Morgunblaðið - 23.07.1991, Blaðsíða 25

24
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. JÚLÍ 199 1

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 100 kr. eintakið.
Sj ávarútvegiirinn og
Háskólinn
Húseigendur og
hagsmunir þeirra
Háskólarektor, Sigmundur
Guðbjarnarson, fékk fyrir
nokkru til liðs við Háskólann
nokkurn hóp manna til að leggja
fram tillögur eða hugmyndir um
nýskipan í stjórnun og kennslu-
háttum skólans. Hafa nefndir
þessa hóps starfað undanfarið og
háskólamenn leitt starfið, sem
væntanlega verður til gagns og
leiðbeiningar. Er gert ráð fyrir
því að álitsgerðir liggi fyrir með
haustinu. Meðal annars er fjallað
um tengsl Háskólans við atvinnu-
vegina og nú liggja fyrir drög eins
hópsins að tillögum um samstarf
Háskólans við sjávarútveginn. Það
er fagnaðarefni. Tillögurnar eru á
þann veg að brýnt sé að komið
verði á fót embætti prófessors í
fiskifræði við Líffræðistofnun
Háskólans. Jafnframt leggur hóp-
urinn til mjög aukin samskipti
Háskólans og atvinnuvegarins,
einkum Rannsóknastofnunar fisk-
iðanaðarins og Hafrannsókna-
stofnunar. Það vekur vissulega
athygli, að staða prófessors í fiski-
fræði skuli ekki vera til við æðstu
menntastofnun þjóðar, sem byggir
afkomu sína á sjávarútvegi. Horn-
steinn sjávarútvegsins er skyn-
samleg nýting fiskistofnanna og
til að meta hana höfum við leitað
til fískifræðinga og munum gera
svo_ áfram.
Áhugi ungs fólks, sem hefur á
undanförnum árum farið í lang-
skólanám, á fiskifræði hefur ekki
verið í nokkrum tengslum við
mikilvægi þessarar fræðigreinar
fyrir þjóðina. Árum saman hefur
enginn íslendingur verið við nám
í fiskifræði, en nýlega hófu tveir
nám í faginu í Noregi. Þá hefur
verið afar lítið um, að frá Líffræði-
stofnun Háskólans komi fóik til
starfa við vísindastofnanir sjávar-
útvegsins eða í atvinnugreininni
sjálfri. í einstaka tilfellum hefur
því orðið að grípa til þess ráðs
að ráða útlendinga til þeirra
starfa. Öðru gegnir hins vegar um
matvælafræði. Nám í henni var
tekið upp við Hásakólann fyrir
nokkrum árum og hafa matvæla-
fræðingar skilað sér í töluverðum
mæli út í fiskiðnaðinn svo dæmi
séu nefnd.
Menntun sjómannna er hins
vegar með ágætum hér á landi
og námskeið fyrir fískverkafólk,
sem hrundið var úr vör fyrir
nokkrum misserum, mörkuðu
tímamót á sviði starfsmenntunar
í sjávarútvegi. Fiskvinnsluskólinn
fór vel af stað og meðal þeirra,
sem fyrst útskrifuðust úr þeim
skóla, eru margir, sem hafa skipað
sér i forystusveit þeirra, sem vinna
að hagræðingu og framförum í
sjávarútvegi. Á æðri stigum
menntunar virðist hins vegar afar
takmarkaður áhugi fyrir menntun
á sviði sjávarútvegs. Á þriðja tug
íslendinga hefur þó lokið prófí í
sjávarútvegsfræðum frá Háskól-
anum í Tromsö í Noregi og ná-
lægt 20 eru þar við nám nú. Sam-
bærilegu námi var komið á fyrir
rúmu ári með stofnun sjávarút-
vegsdeildar Háskólans á Ákureyri
og er þar um mikið framfaraspor
að ræða.
Á hinn bóginn virðist stundum
bregða fyrir þeirri bábilju, að
menntunar sé síður þörf við sjáv-
arútveginn en ýmsar aðrar at-
vinnugreinar. Þess er skammt að
minnast að kennurum var tamt
að dæma þá nemendur, er slógu
slöku við, til vinnu á togara eða
í fiski og verra gat það ekki ver-
ið. Þessu viðhorfi þarf að breyta.
