Morgunblaðið - 30.05.1991, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. MAl 1991
17
Því til viðbótar koma svo 120 m.kr.
vegna framkvænida við Horna-
fjarðarós sem samþykktar voru við
afgreiðslu lánsfjárlaga úr efri deild
Alþingis í lok desember.
Stærstu liðirnir á fyrirheitalista
stjórnvalda voru 250 m.kr. vegna
framkvæmda við Þjóðleikhúsið, 130
m.kr. vegna rekstraruppgjörs
Ríkisspítalanna fyrir árið 1990, 70
m.kr. vegna aðstoðar við flóttafólk
í Irak og 25 m.kr. vegna kynningar
á landafundum Leifs Eiríkssonar.
Við afgreiðslu fjáraukalaga getur
Alþingi auðvitað hafnað þessum út-
gjaldatilefnum að einhverju eða öllu
leyti. Því er ekki hægt að slá því
-föstu að þessi útgjöld muni bætast
við halla ársins. En jafnvel þótt það
yrði gert að fullu nægir það engan
veginn til að fá 8 milljarða króna
halla eða meira. Ef þessum fyrirheit-
um er bætt við útgjaldaauka í láns-
Ijárlögum eykst hallinn frá fjárlög-
um um samtals tæpa 1,7 milljarða
króna og stefnir í 5,8 milljarða eða
1,6% af landsframleiðslu.
Sérstök útgjaldavandamál
Það sem aðallega skýrir það mat
íjármálaráðuneytis og Ríkisendur-
skoðunar að halli ríkissjóðs stefni í
8-10 milljarða króna eru sérstök
útgjaldavandamál sem ekki hafði
verið fjailað sérstaklega um, hvorki
af Alþingi, ríkisstjóm eða þáverandi
ijármálaráðherra. Það liggur því
ekki fyrir nein vissa um að til út-
gjalda komi af þessum sökum.
Fjármálaráðuneytið telur í þessu
sambandi upp útgjöld að upphæð
l. 150 m.kr. Hér er m.a. 400 m.kr.
vegna sparnaðar í almannatrygging-
um og í innflutningi og dreifingu
lyíja, sem gert var ráð fyrir í fjárlög-
um, en nauðsynlegar lagabreytingar
í þessu skyni hafa enn ekki verið
samþykktar. Einnig er um að ræða
400 m.kr. viðbótaíjárþörf hjá Lána-
sjóði íslenskra námsmanna og 250
m. kr. í auknar útflutningsbætur
landbúnaðarvara. Af þessum liðum
er aðeins sá seinasti óhjákvæmileg-
ur, þar sem upphæð útflutningsbóta
byggist ekki á ákvörðunum fjár-
málaráðuneytisins heldur eru þær
bundnar af samningi ríkisins og
bænda frá vorinu 1987 sem gerður
var á grundveili búvörulaga frá
1985. Enn er hins vegar svigrúm til
að ná einhveiju af þeim sparnaði sem
stefnt var að í lyijadreifingu og það
stóð til að taka reglur LÍN til endur-
skoðunar á miðju sumri til að stuðia
að sparnaði.
Ríkisendurskoðun bætir við lista
Ijármálaráðuneytisins um útgjalda-
tilefni. Stærsti liðurinn í því sam-
bandi er 1.000 m.kr. framlag til
Byggingarsjóð ríkisins, en í áætlun-
um fjármálaráðuneytisins og í
fréttatilkynningu þess er gert ráð
fyrir að hér verði um skammtíma-
lánveitingu að ræða vegna tíma-
bundinna greiðsluerfiðleika Bygg-
ingarsjóðs ríkisins. Erfitt er að skiija
hvers vegna Ríkisendurskoðun slær
því föstu að hér verði um framlag
að ræða þegar engin ákvörðun ligg-
ur fyrir í því efni.
