Morgunblaðið - 14.04.1992, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. APRIL 1992
13
Gamalt ráð sjómanna
eftir Sigimiv Þór
Sveinbjörnsson
Aðfaranótt 1. mars 1972, laust
fyrir k!. 3.00, var vélbáturinn Frigg
VE 316, 49 tonna trébátur, að tog-
veiðum 13 mílur NNV af Vest-
mannaeyjum. SKipstjóri var einn í
brúnni en aðrir skipveq'ar sofandi.
Tekur skipstjóri eftir að bátur nálg-
ast hann, en með sömu stefnu telur
hann bátinn sleppa við sig. Þegar
báturinn var kominn nær eða í um
100 m Qarlægð beygði hann í stjór
og stefndi nú beint á mb. Frigg.
Skipstjórinn brá við og setti á fulla
ferð aftur á bak en engum togum
skipti að bátur þessi, sem skipstjóri
sá nú að var mb. Halkion VE 205
(250 tonna stálskip), keyrði á mb.
Frigg og gekk stefnið skáhallt inn
í stjórnborðskinnung framarlega.
Við áreksturinn kom stórt gat á
stjórnþorðskinnunginn á mb. Frigg
og flæddi sjór þar inn, en skipstjóri
reyndi að andæfa þannig að sem
minnstur sjór færi inn í bátinn. Skip-
veijar á Halkion voru fljótir að átta
sig og hentu seglum yfir í Frigg til
að setja yfir gatið og lak þá ekki inn
í bátinn á meðan.
Var nú haft samband við Vest-
mannaeyjaradíó og beðið um Lóðs-
inn og kom hann kl. 5.30 með kaf-
ara og meira af seglum. Meðan beð-
ið var eftir honum voru veiðarfæri
dregin inn og haldið í átt að Eyjum
í fylgd Halkions. Þegar Lóðsinn kom
að skipunum voru seglin farin að
rifna og sjór kominn inn í skipið.
Tveir kafarar, sem komu með Lóðs-
inum eins og áður segir, fóru með
ný segl og annan útbúnað og lokuðu
gatinu til bráðabirgða. Var síðan
haldið til Vestmannaeyja í fylgd
Lóðsins og gekk ferðin vel utan þess
að þess að einu sinni þurfti að
stoppa, lagfæra seglið og negla fyr-
ir þar sem sjót' var farinn að flæða
inn á ný. Þess skal éinnig getið að
Lóðsinn kom með dælu sem ásamt
lensum bátsins höfðu við lekanum.
Skipstjórinn sagði eftir áreksturinn
að mb. Frigg hefði aldrei komist
hjálparlaus til hafnar. Ekki urðu slys
á mönnum.
En hvers vegna að riíja upp þetta
20 ára gamla slys hér og nú? Jú,
tilgangurinn er að minna á þetta
gamla ráð sjómanna að bjarga bát-
um sínum með því að draga undir
þá segl. Með viðræðum við gamla
sjómenn og lestur bóka, sem íjalla
um sjóslys, hef ég fundið mörg dæmi
þess að bátum hefur verið bjargað
hér við Vestmannaeyjar með þessari
einföldu aðferð sl. 25 ár.
Á síðustu árum hefur smábátum
fjölgað mikið hér við land. Voru árið
1991 1.816 bátar. Þetta eru stórir
og smáir plastbátar sem ganga 6-10
mílur og svo líka hraðskreiðir fiski-
bátar sem ganga 18-25 mílur og
svo þaðan af meira. Því miður hafa
„Sjómenn: reynum að
sýna meiri aðgætni og
fækkum þessum smá-
bátaslysum. Ef þau ger-
ast, verum þá viðbúnir
að takast á við þau og
höfum segl um borð.
Það er ódýrt en mikil-
vægt öryggisatriði.“
slysa, né koma' á framfæri ráðum
til að bjarga bátunum ef slys sem
þessi gerast.
Eins og dæmið sannar, sem rakið
var í upphafi greinarinnar, hefur hér
á árum áður bátum verið bjargað
með því að draga undir þá segl.
Þetta er ráð frá skútuöld og er í
fullu gildi enn í dag.
Það er trú mín að þetta ráð dugi
vel og það sé mjög auðvelt að koma
segli undir þessa plastbáta sem feng-
ið hafa gat á botninn. Seglið þrýst-
Segl koniið undir allan bátinn og bundið upp á
síðurnar.
