Morgunblaðið - 27.11.1992, Blaðsíða 16

ÖRKIN 1045-3-144
16
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. NÓVEMBER 1992
VERÐ FRÁ 3.500,-
MONGOOSE
VERÐ FRÁ 19.900,-
STIGA - SLEÐAR
VERÐ FRÁ 4.900,-
RAICHLE - SKÓR
VERÐ ÁÐUR-S+7T007-
VERÐ NÚ 13.900,-
m
Frank Shorler
GÆÐA SPORTFATNAÐUR
OG MARGT FLEIRA
MEÐ ALLT AÐ 80%
AFSLÆTTI
CAP
G.A.PÉTURSSON
NÚTÍÐINNI, FAXAFENI 14
SÍMI 68 55 80
Kurteisi borgar
sig ekki alltaf
eftír Sigrúnu
Ólafsdóttur
í þessari grein verður sagt frá
baráttu við Kerfíð. Hér verður löng
saga rakin i styttra máli en kannski
væri við hæfí. Þ6 er enn tækifæri
til að auka við síðar, ef ástæða
þykir.
Það er ekki venja mín að skrifa
í blöð. Mér finnst út af fyrir sig
alls ekki eðlilegt að reka mál af
þessu tagi í blöðum. En þegar búið
er að viðhafa kurteisi og hafa bið-
lund í meira en áratug, þegar búið
er að þrautreyna þær leiðir sem
eðlilegar mega teljast, án árangurs,
þá er komið að því að prófa eitt-
hvað annað.
Búsett í Reylgavík frá 1911
Móðir mín er komin á níræðisald-
ur, fædd 15. desember árið 1911.
Hún er fædd og uppalin í Reykja-
vík, og þar hefur hún búið, lifað
og starfað alla ævi. Hún missti
mann sinn fyrir rúmum tveimur
áratugum. Böm hennar eru tvö,
sonur sem hefur búið vestur á Pat-
reksfírði hátt á annan áratug og
ég, sem fluttist aftur til Reykjavík-
ur fyrir tveimur árum eftir að hafa
átt heima á Seyðisfírði í nokkur ár.
Sótti um 1. apríl 1981
Hinn 1. apríl 1981, sama árið
og móðir mín varð sjötug, og þar
með búin að eiga heima í Reykja-
vík í sjötíu ár, sótti hún um þjón-
ustuíbúð fyrir aldraða í sveitarfélagi
sínu, Reykjavíkurborg. Þá bjó hún
uppi í Breiðholti, en var enn í fullri
vinnu hjá borginni, í Hafnarbúðum
við Tryggvagötu. í læknisvottorði
sem fylgdi umsókninni segir að hún
sé „alveg sjálfsbjarga" en jafnframt
að „helstu sjúkdómar" séu háþrýst-
ingur og magabólgur.
Fyrstu árin var ekki ýtt mikið á
eftir umsókninni, enda stóðum við
í þeirri trú að jöfnuður og réttlæti
giltu í þessum efnum og vissum
ekki um nauðsyn þess að notfæra
sér pólitísk sambönd, kunningsskap
eða mútur, eða þá ruddaskap og
frekju, til þess að fá „eðlilega" fyrir-
greiðslu í Kerfínu. Það hefur heldur
betur komið í ljós hvað þetta var
mikill misskilningur og bamaskap-
ur í okkur.
Fátt um svör
Það var ekki fyrr en árið 1985
sem við fómm að ganga eftir því
að fá að minnsta kosti ákveðið svar
um það hvenær mamma mætti bú-
ast við því að komast inn í þjónustu-
íbúð. Næstu árin var reynt að ýta
á eftir því að fá einhver ákveðin
svör sem hægt væri að byggja á.
Þá var heilsu mömmu farið að hraka
verulega og við bömin hennar bú-
sett víðsfjarri, á Vestfjörðum og
Austfjörðum. Skemmst er frá því
að segja að það var alveg sama
hvenær var hringt, við hvem var
talað og um hvað var spurt, aldrei
fengust ákveðin svör við neinu.
Einn vísaði á annan og allir töluðu
um að heilbrigðiskerfíð væri í mol-
um og alltaf vantaði pláss. Kona
sem hafði með þessi mál að gera
hjá Félagsmálastofnun Reykjavík-
urborgar var með símatíma þrisvar
í viku, klukkutíma í senn. Árin sem
ég bjó á Seyðisfírði leið áreiðanlega
ekki svo vika að ég hringdi ekki
einu sinni eða oftar til þess að
minna á umsóknina hennar mömmu
og athuga hvort einhver hreyfíng
væri komin á málið. Oft þurfti ég
að bíða meira en hálftíma í síman-
um eftir að fá samband við þessa
ágætu konu, oft leið viðtalstíminn
þannig að ég komst alls ekki að.