Embætti prófessors í fiskifræði
við Háskólann er mikilvægt skref
fram á við. Svo er einnig hin nýja
sjávarútvegsdeild á Akureyri.
Hins vegar þjónar það litlum til-
gangi að bjóða upp á slíkt nám,
séu viðhorfin neikvæð frá upp-
hafi. Það hlýtur að vera eitt af
meginmarkmiðum íslenzks
menntakerfís að mennta fólk á
þeim sviðum atvinnulífs og menn-
ingar, sem mestu máli skipta þjóð-
ina. Tengsl menntakerfisins og
sjávarútvegsins eru dæmi um
mikil mistök. Fyrir nokkrum árum
kom það fram í skoðanakönnum,
sem gerð var fyrir atvinnurekend-
ur í sjávarútvegi, að þekkingu sína
af sjávarútvegi höfðu landsmenn
fyrst og fremst frá ættingjum og
úr fjölmiðlum. Skólakerfið kom
þar lítið við sögu. Sjávarútvegur-
inn hefur ætíð þurft á vel mennt-
uðu fólki að halda í öllum grein-
um. Á því hefur engin breyting
orðið, en það er ljóst að á næstu
misserum er þörf á harðsnúnu liði
vel menntaðs fólks, sem þorir að
takast á við vandamálin með öðr-
um hætti en gert hefur verið. Án
þess næst seint fram sú hagræð-
ing, sem nauðsynleg er til að há-
marka afrakstur og arð af taka-
markaðri en verðmætri auðlind.
Við höfum fyrir okkur ýmis
dæmi um það, sem unnt er að
gera, sé rétt að hlutunum staðið.
Slysavarnaskóli sjómanna hóf
störf fyrir nokkrum árum. Á
starfstíma hans hafa um 5.000
sjómenn sótt námskeið í öryggis-
málum og slysavömum, þar af
um 500 í sumar. Megnið af starf-
andi sjómönnum hafa því þegar
sótt þessi námskeið og dæmi eru
um það að hver einasti sjómaður
í einstaka byggðarlögum hafí sótt
námskeiðin. Undir forystu SVFÍ
hefur þama verið unnið þrekvirki.
Þórir Gunnarsson, skólastjóri
Slysavarnaskólans, fullyrðir í
samtali við sérrit Morgunblaðsins
um sjávarútveg, Úr verinu, að
miklum sjóslysum hafí fækkað
eftir að Slysavarnaskólinn tók til
starfa en vinnuslysum um borð í
skipunum hafi hins vegar íjölgað
undanfarið og leggja þyrfti aukna
áherslu á að koma í veg fyrir þau.
eftirMagnús
Axelsson
Yfir 80 af hundraði íslendinga ku
búa í eigin húsnæði. Þetta mun vera
eitthvert hæsta hlutfall sjálfseignar-
bænda, hjá einni þjóð, sem til er í
heiminum.
Það eru ríkir hagsmunir sem gæta
þarf þegar stór hluti veraldlegra
eigna fólks er bundinn í húsnæði.
Hagsmunir sem rétt er að hugleiða
nánar.
Sumt er öllum húseigendum sam-
eiginlegt, annað á við afmarkaða
hópa þeirra sem eiga fasteignir. Hér
verður drepið á nokkur atriði.
Eigendur fasteigna bera
ábyrgð á eignum sínum
gagnvart sjálfum sér, öðrum
einstaklingum og samfélaginu
í heild
Ábyrgðin gagnvart sjálfum sér
felst í því að varðveita verðgildi
eignarinnar með góðu viðhaldi sér-
eignar og sameignar, en auk þess
í öllu öðru sem stuðlar að stöðugri
eftirspurn eftir viðkomandi eign.
Skipulags- og umhverfísmál hafa
hér áhrif auk fjölda annarra þátta.
Ábyrgðin gagnvart öðrum ein-
staklingum felst m.a. í, að eignin
valdi ekki tjóni á öðrum eða eigum
annarra, t.d. vegna þess þakplötur
fjúka í óveðri og þ.u.l.
Ábyrgðin gagnvart samfélaginu
felst í að varðveita eignirnar í
hvívetna sbr. hér að framan um
ábyrgðina gagnvart sjálfum sér.
