Morgunblaðið - 14.04.1992, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. APRÍL 1992
Orðsending til grá-
sleppuveiðimanna
eftirKjartan
Friðbjarnarson
Í fréttablaði Landsambands smá-
bátaeigenda jan. 1992 er grein með
fyrirsögninni „Frá málefnum grá-
sleppuveiðimanna", sem auk ýmis-
konar fróðleiks um veiðar og
vinnslu, flytur töluverðan áróður
fyrir því, að fiskimenn selji hrogn
sín í ár til íslenzku kavíarverksmiðj-
anna, sem sl. ár hafi greitt hæsta
verð fyrir hrognin, og hagsmunum
allra þeirra aðila sem tengjast veið-
um og vinnslu sé best borgið með
því að hlutur íslenskra verksmiðja
í heimsmarkaðnum sé tiyggður.
Að sjálfsögðu væri æskilegt að ís-
lenskir framleiðendur kavíars úr
grásleppuhrognum gætu tryggt sér
stærri hluta af heimsmarkaðnum,
en ég tel ekki eðlilegt að það verði
gert á kostnað þeirra, sem veiða
og salta hrognin.
Samkv. upplýsingum í sömu
grein hefir hlutur íslensku kavíar-
verksmiðjanna í heimsmarkaðinum
seinustu árin verið í kringum 25%.
Sú barátta að ná þeim áfanga hef-
ir ekki verið þrautalaus, hvorki fyr-
ir framleiðendur kavíars né fyrir
veiðimenn hrognanna, sem hann er
gerður úr.
Stöðug undirboð á íslenskum
kavíar á erlendum mörkuðum hafa
orsakað gjaldþrot Ijögurra kavíar-
framleiðenda, og haidið niðri verði
á þeim hluta hrognanna, sem flutt-
ur er út í tunnum, sem oftast er
stærri hlutinn af veiðinni. Ef þessi
mál eru skoðuð í samhengi og af
sanngirni, þá er erfitt að sjá hver
ávinningur hefír orðið af þessari
vinnslu hér fram að þessu.
A seinasta ári greiddu innl. verk-
smiðjumar hærra verð fyrir grá-
sleppuhrogn en skiptaverð til þeirra
veiðimanna sem seldu hrogn sín til
útflutnings og er það gott. Hrognin
fengust einnig greidd nokkurnveg-
inn eðlilega, sem er framför, og
einnig af hinu góða. Eg tel að enn
sé nauðsyn að halda jafnvægi á
milli þessara tveggja möguleika
veiðimanna, að selja hrogn til inn-
„Stöðug undirboð á ís-
lenskum kavíar á er-
lendum mörkuðum
hafa orsakað gjaldþrot
fjögurra kavíarfram-
leiðenda, og haldið
niðri verði á þeim hluta
hrognanna, sem fluttur
er út í tunnum, sem
oftast er stærri hlutinn
af veiðinni.“
lendra framleiðenda kavíars, og
passa jafnframt vel að halda hlut
sínum í kaupum erlendra framleið-
enda, en á því var því miður brest-
ur á seinustu vertíð.
Verð á útfluttum
grásleppuhrognum
Verð á grásleppuhrognum til út-
flutnings hefir jafnan verið ákveðið
á samráðsfundum útflytjenda, með
Heildarþörf ísl. framleiðenda á
kavíar hefir verið eftir þessu yfírliti
3.822 tn á ári. Heildaraflinn er
fenginn eftir könnun Landsam-
þands smábátaeigenda, en útflutn-
ingur eftir útflutningsskýrslum.
Eftir ævintýrið 1987 urðu fjórar
kavíarverksmiðjur gjaidþrota, eins
og fyrr er minnst á, en nýir eigend-
ur hafa komið að þremur þeirra.
Þannig munu vera sex verksmiðjur
á íslandi í dag, sem hyggjast fram-
leiða kavíar. Vonandi hafa þær átt-
að sig á því, að selja verður tilbúna
vörur á hærra verði en hráefnið er
keypt á, svo þær valdi ekki sjálfum
sér og öðrum skaða.
