Morgunblaðið - 23.07.1991, Blaðsíða 23

MÖRGUNBLÁÐÍÐ ÞRIÐJLÍDÁbUft 23! JÚLÍ lððl
23
Armenski ráðherrann Rudolf E. Karapetían:
Þróunin í átt að sjálf-
stæði hófst í Reykjavík
RUDOLF E. Karapetían, ráðherra jarðfræði í ríkisstjórn Armeníu,
var staddur hér á landi í síðustu viku. Hann var hluti af sendinefnd
armenskra jarðvísindamanna sem var hér í boði Jarðfræðafélags
Islands. Komu þeir hingað til að endurgjalda heimsókn íslenskra
jarðfræðinga til Armeníu í september í fyrra. Þing Armenía lýsti
yfir sjálfstæði lýðveldisins á síðasta ári.
Morgunblaðið/Sverrir
Ashot Karapetían, prófessor við háskólann í Jerevan, og Rudolf E.
Karapetían, jarðfræðiráðherra í Armeníu.
Karapetían sagði það ferli sem
endaði í sjálfstæðisyfirlýsingunni
hafa hafist á fundi Ronalds Reag-
ans Bandaríkjaforseta og Míkhaíls
Gorbatsjovs, forseta Sovétríkjanna,
í Reykjavík haustið 1986. Armenar
hefðu ávallt „gengið með sjálfstæð-
ið í maganum" og sú opnun sem
hefði átt sér stað á Reykjavíkur-
fundinum varð til þess að þeir létu
af því verða. „Það er enginn tilvilj-
un að þetta gerðist á þessum tíma
í Armeníu, þetta var þróun sem
hófst samtímis á fleiri stöðum í
Sovétríkjunum t.d. í Eystrasalts-
ríkjunum," sagði Karapetían.
Árið 1988 sagði hann mikið hafa
verið um kröfugöngur þar sem fólk
krafðist sjálfstæðis og í ágúst í
fyrra hefðu svo loks verið haldnar
kosningar þar sem nýtt þing Arm-
eníu var kosið. Fyreta málið sem
lagt var fyrir þingið var sjálfstæðis-
yfirlýsing. Hún var samþykkt á
þinginu og var einnig ákveðið að
halda þjóðaratkvæðagreiðslu um
málið. Fer hún fram þann 21. sept-
ember nk. Þá verður forseti Arm-
eníu kosinn í október.
„Stærsta vandamálið sem komið
hefur upp er deilan milli Armena
og Asera um landsvæðið Nagorno-
Karabakh. Því máli hefur marg-
sinnis verið vísað til stjórnarinnar
í Moskvu en hingað til hefur ekkert
verið gert,“ sagði ráðherrann.
Aðspurður um hvort hann teldi
að hægt yrði að finna lausn á því
máli sagði Karapetían þetta ekki
vera neitt einstætt mál. Það væru
fjölmargar áþekkar deilur uppi í
Sovétríkjunum þessa stundina. Þeg-
ar leitað væri að lausn yrði að horfa
á hið stóra samhengi. „Við Armen-
ar vonum að hinn nýja stjórn Sov-
étríkjanna muni gera eitthvað í
þessu máli. í okkar huga er enginn
vafi á að við eigum réttmætt til-
kall til Nagorno-Karabakh þar sem
88% íbúa þar eru Armenar. Það er
mjög eðlileg krafa að þeir fái að
sameinast föðurlandi sínu. Ríkis-
stjórn Azerbajdzhan hefur hins veg-
ar gripið til ofbeldisaðgerða og hlot-
ið stuðning Kremlarstjórnarinnar.
Það er verið að reyna að hrekja
Armena burt af svæðinu þannig að
þetta verði ekki eins brennandi
spuming. Það sama hefur verið
gert fyrr á þessari öld á öðrum
landssvæðum. Það virðist vera í
gangi samsæri um að. láta Asera
taka yfir Nagorno-Karabakh,“
sagði Karapetían.