Allar eignir, veraldlegar og þær sem
ekki hafa verið metnar til fjár, eru
hluti þjóðarauðs. Þær sem leggja
má undir mælistiku peninga er oft
auðveldara að skilgreina en hinar.
Allar eignir einstaklinga eru hluti
þessara verðmæta þjóðfélagsins
þótt ráðstöfunarréttur einstakra
eigna sé á hendi ákveðinna einstakl-
inga, tímabundið eða varanlega.
Þjóðarauður er mælikvarði á stöðu
þjóðar meðal þjóða.
Það þarf að halda þessum
eignum sínum við
Viðhald er ýmist framkvæmd af
eftir Gylfa Þ. Gíslason
••
Onnur grein
i
I fyrri grein var minnzt á þijú
atriði varðandi umræðuna um fisk-
veiðistefnuna: Hvaða ályktanir eigi
að draga af tillögum Hafrannsókn-
arstofnunar um minnkaða veiði,
hvort sömu rök hnígi að því að
greiða gjald fyrir hagnýtingu fossa
og jarðhita og veiðigjaldi fyrir hag-
nýtingu fiskistofnanna, og hvort í
hugmyndinni um veiðigjald felist
vanmat á gildi einkaeignarréttar í
efnahagslífinu. Nú skal farið nánari
orðum um þessi atriði.
Auðvitað er einkaeignarréttur á
framleiðslutækjum mikilvægur
þáttur í hvers konar markaðsbú-
skap. En þannig getur staðið á, að
ekki sé hægt að beita viðurkenndum
reglum um einkaeignarrétt. Þótt
jarðnæði hafi í fyrndinni verið og
sé kannske einhvers staðar enn
sameiginleg auðlind, sem skaðlaust
hafi verið, að allir gætu hagnýtt
án endurgjalds, er jarðnæði alls
staðar í löndum, sem byggja á vest-
rænum búskaparháttum, komið í
einkaeign, að afréttum frátöldum.
húseigendum sjálfum eða aðkeypt.
Flestir þurfa að kaupa þjónustu
fagmanna til að annast viðhald, að
meira eða minna leyti. Það eru oft
flókin samskipti, sem nauðsynlegt
er að eiga í, við þessa fagmenn og
aðra þjónustuaðila. Fagmennirnir
þurfa að fá sanngjörn laun fyrir
sitt fagverk, en á móti eiga þeir
líka að skila vandaðri og galla-
lausri vinnu. Ef eitthvað ber útaf
er mikilvægt að vita hvernig best
er að bera sig að, til að greiða úr
þeim málum, sem þörf er á, hveiju
sinni.
Ollum húseigendum er það
sameiginlegt að þeir þurfa að
greiða fasteignagjöld og önnur
gjöld sem fasteignum geta
tilheyrt
Allir greiða brunatryggingarið-
gjald og margir greiða af öðrum
tryggingum. Sumir greiða eigna-
skatt og þjóðarbókhlöðuskatt auk
fasteignagjalda. Það er verulegt
hagsmunamál að öll skattlagning á
fasteignir sé sanngjörn og miðist
við raunverulega arðsemi þeirra.
Það er einnig eitt stærsta hags-
munamál þeirra sem leigja út auka-
íbúðir í húsum sínum að skattlagn-
ing á húsaleigutekjur verði sam-
ræmd skattlagningu tekna af öðr-
um sparnaði. Þetta á til að mynda
við um vaxtatekjur sem eru tekju-
skattsfijálsar á meðan húsaleiga
er að fullu tekjuskattsskyld. Á sama
hátt er það verulegt hagsmunamál
að fá hagkvæm iðgjöld af trygging-
um. Flestir kaupa fleiri tryggingar
en skylt er skv. lögum og iðgjöldum
sem unnt væri að spara mætti verja
í viðhald og þannig auka verðmæti
fasteignar.
Allir húseigendur verða að
þola að lög séu sett af Alþingi
sem hafa veruleg áhrif á
hagsmuni húseigenda
Þess vegna er það afar áríðandi
að fylgjast vel með allri slíkri laga-
og reglugerðarsetningu. Þess eru
mörg dæmi að lög hafa „lekið í
gegn“ á Alþingi án þess að nokkur
væri sammála þeim nema kannski
Það er framkvæmanlegt að greina
eina jörð frá annarri. Að því er
snertir veiði í ám og vötnum er
hægt að koma við einkaeignarrétti.