Landsamband smábátaeigenda
hefir nú í þrjú ár gengist fyrir fundi
með fulltráum helstu veiðiþjóða
grásleppuhrogna, og framleiðend-
um kavíars úr þeim hrognum, til
þess að freista að ná samstöðu um
framleiðsluna og veiðarnar, og
ræða mál tengd þessari afurð. Und-
irritaður sat seinasta fundinn i
ari og næstu vertíðum, en söluverð-
ið skiptir iíka máli og örugg af-
greiðsla. Það lítur út fyrir að heild-
arneysla kavíars í heiminum hafi
lítið aukist, enn er talað um að hún
sé milli 42 og 48 þúsund tunnur,
sama og fyrir 10 árum. Erlendir
kaupendur horfa auðvitað á kaup-
verðið, en þeir meta oft meira ör-
yggi í afgreiðslu. Fram að þessu
hafa þeir getað stólað á, að ef þeir
vildu kaupa hér 2.000 tn., þá fengu
þeir 2.000 tn. Hins vegar var veiði
lengi sveiflukennd í Kanada, og ef
þeir vildu kaupa þar 2.000 tn. fengu
þeir kannski 1.000 tn. eða 500 tn.
og við það getur enginn framleið-
andi unað.
Á seinasta ári fengu erlendir
kaupendur aðeins % af þeim hrogn-
um sem þeir vildu kaupa hér. Ef
framhald verður á því, og þeir fínna
meira öryggi í að panta sín hrogn
í Kanada eða Noregi, þá getum við
gleymt því að verðleggja hrogn
okkar 15% hærra en hrogn frá
Kjartan Friðbjarnarson
fulltráum Landsambands smábáta-
eigenda og framleiðenda kavíars
hér innanlands, með fulltráa frá
viðskiptaráðuneyti. Þetta verð hefir
þróast hægt og bítandi uppá við,
meðan framboð hefir verið eðlilegt.
Þó hafa orðið á því undantekning-
ar, sem vonandi verða til varnaðar.
Ar söluverð
1984 DM820
1985 DM925
1986 DM 1.025
1987 DM 1.200
1988 DM 1.100
1989 DM 1.100
1990 DM 900
1991 DM 1.025
1992 DM 1.125
Verðið hafði hækkað mjög eðli-
lega til ársins 1987, þegar ísl. kav-
íarframleiðendurnir ætluðu áð
kaupa upp öll hrogn á íslandi og í
Kanada líka, enda þá hægt að fá
100% lán út á hráefniskaup. Verð
á hrognum hækkaði umfram það
sem eðlilegt var, og ákveðið hafði
verið, með þeim afleiðingum að
birgðir hráguðust upp bæði hér og
í öðrum löndum, og verð fór lækk-
andi næstu ár. Á árinu 1990 voru
hrogn óseljanleg með fyrirfram-
samningum vegna birgðastöðunn-
ar. Útflytjendur grásleppuhrogna
gerðu þá samkomulag við danska
kaupendur, um að reyna að koma
á stöðugleika á markaðinum, með
því að þeir keyptu hér aukið magn
á hækkandi verði, og reyna að forð-
ast stórar sveiflur í verði og veiðum,
þannig að þessi atvinnuvegur gæti
orðið í framtíðinni lífvænlegur fyrir
þá, sem veiðarnar stunda.
Ef litið er á heildarafla á grá-
sleppuhrognum nokkurra seinustu
ára, og hvernig hann skiptist í út-
flutt hrogn í tunnum og gert er ráð
fyrir að það magn, sem ekki er flutt
út, hafi verið selt til innlendra fram-
leiðenda á kavíar, verður niðurstað-
an þessi.