Ekki veit ég hversu oft ég talaði á
þessum árum við forstöðukonumar
í Seljahlíð og á Droplaugarstöðum.
Allt saman án árangurs.
„Getur ekki útskrifast“
Nú bíður móðir mín ekki lengur
eftir þjónustuíbúð fyrir aldraða í
sveitarfélaginu þar sem hún hefur
búið í rúmlega áttatíu ár. Nú hefur
hún ekki lengur not fyrir slíka þjón-
ustu. Hún er orðin alveg ósjálf-
bjarga og hefur verið á Vífílsstaða-
spítala á annað ár. Enn em læknar
að „gera á henni mat“ öðru hveiju,
rétt eins og fyrir bráðum tólf ámm
þegar hún var „alveg sjálíbjarga"
og sótti um í fyrsta sinn. Á mats-
blaði frá því í sumar (4. júní 1992)
segir læknir að þörf hennar fyrir
hjúkmnarrými sé „mjög brýn“.
Fastar verður ekki kveðið að orði
á þessum stöðluðu eyðublöðum fyr-
ir „vistunarmat aldraðra", sem heil-
brigðis- og tryggingamálaráðuneyt-
ið gefur út. A matsblaðinu greinir
læknirinn einnig frá mjög bágbornu
líkamlegu og andlegu ástandi henn-
ar og segir síðan: „Hefur verið í
tæpt ár á Vífilsstöðum. Getur ekki
útskrifast."
En ekkert bólar á neinni úrlausn,
frekar en fyrir bráðum tólf ámm
þegar fyrst var sótt um þjónustu-
íbúð. Nú er viðkvæðið að þeir sem
búi í þjónustuíbúðum fyrir aldraða
gangi fyrir með hjúkmnarpláss. Sú
staðreynd að Kerfíð lét móður mína
sitja á hakanum varðandi þjónustu-
íbúð er núna notuð sem rökstuðn-
ingur fyrir því að hún skuli ekki fá
hjúkmnarpláss!
Ég held að ég sé loksins farin
að skilja Kerfíð. Auðvitað vissi
Kerfíð að sá tími kæmi að mamma
þyrfti ekki lengur á þjónustuíbúð
að halda. Enda kom það á daginn.
Nú bíður hún ekki eftir þjónustu-
íbúð, heldur hjúkmnarplássi. En
Kerfíð veit líka að sá tími kemur
að mamma þarf ekki heldur á því
að halda. Sá tími kemur að hún
þarf alls ekki á neinu að halda fram-
ar. Allt hefur sinn tíma.
Af hveiju ekki ég sjálf?
Nú má spyrja hvort ég, dóttir
konunnar, geti ekki séð um hana,
í stað þess að ætlast til þess að
samfélagið gen það. Svarið er ein-
faldlega nei. Ég get það ekki. Ef
ég ætti að gera það, þá yrði ég að
hætta að vinna og yrði að vera
heima allan daginn. Og ef ég gerði
það, þá gæti ég einfaldlega ekki
séð mér farborða. Þetta er ekki
mjög flókið mál.
Og svo er annað: Móðir mín á
eins mikinn rétt á þessari þjónustu
og nokkur annar. Ég leyfí mér að
halda því fram að enginn geti átt
meiri rétt en hún, einmitt hér í
Reykjavík þar sem húh hefur átt
heima alla tíð. Ég sætti mig ekki
við það að réttur hennar skuli vera
fótum troðinn.
En hvað er móðir mín að gera á
Vífílsstöðum? Hún er þar upp á náð
og miskunn þeirra sem þar ráða
húsum, hún er þar vegna þess að
Störf ljósmæðra á kvenna
deild Landspítalans
eftir Ingibjörgu S.
Einisdóttur
Ljósmóðir sem ég þekki var að
safna upplýsingum í Ljósmæðra-
blaðið. Hjá einu fyrirtæki hitti hún
fyrir mann sem varð undrandi á
svipinn og sagði: „Ljósmæður, eru
þær ennþá til?“
Fyrr á öldinni þegar börn fædd-
ust í heimahúsum þekktu allir ljós-
móðurina í sinni sveit, héraði eða
bæ. Hún hafði líka komið inn á flest
öll heimili á staðnum og þekkti fjöl-
skyldur og heimilisástæður betur
en nokkur annar. Hún var yfírleitt
sannur íjölskylduvinur. Síðan hafa
fæðingar færst úr heimahúsum í
sjúkrahús og störf ijósmæðra fara
fram í kyrrþey innan stofnana.