En auðlindum hafsins er ekki hægt
að skipta í afmörkuð svæði eins og
jarðnæði. Þá takmörkun á hagnýt-'
ingu þeirra sem nauðsynleg er —
og einkaeignarréttur á jörðum
tryggir að því er snertir jarðnæði —
verður að framkvæma með því að
verðleggja auðlindirnar og sjá svo
um, að þeir, sem hagnýta þær,
greiði afgjald í samræmi við þau
verðmæti, sem eru hagnýtt.
Nú kann einhver að segja, að
þótt sjálf auðlindin, fiskistofnarnir
í sjónum, geti ekki lotið reglum
einkaeignarréttar, geti slíkar reglur
gilt um veiðiheimildarnar, kvótana.
I Nýja-Sjálandi er kvótum'úthlutað
sem eign og síðan lagður á þá skatt-
ur, sem getur breyzt frá ári til árs.
en hér á íslandi hefur Alþingi hins
vegar samþykkt, að einmitt þannig
skuli ekki farið að varðandi eignar-
réttinn að nytjastofnunum við land-
ið. í gildandi lögum stendur skýrum
stöfum, að nytjastofnarnir á ísland-
smiðum, séu sameign íslenzku þjóð-
arinnar og veiðiheimildir geti aldrei
orðið grundvöllur einkaeignarrétt-
ar. Alþingi hefur því að mínum
flutningsmaðurinn. Jafnvel er hugs-
anlegt hann sé búinn að skipta um
skoðun áður en hans eigið frumvarp
er orðið að lögum, svona eins og
hálfsjálfvirkt. Frægt dæmi um það
er ekknaskatturinn. Þrátt fyrir að
á síðustu stundu hafi tekist að fá
því skotið inn í lögin að eftirlifandi
maki nyti 5 ára aðlögunar áður en
skatturinn leggst á af fullum þunga
eru eignaskattslögin enn afar
óréttlát. Dr. Pétur Blöndal hefur
sýnt fram á að eignaskattur er mun
hærri hér á landi en t.d. á hinum
Norðurlöndunum. Verum minnug
þess að þrátt fyrir geysiljölmennan
borgarafund á Hótel Borg, sem
vakti mikla athygli, varð frumvarp-
ið um ekknaskattinnn að lögum.
Allir fasteignaeigendur
eiga granna
Því er áríðandi að samskipti við
þá séu góð og einkennist af gagn-
kvæmri tillitssemi. Kunnugt er að
nágrannakrytur hefur oft skotið
upp kollinum og þá er brýnt að finna
lausnir sem unnt er að sætta sig
við, eigi bróðerni að haldast. Fátt
er erfiðara og eins slítandi í þessu
stutta jarðlífi, en að standa í illdeil-
um við nágranna okkar hvort sem
er innanhúss eða í nærliggjandi
húsum. Ætli manneskjan veiji ekki
um helmingi ævinnar á eða í nánd
við heimili sitt? Það er óbærilegt
að geta ekki notið þess án þess að
vera stöðugt á varðbergi gagnvart
grönnum sínum.
Sumir eiga íbúðir í
fjölbýlishúsum
Þeim er það áríðandi að húsfélag
hússins sé virkt og lifandi. Ekki
síður er áríðandi að samskipti séu
lipur í smærri flölbýlishúsum þar
sem ekki er formlegt húsfélag.
Deilur eru því miður of algengar í
ijölbýlishúsum. Þær bitna á öllu því
sem snertir búsetu í fy'ölbýlishúsi;
samskiptum, daglegri umgengni,
viðhaldi, rekstri og svo mætti lengi
telja. Það má oft sjá á viðhaldi
húss hvort þar ríkir samlyndi og
friður. Ef gagnkvæma tillitsemi
dómi réttilega ekki viljað fara sömu'
leið og Ný-Sjálendingar í þessu efni.
Það hefur hins vegar ekki borið
gæfu til þess enn að verðleggja
veiðiheimildirnar, eins og Ný-Sjá-
lendingar hafa gert til þess að
stuðla að sem hagkvæmastri hag-
nýtingu þeirra.