Þegar hann var spurður um
hveija hann teldi útkomuna úr þjóð-
aratkvæðagreiðslunni um sjálfstæði
eiga eftir að verða sagði hann að
hún yrði tvímælalaust sú að leið
sjálfstæðis hlyti meirihluta. Það
myndi þó taka einhvern tíma áður
en Armenía yrði algjörlega sjálf-
stæð. Væm margar ástæður fyrir
því, ekki síst sú að lýðveldi Sov-
étríkjanna hefðu verið gerð mjög
háð hvort öðmm efnahagslega. Það
væri því ekki hægt að ijúfa öll efna-
hagsleg tengsl fyrirvaralaust af
hálfu Armeníu. Það sama ætti við
um önnur lýðveldi. Samkvæmt lög-
um Sovétríkjanna ætti það að taka
fimm ár fyrir lýðveldi að koma á
sjálfstæði. „Þetta verður erfitt en
við erum staðráðin í að brjótast úr
þessu ríkjasambandi. Þannig erum
við nú að reyna að taka upp tvíhliða
samskipti við erlend ríki, t.d. á sviði
viðskipta. Má nefna Bandaríkin,
Frakkland, Tyrkland og íran.“
Aðspurður um hvort einhveijar
líku'r væri á því að sovésk stjórn-
völd myndu reyna að koma í veg
fyrir sjálfstæði Armeníu sagði hann
að lög Sovétríkjanna væru mjög
óljós varðandi það hvernig lýðveldi
ættu að segja sig úr lögum við ríkja-
sambandið. Á þetta yrði að láta
reyna og sjá til hvaða kröfur Sovét-
menn myndu gera. Hugsanlega
væru það kröfur sem hægt væri
að ganga að. Hernaðarlega íhlutun
sagðist hann ekki óttast. „Það sem
Sovétmenn hafa gert gegn Litháum
hafa Armenar þegar þurft að þola.
Ég trúi því ekki heldur að Rauði
herinn muni skjóta á saklaust fólk.
í þessari opnu og menntuðu veröld
sem við búum í gæti slíkt ekki við-
gengist. Umheimurinn myndi ekki
sætta sig við það. En ef þeir reyna
að hneppa okkur í þrældóm munum
við beijast."
Varðandi framtíð Sovétríkjanna
sagði Karapetían að hugsanlega
yrði þau til áfram sem táknrænt
ríkjasamband. Hvert lýðveldi myndi
þó sjá um sig sjálft og samskipti
og samvinna lýðveldanna á milli
yrði á fijálsum grundvelli. „Við
munum ekki sætta okkur við að
Moskva ætli að hlutast til um alla
hluti enda reynslan af því hörmu-
leg. Má nefna sem dæmi þegar fyr-
irskipan kom um það að hefja ætti
bómullarrækt í Armeníu þrátt fyrir
að hér væri hvorki loftslag né jarð-
vegur fyrir slíkt. Það var líka al-
dagömul hefð fyrir brandý-fram-
leiðslu í Armeníu. Dag einn fékk
hins vegar stjórnin í Moskvu þá
hugmynd í kollinn að beijast gegn
alkóhólisma og bannaði Ármenum
að búa til brandý. Þetta drap niður
alla vínbeijarækt í Armeníu en
gagnaði ekki neitt í baráttunni gegn
alkóhólisma,“ sagði Karapetían að
lokum.
Eins og áður sagði var Rudolf
E. Karapetían einn af sex armensk-
um jarðvísindamönnum sem hér
voru staddir í síðustu viku í boði
Jarðfræðafélags íslands. Einnig var
í hópnum Ashot Karapetían, sem
starfar hjá Vísindaakademíunni í
Armeníu og sem prófessor í jarð-
fræði við háskólann í Jerevan. Hann
sagði dvölina á íslandi hafa verið
ENGLANDSBANKI lagði fram
beiðni fyrir dómstól í gær um að
bankinn BCCI (Bank of Credit and
Commerce International), sem
hefur höfuðstöðvar í Abu Dhabi í
Sameinuðu arabísku furstadæ-
munum, yrði tekinn til gjaldþrota-
meðferðar vegna þess að víðtækt
svindl hefði átt sér stað við rekst-
ur hans. Lögfræðingar Englands-
banka sögðu að BCCI væri „tækni-
lega gjaldþrota" og það ætti að
gera hann upp strax til að hægt
yrði að bæta sparifjáreigendum
tap þeirra. Rétturinn ákvað að
fresta lokun bankans í átta daga
en fyrir því höfðu stærstu hluthaf-
ar og viðskiptavinir bankans mjög
barist. BCCI er einn stærsti einka-
banki heims og hefur útibú í 69
þjóðlöndum.