Ljósmæður eru svo sannarlega
ennþá til. En hafa störf þeirra
breyst? í ljósmæðralögum nr.
67/1984 4. gr. stendur:
„Ljósmæður annast eftirlit með
bamshafandi konum og foreldra-
fræðslu um meðgöngu og fæð-
ingu. Ljósmæður starfa að fæð-
„Störf ljósmæðra í dag
eru ábyrgðarmikil og
krefjandi eins og þau
hafa alltaf verið. Þessi
verk eru unnin í kyrr-
þey og það ber ekki
mikið á þeim. En í hvert
skipti sem þú sérð barn
skaltu minnast þess að
ljósmæður lögðu sitt lóð
á vogarskálina til þess
að það yrði heilbrigt.“
ingarhjálp og mæðravemd.“
Af þessu má ráða að störf ljós-
mæðra hafa lítið breyst, en þau
hafa þróast eftir því sem þekking
og kröfur samfélagsins hafa aukist.
Böm fæðast í grundyallaratriðum
á sama hátt og fyrir hundrað árum,
þó að aðstaða, þekking og tækni
hafí breyst. Markmiðin hjá ljós-
mæðrum í dag eru samt þau sömu
og vom hjá stöllum okkar um síð-
ustu aldamót; að stuðla að heil-
brigði móður og bams.
Kvennadeild Landspítalans
Kvennadeild Landspítalans þjón-
ar konum af öllu Reykjavíkursvæð-
inu og konum í áhættumeðgöngu
og fæðingu af landinu öllu.
Á kvennadeild Landspítalans
starfa nú um 120 ljósmæður. Nú
kynnast konur ekki bara einni ljós-
móður, heldur mörgum. Hér á
Reykjavíkursvæðinu fara sumar
konur í mæðraeftirlit á göngudeild
kvennadeildar og kynnast þá þeim
ljóðmæðrum sem þar starfa. Þar
er reynt að sjá til þess að hver
kona hafí „sína“ ljósmóður, sem
annast hana um meðgöngutímann.
Konur í áhættumeðgöngu koma líka
á göngudeildina til sérstaks eftirlits.
Sumar konur kynnast störfum
ljósmæðra fyrir getnað, því að á
glasafijóvgunardeild kvennadeildar
eru_ ljósmæður við störf.
Á nítjándu viku meðgöngu fara
konur í ómskoðun á kvennadeildina
og þar hitta þær ljósmóður, sem
Sigrún Ólafsdóttir
„Sú staðreynd að Kerf-
ið lét móður mína silja
á hakanum varðandi
þjónustuíbúð er núna
notuð sem rökstuðning-
ur fyrir því að hún skuli
ekki fá hjúkrunar-
pláss.“
þeir geta ekki sent hana neitt („get-
ur ekki útskrifast" eins og læknir-
inn segir). Samt er forsendan fyrir
veru hennar þar löngu brostin. Og
á Vífílsstaðaspítala vantar mest af
þeirri þjónustu sem hún þyrfti helst
á að halda, þó svo að starfsfólkið
geri allt sem það getur og jafnvel
meira til.
Send heim — í þijá daga
Vorið 1991 var mamma orðin
mjög slæm til heilsunnar. Þá kom
kona heim til hennar einu sinni í
viku til að setja meðul í box, og
heimilishjálp kom tvisvar í viku. Á
þeim tíma þurfti oft að kalla í næt-
urlækna, auk þess sem heimilis-
læknirinn var óþreytandi að koma
til hennar. Hún var stöðugt veik
og þar kom að hún var lögð inn á
Landspítalann til rannsóknar. Þá
kom fyrst í ljós hvað hún var orðin
slæm til heilsunnar, lungnaveik og
nærri því blind.
Meðan hún var á Landspítalanum
var tvisvar haft samband við að-
standendur vegna þess að henni var
ekki hugað líf. Hún hjarnaði samt
við, og þegar kom fram að sumarið
1991 var farið að ýta á það af hálfu
Landspítalans að hún yrði að fara
þaðan. Eftir nokkra rekistefnu, þar
sem glögglega kom fram að ófor-
Ingibjörg S. Einisdóttir
metur meðgöngulengd og almennt
ástand fósturs.
Konur í áhættumeðgöngu sem
þurfa á sjúkrahúsvist að halda
leggjast inn á meðgöngudeild, sem
er eina deild sinnar tegundar á land-
inu. Þar annast ljósmæður konurnar
°g fylgjst með iíðan móður og fóst-
urs.
Það er líka boðið upp á foreldra-
fræðslunámskeið á kvennadeildinni,