II
Þeirri spurningu hefur verið
varpað fram, hvers vegna við, sem
leggjum til, að greitt sé veiðigjald
fyrir afnot fiskimiðanna, stingum
ekki upp á því, að greitt verði hlið-
stætt gjald fyrir hagnýtingu ork-
unnar, fossum landsins og jarðhit-
anum. Að því mun eflaust koma,
að slíkt verði bæði nauðsynlegt og
eðlilegt. En sem betur fer er ennþá
grundvallarmunur á þessum auð-
lindum og auðlindum sjávarins.
Orkan í fossunum og jarðhitinn eru
ekki ennþá orðnar takmarkaðar
auðlindir. Um það er hins vegar
ekki ágreiningur, að fiskistofnarnir
í hafinu eru fullnýttir. Það er ein-
mitt þess vegna sem nauðsynlegt
og réttlátt er, að greitt sé fyrir þá,
eins og sjálfsagt verður að gera
varðandi fossaorku og jarðhita um
leið og að fullri nýtingu þessara
auðlinda kemur. Fossarnir eru og
Magnús Axelsson
vantar er sjaldnast góð samvinna
um viðhald og þess vegna hafa
deilur í fjölbýlishúsum bein áhrif á
verðmæti eignar hvers og eins og
eiganda.
Sumir eiga atvinnuhúsnæði
Hluti þeirra eru leigusalar, aðrir
nýta sitt eigið húsnæði sjálfir. Þeir
sem eiga atvinnuhúsnæði í flokkn-
um „skrifstofu og verslunarhús-
næði“ þekkja „sérstakan skatt“ sem
á það leggst. Þessi tímabundni
skattur er orðinn mjög varanlegur.
Ekki er vitað til að arðsemi hús-
næðis, sem hann er lagður á, sé
sérstaklega mikil þannig að sann-
girni hafi ráðið tilurð hans. Líklegra
er að hann sé afleiðing vonar um
pólitískan ávinning. Undanfarið
hefur raunverð húsaleigu lækkað
verulega á meðan fasteignamat
hefur þokast upp á við. Þessi skatt-
ur og aðrir, sem grundvallaðir eru
á fasteignamati hækka því umfram
arðsemi húsnæðisins.
Flestir fasteignaeigendur
þurfa að eiga samskipti við
fasteignasala
Þegar húseigandi kaupir eða sel-
ur fasteign er mikið í húfi. Öll sam-
skipti við fasteignasala verða að
vera heil og byggð á gagnkvæmu
trausti. Fasteignasalinn má ekki
vera háður neinu öðru en að gæta
hagsmuna húseigandans. Það gildir
það sama um fasteignasala og aðra
sem eigendur fasteigna skipta við
að þeir eiga að fá sanngjarna þókn-
un, en skila vönduðu verki og gæta
hafa verið sameign þjóðarinnar og
nýttir sem slíkir, þar er ekki þörf
á gjaldi til þess að stýra hag-
kvæmri nýtingu þeirra, enda eru á
því sviði engir einkaaðilar, sem
keppa um not auðlindarinnar.
Einu atriði er samt rétt að bæta
hér við. Segja má, að misjöfn að-
staða til þess að hagnýta þessar
auðlindir, sérstaklega jarðhitann,
valdi vissu misrétti milli staða og
héraða. Væri það athugunarefni,
hvort hægt væri að bæta úr slíku
misrétti með einhvers konar gjaldi.
En þar væri eingöngu um réttlætis-
sjónarmið að ræða, ekki nauðsyn
út frá hagkvæmnissjónarmiði.
III
Enn tala andstæðingar veiði-
gjalds um það sem álögur á útgerð-
ina, sem skatt á sjávarútveginn.
Auðvitað yrði veiðigjald útgjöld fyr-
ir þann, ,sem vill stunda fiskveiðar.
En jafngildir það því, að um álög-
ur, skatt sé að ræða?
Útgerðarmenn stofna nú, af fús-
um og ftjálsum vilja, til mikilla út-
gjalda til þess að auka veiðiheimild-
ir sínar. Það gera þeir vegna þess
að með því móti bæta þeir hag sinn,
ný verðmæti skapast, sem útgerð-
arfyrirtæki hafa fært sér til eignar.
ÞRÖNGIR HAGSMUNIR
EÐA ÞJÓÐARHEILL
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. JÚLÍ 1991
25
Hafnarborg:
Söngtónleikar við gítarundirleik
Anna Júlíana Sveinsdóttir mezzósópran og Þórarinn Sigurbergsson
gítarleikari halda tónleika í Hafnarborg fimmtudaginn 25. júlí.