Ríkisendurskoðun telur að meira
íjármagn vanti í sjúkra- og slysa-
tryggingar og í Atvinnuleysistrygg-
ingasjóð, samtals um 1 milljarð
króna. Um þessa liði hefur hins veg-
ar engin ákvörðun verið tekin og
ókannað var í lok apríl hvort aðrar
lausnir voru á þessum málum. í til-
felli Atvinnuleysistryggingasjóðs
virðist ríkissjóður geta keypt skulda-
bréf sem eru í eigu sjóðsins og því
verði um lánveitingu að ræða.
Að lokum telur Ríkisendurskoðun
að fasteignakaup ríkisins sem gerð
eru á grundvelli heimilda Alþingis
fari næni 400 m.kr. umfram áætlun
fjárlaga. Þetta virðist þó byggja að
verulegu leyti á því að Ríkisendur-
skoðun fæi'ir öll eignakaup til gjalda
og eignasölu til tekna, eins og eðli-
legt er í endanlegu uppgjöri ríkis-
reiknings, en í greiðsluyfirlitum ljár-
laga er vani að færa aðeins til gjalda
nettókaup á fasteignum.
Horfur 1991
Áætlun sú sem birtist í fréttatil-
kynningu fjármálaráðuneytisins 29.
apríl sl. byggðist á því að meta hver
af þeim útgjaldatilefnum sem rakin
hafa verið hér að framan væru óhjá-
kvæmileg og hver hallinn. yrði ef
tekið væri tillit til þeirra en ekki
gripið til neinna aðgerða sem breyttu
tekjum eða gjöldum samkvæmt fjár-
lögum. Niðurstaðan af því mati var
áætlaður halli sem nam 6,4 milljörð-
um króna. Munurinn á þessari töiu
og 8 milljarða króna halla sem fram
kom í greinargerð fjánnálaráðuneyt-
isins 27. apríl sl. liggur í eftirfarandi.
* Þeim 500 m.kr. í sérstakri tekju-
öflun sem gert var ráð fyrir í fjárlög-
um.
* Sparnaði í heilbrigðiskerfinu
upp á 400 m.kr. sem gert var ráð
fyrir í fjárlögum. .
* Fjárvöntun að óbreyttu hjá LÍN
að upphæð 400 m.kr.
* Um 200 m.kr. af þeim útgjöldum
sem heimiluð voru í lánsíjárlögum
og voru á fyrirheitalista stjórnvaida,
en þar var m.a. um að ræða 25
m.kr. vegna fraktflutninga og 100
m.kr. útborgun vegna þyrlukaupa.
Þessir þættir komu hins vegar
allir fram í fréttatilkjmningu fjár-
málaráðuneytisins frá 29. apríl sl.
og voru ekki faldir eins og gefið
hefur verið í skyn. Upplýsingarnar
voru því nákvæmlega þær sömu en
flokkunin var önnur. I greinargerð
fjármálaráðuneytisins frá 27. apríl
voru öll vandamál tekin saman og
bent á að verði ekki neitt gert í
þeim stefni hallinn á árinu að
óbreyttu í 8 milljarða króna. í frétta-
tilkynningunni frá 29. apríl var búið
að flokka þessi vandamál og greina
á milli þeirra sem hægt er að leysa
án þess að taka upp fjárlögin og
hinna sem talið er að muni óhjá-
kvæmilega bætast við halla ársins.
í fréttatilkynningunni frá 29. apríl
var síðan bent á að það þurfl með
fjáraukalögum að taka upp sjálf fjár-
lögin til að lækka halla ríkissjóðs
úr þeim 6,4 milljarði króna sem hann
stefndi óhjákvæmilega í ella.
Viðbrögð?