Þannig er seglið látið fram fyrir bátinn og síðan
siglt áfram þar til framskrið bátsins og þrýstingur
frá sjónum leggur seglið að gatinu.
verið tíð slys á þessum bátum og
margir þeirra hafa sokkið eftir að
liafa siglt á reköld, blindsker eða
hreinlega í strand. Á árunum 1986-
1991 fórust 48 smábátar, þ.e.a.s.
bátar styttri en 12 m. Á árinu 1991
urðu strönd 16 á bátum sömu stærð-
ar og 6 bátar sigldu á rekald. Mörg
slysin verða fyrir gáleysi og að ef
ekki er staðinn dyggilegur vörður,
en menn eru einir á þessum bátum
í mörgum tilfellum. Komið hefur
fyrir að þeir eru úti á dekki við vinnu
með sjálfstýringu á og þannig hafa
þeir siglt á reköld og sker. Vissulega
væri hægt að fækka slysum af þessu
tagi ef meiri aðgát væri höfð við
siglingu en oft og tíðum eru þessir
bátar á ferðinni í myrkri og slæmu
skyggni á mikilli ferð. Þá er ekki
undarlegt þótt menn sigli á reköld
með fyrrgreindum afleiðingum.
Það er því staðreynd að þessi slys
verða og þá er spurningin: Hvað er
til ráða til að bjarga þessum bátum?
Ef ekkert er gert sökkva þeir á ótrú-
lega skömmum tíma. Lítil umræða
hefur verið um þessi slys nema þá
á neikvæðum nótum.
Gefið hefur verið í skyn að sjó-
menn væru að sökkva þessum bátum
viljandi. Mér er minnisstæð sú um-
ræða sem var í morgunútvarpi Rás-
ar tvö fyrir einu til tveimur árum,
þar sem þetta var til umræðu. Það
er mín skoðun að sjómenn sökkvi
ekki undan sér bátum viljandi og
setji sig þar með í lífshættu að
óþörfu. Ég virði sjómenn meira en
svo að ég ætli þeim slíkt. Slíkur
málflutningur er einungis til þess
ætlaður að lítillækka sjómenn og ber
sjómönnum að mótmæla slíkum að-
dróttunum. Þessi umræða skilar
engu, nema kannski því að ekki er
reynt að komast fyrir orsök þessara
ist þá að gatinu og þéttir bátinn,
minnkar lekann að minnsta kosti að
mun. Ég er sannfærður um að bjarga
hefði mátt mörgum smábátum sem
sokkið hafa á undanförnum árum
ef menn hefðu haft meðferðis segl
og notað það.
Tilraunir sem gerðar voru í Sund-
laug Vestmannaeyja staðfestu þetta
Sigmar Þór Sveinbjörnsson
að mínu mati. Notað var líkan af
plastbát og sett á hann nokkuð stórt
gat, honum síðan sökkt og tíminn
tekinn hve lengi hann var að sökkva.
Þá var sami bátur látinn sigl.a með
laust segl bundið upp að framan og
framskrið bátsins látið halda seglinu
að bátnum ásamt þrýstingi frá sjón-
um; litlum flotum var komið fyrir á
köntum seglsins svo það flaut upp
með síðunni. Með þessum útbúnaði
flaut báturinn tíu sinnum lengur en
án segls. Síðan var segl sett undir
bátinn og tekið upp á síður og bund-
ið þar. Lak báturinn þá nánast ekk-
ert.
Það væri of langt mál að segja
frá þessum tilraunum í heild en nið-
urstöður urðu í stuttu máli þær að
þetta virkaði mjög vel og sannfærði
okkur, sem að þessu stóðum, að
þetta gamla ráð sjómanna gæti
bjargað mörgum smábátum og þá
jafnframt mannslífum og sparað
tugi milljóna króna.
Sjómenn: reynum að sýna meiri
aðgætni og fækkum þessum smá-
bátaslysum. Ef þau gerast, verum
þá viðbúnir að takast á við þau og
höfum segl um borð. Það er ódýrt
en mikilvægt öryggisatriði.
Höfundur er stýrimadur í
Vestmannaeyjum.
aðalfundur
SAMSKIPA
verður haldinn miðvikudaginn 22. apríl
kl. 14:00 að Hótel Sögu í ráðstefnusal A, 2. hæð.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf
2. Önnur mál
Aðgöngumiðar og önnur aðalfundargögn verða afhent
á skrifstofunni 21. og 22. apríl.
Stjórn SAMSKIPA hf.
tVSAMSKIP
llollabakka við lloltavcg • 104 Rcykjavík • Sími (91) 69 83 00
GLÆSILEG SUMARHUS
Við bjóðum traust
og vönduð heilsárshús
byggð á langri og farsælli reynslu.
Fagmenn á staðnum
veita allar upplýsingar.
Opið virka daga kl. 8 -18
laugardaga kl. 13 - 16.
SVMARHUS
STOFNAÐ 1975
HJALLAHRAUNI 10-220 HAFNARFIRÐI - SÍMI 51070 - FAX 654980
ÁRATUGA REYNSLA TRYGGIR GÆÐIN