Tákn fyrir óbleiktan pappír
öryggis fasteignaeigenda. Greinar-
höfundi er málið nokkuð skylt ver-
andi starfandi fasteignasali sjálfur.
Á undanförnum árum hafa kröfur
þjóðfélagsins, laga og reglna aukist
í garð fasteignasala. Það er af hinu
góða. Sennilega eru allir sammála
um að þjónusta, upplýsingagjöf og
tryggingar fasteignasala hafa batn-
að verulega. Þrátt fyrir auknar
kröfur hefur þóknun til fasteigna-
sala staðið í stað. Ein stétta hafa
fasteignasalar orðið að sæta því að
lög takmarka laun þeirra.
Fasteignasali má ekki verða háð-
ur því, sölulaunanna vegna, að við-
skipti komist á. Ef hver einstök
sala ber sig tæplega eða ekki fjár-
hagslega, er fasteignasalinn ekki
lengur fær um að veita húseigend-
anum ráð sem byggjast eingöngu
á hagsmunagæslu húseigandans
sjálfs.
Húseigendafélagið
Eitt er það, sem er ekki öllum'
húseigendum sameiginlegt, en gæti
verið það. Allir húseigendur gætu
átt Húseigendafélagið.
Húseigendafélagið er landsfélag
og því eiga allir húseigendur erindi
í það hvar á landinu sem þeir búa.
Húseigendafélagið leggur áherslu á
að fylgjast með sameiginlegum
hagsmunamálum húseigenda og
íbúðareigenda, vinnur að þeim, veit-
ir ráðgjöf og þjónustu sem húseig-
endum má að gagni koma.
Húseigendafélagið fær gjarnan
lagafrumvörp til umsagnar áður en
þau verða að lögum. Félagið hefur
einnig unnið að frumsmíði laga-
frumvarpa og komið þeim fram á
Alþingi. Félagið rekur skrifstofu
með sérþjálfuðu starfsfólki og
framkvæmdastjóri félagsins hefur
jafnan verið og er lögfræðingur.
Margs konar ráðgjöf er veitt á
skrifstofu félagsins og má þar nefna
um allt það sem að framan er get-
ið. S.s. samskipti við verktaka,
leigumál, rekstur húsfélaga, sam-
skipti í Ijölbýlishúsum, gallamál,
tryggingamál almenn réttindi og
skyldur, lögfræðileg og réttarfars-
leg málefni og svo mætti lengi telja.
Fólk hefur oft bundist samtökum
um ómerkilegri hagsmuni en þá sem
tengjast stærstum hluta veraldlegra
eigna flestra fjölskyldna í landinu.
Það ætti því að vera sjálfsagt að
hver og einn húseigandi sé félagi í
Húseigendafélaginu, samtökum
sem vinna með hagsmuni húseig-
enda í huga.
Höfundur situr í varastjórn
Húseigendafélaersins.
ANNA Júlíana Sveinsdóttir
mezzósópran og Þórarinn Sigur-
bergsson gítarleikari halda tón-
leika í Hafnarborg fimmtudag-
inn 25. júlí klukkan 20.30.
Tónleikarnir tengjast málverka-
sýningu Sólveigar Eggerz Péturs-
dóttur, sem nú stendur yfir í Hafn-
arborg. Margar myndanna eru
nokkurskonar lýsing á ljóðatextun-
um er Anná Júlíana mun syngja
og tilraun til þess að skapa bak-
grunn fyrir suðræna og íslenska
söngva við gítarundirleik.
Flutt verða sönglög eftir tón-
skáldin Enriquez de Valderrábano,
Carl Maria von Weber, Atla Heimi
Sveinsson, Joaquin Rodrigo,
Enrique Granados og Manuel de
Falla.
Anna Júlíana er nýkomin úr tón-
leikaferðalagi til Þýskalands, þar
sem hún hélt ljóðatónleika í boði
borgaryfirvalda í Cuxhaven.
Þórarinn Sigurbergsson stundaði
nám í gítarleik undir handleiðslu
Eyþórs Þorlákssonar og hélt síðan
til Spánar og stundaði þar fram-
haldsnám hjá hinum þekkta gítar-
leikara Luis José Gonzales. Hann
hefur tekið þátt í samtónleikum og
leikið inn á hljómplötu hér á landi.