í fyrri grein minni fullyrti ég að
hvaða ríkisstjórn sem hefði tekið við
eftir kosningar hefði gripið til að-
gerða til að draga úr halla og lánsfjá-
reftirspurn ríkissjóðs og örva inn-
lenda lánsfjáröflun hans. Það er hins
vegar ljóst að sú spenna sem verið
hefur á lánsfjármarkaðnum að und-
anförnu á mun víðtækari rætur en
í halla ríkissjóðs og þá sérstaklega
í mikilli eftirspurn eftir fjármagni
af hálfu húsnæðiskerfísins. Aðgerðir
til að draga úr þessari spennu hljóta
því að ná til fleiri þátta en tekju-
halia ríkissjóðs.
Augljóslega þarf að koma í veg
fyrir að horfur um tekjuhalla ríkis-
sjóðs á bilinu 8—10 milljarðar króna
verði að veruleika. í því skyni þarf
að halda aftur af nýjum útgjaldatil-
efnum, skera niður eitthvað af þegar
veittum útgjaldaheimildum og
tryggja að þær tekjur sem stefnt
var að í fjárlögum náist.
Það vekur hins vegar töluverðar
áhyggjur í þessu sambandi að til-
hneiging er til að ýkja horfur um
halla ríkissjóðs á árinu. Slíkt ýtir enn
frekar undir væntingar um vaxta-
hækkanir og gerir stjórnvöldum því
í raun erfíðara fyrir. Það vekur einn-
ig áhyggjur að rætt er um horfur
um halla ríkissjóðs að óbreyttu eins
og um raunveruleika sé að ræða.
Sagt er að hallinn sé hinn og þessi,
hvernig svo sem það gengur rök-
rænt upp að tala þannig um óorðna
tíð.
Þetta vekur þá spurningu hvort
menn ætli virkilega að láta hallann
verða 8—10 milljarða króna. Það er
þá orðin ástæða til að bæta nýjum
kafla við kenningar um kosningaár
sem óhappaár í hagstjórn. Það er
þá ekki einungis þannig að hagstjórn
hafi tilhneigingu til að slakna fyrir
kosningar, heldur á það sama við
eftir kosningar, því ný ríkisstjórn
flnnur ekki sömu knýjandi þörf á
að halda aftur af halla ríkissjóðs á
því ári sem kosningar eiga sér stað
þar sem hægt sé að kenna gömlu
ríkisstjórninni um útkomuna. Von-
andi er þetta ekki svo.
Höfundur erfyrrverandi
efnahagsráðgjafi
fjármálaráðherra.
Frá Myndlistaskólanum í Reykjavík
Tryggvagötu 15, 101 Reykjavík.
Umsóknir um skólavist fyrir veturinn 1991-
1992 verða að berast skriflega til skólans
fyrir 1. júlí næstkomandi.
Umsóknareyðublöð og upplýsingar um deildir
fást í Pennanum, Hallarmúla, (myndlistar-
deild) og Austurstræti 18, (kjallara).
Skólastjóri.
A ©
FÉIAG ÍSLENSKRA IÐNREKENDA KAUPMANNASAMTÖK
iSLANDS
Sama lága verðið er á vörunum í öllum verslununum.
Notið tækifœrið og komið
í þessar verslanir á meðan góða verðið helst:
Plúsmarkaður Vesturbergi
Kársneskjör
Melabúðin
Kjörbúð Hraunbæjar
Kjöthöllin
Vogaver
Stórmarkaður Keflavíkur
Rangá
Nóatúnsbúðirnar
Austurver
Plúsmarkaður Grímsbæ
Breiðholtskjör
Hamrakjör
Sunnukjör
Kjötstöðin
Plúsmarkaður Álfaskeiði
23. maí — 1. júní
Við flytjum vorið inn í nokkrar hverfaverslanir. sendur út á Bylgjunni, vöruúttekt í verðlaun alia
Þar eru á boðstólum íslenskar vörur á sérstöku dagana og happdrœtti, vinningur: Helgarferð
vorverði, vörukynningar daglega, getraunaleikur fyrir 2 til Amsterdam með Ratvís.