - Sími 91-68 73 74