ÍSLANDSBANKI hefur frá því
seint á síðastliðnu ári notað
umslög sem unnin eru úr óbleikt-
um (klórfríum) pappír. Með því
að nota óbleiktan pappír vill Is-
landsbanki leggja sitt af mörkum
til náttúruverndar. Á umslögun-
um er sérstakt merki til þess að
■vekja athygli á notkun óbleikts
pappírs.
Merkið tengist þó íslandsbanka
ekki sérstaklega og er fyrirtækjum
og öðrum aðilum, sem nota óbleikt-
an pappír, heimilt að nota merkið
að vild. Það er hugsað sem tákn
pappírs.án klórs og skipar nú þegar
slíkan sess í hugum viðskiptavina
íslandsbanka.
Klór þykir mikill skaðvaldur
lífríkinu þar sem það nær að menga
vatn. Það hefur áhrif á efnahvörf
og hvarfast auðveldlega sjálft. Æ
fleiri pappírsverksmiðjur eru nú
hættar að bleikja pappír með klór
og notast nú við „hreinni tækni“.
Pappírinn verður að vísu ekki eins
drifhvítur og áður en náttúran nýt-
ur góðs af. íslandsbanki áformar
að draga enn úr notkun á bleiktum
pappír í viðskiptum sínum og verða
næstu skref þar að lútandi stigin á
næstunni. Nefna má, að íslands-
banki gefur út þrjú mismunandi
fréttabréf og verða öll næstu tölu-
blöð prentuð á óbleiktan pappír.
(Fréttatilkynning)
Gylfi Þ. Gíslason
En hvers vegna kvarta þeir ekki
yfir þessum útgjöldum sem álögum?
Ástæðan ei' sú, að þau eru greidd
öðrum útgerðarmönnum. Auðvitað
er í sjálfu sér engin ástæða til þess
að finna að því að útgerðarmenn
hagnist á kvótaviðskiptum. Ef því
fylgdi eihungis aukið hagræði, væri
það öllum til góðs. Slík viðskipti
mega hins vegar ekki verða til þess
að skaða aðra. En það á sér ein-
mitt stað, eins og fiskveiðistefnan
er nú.
Meðan veiðigj aldið, sem útgerð-
armenn greiða nú, rennur til ann-
arra útgerðarmanna er ekki tiygg-
ing fyrir því að þessir fjármunir
verði ekki nýttir áfram til að hálda
úti of stórum flota. Það tefur alvar-
lega fyrir því, að það markmið fisk-
veiðistjórnarinnar náist, að flotinn
minnki sem fyrst og örast. Það er
þjóðarbúinu auðvitað skaðlegt, að
óþarflega lengi sé haldið áfram að
veiða með alltof stórum flota. Og
veiðigjald þeirra, sem það greiða,
rennur til rangra aðila. Það sam-
rýmist hvorki heilbrigðri réttarvit-
und né siðgæðisvitund, að sá, sem
fær rétt til fiskveiða án þess að
greiða fyrir hann, geti eignazt fé
við að selja hann, meðan réttmætur
eigandi auðlindarinnar, sem verið
er að heimila afnot af, fær ekkert
í sinn hlut.
En með þessu er samt ekki nema
hálf sagan sögð. Meðan það veiði-
gjald, sem útgerðarmenn greiða,
rennur til annarra útgerðarmanna,
greiðir sjávarútvegurinn sem heild
ekkert fyrir einkarétt sinn til að
hagnýta verðmætustu auðlind þjóð-
arheildarinnar. Allir aðrir atvinnu-
vegir landsmanna verða að greiða
fyrir öll sín aðföng. í núgildandi
fiskveiðistefnu felst óviðunandi mis-
rétti. Hún ívilnar sjávarútveginum
með því að hlífa honum við gjaldi,
sem allar aðrar atvinnugreinar
verða að greiða, afgjaldi fyrir hag-
nýtingu verðmætra auðlinda. Veiði-
gjald er því ekki skattur á sjávarút-
veginn. Með því væri þvert á móti
aðeins verið að breyta ívilnun hon-
um til handa í jafna stöðu við aðrar
atvinnugreinar. Nú má auðvitað
búast við, að sagt verði: Meðan
veiðigjaldið, sem nú er greitt, helzt
innan sjávarútvegsins, er ekki hægt
að tala um álögur á hann. En ef
allir, sem veiða, greiða veiðigjald,
eru það nýjar álögur.