Amsterdam þann 7. f.m. Eitt helsta
áhugamál stjórnenda var að koma
í veg fyrir framleiðslu á því sem
kallað var „second grade kavíar“
eða annars flokks kavíar. í Dan-
mörku er þessi kavíar kallaður
þýskur kavíar, en er þannig, að í
glas sem tekur 100 grömm eru lát-
in 75-80 g af hrognum og svo fyllt
upp með vatni og bindiefnum. Einn
kanadíski fulltrúinn á ráðstefnunni
sagðist einu sinni hafa keypt svona
glas, og það mundi hann aldrei
gera aftur.
Eg er forstöðumönnum Land-
sambands smábátaeigenda algjör-
lega sammála um skaðsemi þessar-
ar framleiðslu fyrir markaðinn af
gæðakavíar, eins og öll annars
flokks starfsemi er. En það ein-
kennilega var, að það upplýstist að
mest af þessum annars flokks ka-
víar kemur frá íslandi. Við þurfum
því að byrja hér heima með áróður
fyrir því, að hér sé aðeins framleidd-
ur gæðakavíar, úr okkar úrvals
hrognum, í stað þess að láta breyta
þeim hér í annars flokks vöru, sem
kemur til með að eyðileggja mark-
aðinn.
Annað sem upplýstist á þessari
ráðstefnu var, að reiknað er með
mikilli aukningu í veiðum á gráslepu
í Noregi á komandi vertíð.
Þar eru engin stærðarmörk á
bátum sem geta hafið grásleppu-
veiðar og engin takmörk á neta-
fjölda 'eða úthaldstíma. Allir geta
stundað grásleppuveiðar sem vilja.
Bátar þar hafa takmarkaðan
þorskkvóta, og eru margir langt
komnir með hann, en sá þorskur,
sem þeir veiða í grásleppunetin er
ekki talin með í kvótanum. Fulltrúi
Norðmanna taldi því eðlilegt, að
búast mætti við aukinni veiði, og
auknu framboði þaðan á söltuðum
hrognum á næstu vertíð. Þar í landi
er aðeins ein lítil verksmiðja, sem
framleiðir kavíar úr glásleppu-
hrognum fyrir innanlandsmarkað,
svo mest af hrognunum er saltað
til útflutnings.
Enginn veit þó um afla fyrr en
að lokinni vertíð, en gott að vita
hveiju getur verið von á, og nauð-
synlegt að fylgjast vel með þróun
veiða allsstaðar.
Ég vil þakka Landsambandi smá-
bátaeigenda fyrir að hafa stofnað
til þessara samráðsfunda, sem óef-
að geta gert gagn. Þó fæstar þess-
ara þjóða geti ráðið við takmörkun
á afla heima fyrir, ef þörf krefur,
þá fann ég fyrir vilja til slíks sam-
starfs. Það er allra hagur að fram-
leiða ekki of mikið af söltuðum
grásleppuhrognum, það lækkar
verð og skemmir fyrir sölu næstu
vertíðar.
Ef við reynum að horfa fram á
veginn og meta sölumöguleika á
söltuðum grásleppuhrognum í
framtíðinni, þá ræðst það að sjálf-
sögðu af heildarafla hrogna á þess-
Þegar þú skráir þig í Vaxtalínuna
opnast þér ýmsir möguleikar:
AFSLÁTTARKORT
Fj**mái**°*
SKÓLADAGBÓK
f**r TAe^f
FJÁRMÁLANÁMSKEiÐ
VAJf^4/NUV&RUR
BÍLPRÓFSSTYRKUR
vánamÖgulei^aM^
'r ' ' ■ I
Félagar fá Vaxtalinubol um leið og þeir
skrá sig - þeim að kostnaðarlausu.
Ár Heildar- afli Útflutn. Útfl. 1990 Samt. útfl. Heima- mark
1988 10.200 5.392 162 5.554 4.646
1989 13.000 5.289 2.431 7.720 5.280
1990 6.500 4.125 4.125 2.375
1991 9.900 6.923 6.923 2.977
39.600 21.729 2.593 24.322 15.278