Um helgina komu fram ásakanir
í fjölmiðlum í Bretlandi um að pal-
estínski skæruliðinn Abu Nidal, leið-
togi Fatah-uppreisnarhreyfingarinn-
ar, hefði átt reikninga í útibúum
bankans í London. I kjölfar þeirra
fór leiðtogi stjómarandstöðunnar,
Neil Kinnock, formaður Verka-
mannaflokksins, fram á að John
lærdómsríka enda væru menn á
íslandi og Armeníu um margt að
fást við sömu hlutina á sviði jarð-
vísinda. Gætu menn því lært margt
af hvor öðrum varðandi, eldfjalla-
virkni og jarðskjálfta en einnig jarð-
málma. Það væri t.d. athyglisvert
fyrir Armena hvernig íslendingar
hefðu nýtt jarðvarma á hagnýtan
hátt. í Ármeníu væri hins vegar til
mikil þekking á sviði jarðmálma og
gæti hún komið íslendingum að
Major forsætisráðherra gæfí út yfír-
lýsingu vegna málsins.
Bresk bankayfírvöld lokuðu bank-
anum mjög skyndilega 5. júlí sl. í
samvinnu við bankayfirvöld í nokkr-
um öðrum löndum á þeim forsendum
að þau hefðu sannanir fyrir víðtæku
svindli innan bankans. Major og aðr-
ir ráðherrar í bresku ríkisstjórninni
hafa verið sakaðir um að hafa vitað
um fjárhagserfiðleika BCCI um alln-
ODDRUN Pettersen, sjávarút-
vegsráðherra Noregs, vill, að
Norðmenn gangi í Evrópubanda-
lagið en styður einnig samninga-
viðræðurnar um Evrópska efna-
hagssvæðið. Kom þetta fram í við-
tali við hana í Arbeiderbladet á
laugardag.
Meðráðherrar Pettersens vilja
góðu gagni að hans mati. „Við telj-
um okkur geta aðstoðað íslenska
starfsbræður okkar við að finna hér
málma í jörðu,“ sagði Karapetían.
Hann sagðist telja að hér væri tölu-
vert um málma og einnig væru
miklar líkur á að finna gas eða olíu
á Islandi. Vonaðist hann til að sam-
skipti jarðfræðinga í löndunum
myndu eflast og að hægt yrði að
skiptast á hópum vísindamanna um
lengri tíma.
okkurn tíma og heitar umræður urðu
um málið í breska þinginu í gær.
John Major sagði við það tækifæri
að gerð yrði opinber rannsókn á
bankalokuninni og þá yrði um leið
gerð grein fyrir aðild hans og ann-
arra stjómarliða að málinu. Hann
sagðist ekkert hafa vitað um stöðu
bankans fyrr en 28. júní sl. en Eng-
landsbanki hafði haft sérstakt eftir-
lit með honum í meira en tvö ár.
ekkert um yfirlýsingu hennar segja
enda hefur Gro Harlem Brundtland
forsætisráðherra farið fram á, að
þeir þegi sem fastast fram yfir kosn-
ingar og þar til botn hefur fengist í
viðræðurnar um Evrópska efnahags-
svæðið. í þjóðaratkvæðagreiðslunni
um EB-aðild 1972 var Oddrunn Pett-
ersen á móti en nú hefur henni snú-
ist hugur.
Dómstóll ákvað að fresta
lokun BCCI um átta daga
London. Reuter.
Pettersen vill aðild
Norðmanna að EB
Ósló. Frá Jan Gunnar Furuly, fréttaritara
Morgunblaðsins.
SKEIFUNN117 ■ REYKJAVIK ■ SIMI688 850
17.226 kr..(með vöxtmn). Alls 521.112 kr. með stimpilgjaldi og lántökukostnaði. Bensíneyðsla 4,3- 6,4 1/100 km
ESSEMM