Hér er komið að kjarnaatriði í
allri umræðunni um veiðigjald. Öll-
um, sem mælt hafa með veiði-
gjaldi, er ljóst, að framkvæmd hug-
myndarinnar um veiðigjald er ná-
tengd gengisskráningunni. Engum
hefur dottið í hug að taka upp fullt
veiðigjald í einu vetfangi. Allir eru
sammála um, að það eigi að gerast
í áföngum, á 5-10 árum. Aðlögun-
artímann á að nota til þess að fylgj-
ast með afkomu útgerðarinnar og
hver hagnaður hlýzt af þeirri hag-
ræðingu, sem m.a. veiðgjaldið
mundi leiða til. Ef í Ijós kæmi á
einhveiju stigi, að hagkvæm útgerð
þyldi ekki veiðigjaldið, bæri það
einfaldlega vitni um, að gengið
væri rangt skráð og þyrfti að lækka.
Sparnaður af auknu hagræði í út-
gerðinni gæti hins vegar orðið svo
mikill, að nauðsynleg gengislækkun
þyrfti ekki að valda auknum fram-
færslukostnaði
Kjarninn í þessu máli er sá, að
meðan útgerðin greiðir ekkert fyrir
hagnýtingu fiskistofnanna og geng-
isskráningin er fyrst og fremst mið-
uð við afkomu útgerðarinnar, svo
sem verið hefui' frá upphafi, er
hallað á allar aðrar útflutnings-
greinar en sjávarútveginn. Þegar
haft er í huga, að sjávarútvegurinn
aflar um helmings útflutningstekn-
anna, en margar greinar iðnaðar
og hvers konar þjónustu hins helm-
ingsins, ætti að vera augljóst, um
hvílíkt stórmál hér er að ræða.
Nugildandi fiskveiðistefna ásamt
þeirri gengisstefnu, sem henni fylg-
ir, er baggi á öðrum útflutnings-
greinum en sjávarútveginum og um
leið dragbítur á eflingu nýrra út-
flutningsgreina, einmitt þeirrar nýj-
ungar, sem nú er mest þörf á í
íslensku efnahagslífí. Um þetta
hefur Þorkell Helgason skrifað
mjög athyglisverða ritgerð. Hún
birtist í bókinni Hagsæld í húfi, sem
Háskólaforlagið gaf út í fyrra.
Því miður virðist mikið skorta
á, að nægur skilningur sé á þessum
staðreyndum. í sjálfu sér er óþarfí
að undrast, að samtök útvegs-
manna skuli beita sér af alefli gegn
veiðigjaldi, þau beijast auðvitað
með oddi og egg fyrir hagsmunum
sínum. Það kemur hins vegar á
óvart, að formaður Verzlunarráðs
íslands skuli vera eindreginn and-
stæðingur veiðigjalds. Aðilar að
hans samtökum eru þó ýmsir út-
flytjendur mikilvægrar þjónustu,
sem verður mjög fyrir barðinu á
rlkjandi fiskveiðistefnu og þeirri
gengisstefnu, sem tengist henni.
Þeir eiga sér ekki málsvara í Verzl-
unarráðinu. Þá hlýtur það og að
vekja athygli, hversu lítið samtök
iðnrekenda hafa látið sig þessi mál
skipta. Það eru þó beinlínis lífshags-
munir íslenzks iðnaðar, sérstaklega
útflutningsiðnaðarins, að hann fái
að sitja við sama borð og sjávarút-
vegurinn, þ.e. að ekki sé hallað á
hann, en sjávarútveginum ívilnað.
Vaxtarbroddurinn í íslenzku efna-
hagslífi á næstu árum og áratugum
verður eflaust á sviði ýmiss konar
iðnaðar og margs konar þjónustu.
Þá er komið að síðustu spurning-
unni, sem varpað var fram í fyrri
grein: Hvernig á að bregðast við
tillögum Hafrannsóknastofnunar
um minnkun fiskveiðanna?
Höfundur er prófessor og
fyrrverandi ráðherra.