Morgunblaðið - 28.09.1993, Blaðsíða 31

MŒRGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. SEPTEMBER 1993
31
Pétur J. Thorsteinsson: Utanríkis-
þjónusta Islands og utanríkismál
Sögulegt yfirlit. — 3. bindi
eftir Magnús Z.
Sigurðsson
i
Seint á sl. ári gaf Hið íslenska
bókmenntafélag út ofannefnt rit að
tilhlutan utanríkisráðueytisins. —
Þetta mikla verk hefur þegar hlotið
viðurkenningu margra, sem hafa
áhuga á að kynna sér stöðu íslands
á vettvangi alþjóðamála, þróun ut-
anríkisviðskipta og utanríkismál
landsins almennt.
Hér verður aðeins fjallað um
kaflann í 1. bindi, sem ber yfir-
skriftina „Utanríkisviðskipti 1946-
1955. Viðskiptasamningar“. Höf-
undur ritsins sagði sjálfur á blaða-
mannafundi, samkvæmt Morgun-
blaðinu frá 4. desember sl. „... að
sér þætti merkasti hluti sögu utan-
ríkisþjónustunnar vera saga utan-
ríkisviðskipta fyrstu áratugina eftir
síðari heimsstyijöld“.
Hér mun einkum verða drepið á
viðskiptin við Mið-Evrópulöndin,
sem á þessum tíma lutu einræðis-
stjórn kommúnista, en auk þess
verður líka minnst á viðskiptin við
Austurríki og ísrael, en undirritaður
átti mikinn þátt í uppbyggingu og
þróun þessara viðskipta og átti
sæti í ýmsum nefndum á vegum
utanríkisráðuneytisins við gerð við-
skiptasamninga við þessi lönd.
II
Til að gera sér grein fyrir þeim
miklu erfiðleikum, sem við var að
etja á þessu svæði við að koma á
viðskiptum fyrir ísland, verða menn
að hafa í huga hið almenna ástand,
sem þarna ríkti á fyrstu árunum
eftir síðari heimssyijöldina á sviði
stjórnmála, efnahagsmála og sam-
göngumála — erfiðleikar á öllum
sviðum.
Eftir stríðið mikla var meginland
Evrópu í flakandi sárum. Margar
höfuðborgir og aðrar menningar-
borgir voru í rúst eftir loftárásir
og bardaga. Af höfuðborgunum
voru Varsjá og Berlín verst útleikn-
ar og Varsjá þó enn verr en Berlín.
Ekki var aðeins um efnahaginn að
ræða. Hafa verður í huga andlega
líðan þessara þjóða, líðan fólksins
sjálfs og tilfinningar þess, eftir hina
voðalegu reynslu stríðsáranna, ást-
vinamissi og allt sem því fylgir.
Þessi reynslu og þetta ástand munu
fáir, sem ekki hafa upplifað þennan
tíma á meginlandinu sjálfir, geta
sett sig inn í.
III
Þjóðirnar vantaði mat, þ. á m.
frystan fisk. En á þessum árum
voru engin flutningatæki til á meg-
inlandinu, sem gátu flutt fryst mat-
væli langar vegalengdir. Með mik-
illi vinnu og verulegum kostnaði
tókst á tiltölulega stuttum tíma að
finna lausn á þessu vandamáli með
því að fá hollenskt flutningafyrir-
tæki til að einangra til bráðabirgða
marga yfirbyggða vörubíla cil þess-
ara flutninga. Seint að kvöldi
snemma í apríl 1946 lagði bílalest
af stað frá Amsterdam með 13 slíka
bíla, hlaðna 115 tonnum af frystum
fiskflökum, en þeim var hlaðið beint
úr skipi, sem komið hafði frá ís-
landi með fyrsta farminn, um 300
tonn, sem seld höfu verið til Tékkó-
slóvaíku. Undirritaður fór sjálfur
með þessari fyrstu bílalest, til að
fylgjast með flutningnum. Eftir
rúmlega 40 klst. næstum stanslaus-
an akstur kom bílalestin til Prag
með fiskinn í harðfrosnu ástandi
og í hinu besta lagi. — Þar með var
markaðurinn í Tékkóslóvakíu opn-
aður, en hann átti eftir að reynast
mjög þýðingarmikill fyrir ísland.
Þjóðir þessara landa höfðu ekki
möguleika á að greiða fyrir innflutt-
ar vörur með fijálsum gjaldeyri en
ísland vantaði líka tilfinnanlega
slíkan gjaldeyri á þessum árum.
Undir þessum kringumstæðum var
ekki um annað að ræða en að
byggja viðskiptin á svokölluðum
„clearing“-samningum og í öðrum
tilvikum á beinum vöruskiptum. Á
þessum grundvelli tókust mjög
veruleg viðskipti við Tékkóslóvakíu,
Pólland, Austur-Þýskaland, Austur-
ríki og ísrael — og í minna mæli
við Ungveijaland. Vegna þessa
þurfti að beina innkaupum íslend-
inga að verulegu leyti til þessara
landa.
íslenskir innflytjendur sýndu
þessum málum mikinn skilning og
tóku nú að kaupa mikið magn af
ýmsum vörum frá þessum löndum.
Það var sjálfsagt ekki auðvelt fyrir
innflytjendur að þurfa að beina
þangað innkaupum sínum, en það
var nauðsynlegt, til að hægt væri
að nýta andvirði þess fisks, sem
seldist þar. En í mörgum tilvikum
voru útflutningsvörur frá þesum
löndum hvorki í Sáma gæðaflokki
né að útliti eins og vörur frá Vestur-
Evrópu. — Þennan skilning og þetta
framtak innflytjenda ber að virða
og þakka.
í fyrstu annaðist dótturfyrirtæki
Sölumiðstöðva hraðfrystihúsanna,
Miðstöðin hf., þennan innflutning
að mestu, m.a. frá Austurríki og
ísrael. Seinna, þegar vöruskiptin
uxu verulega, var íslenska vöru-
skiptafélagið stofnað, en að því
stóðu Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna, Samband íslenskra sam-
vinnufélaga og Félag íslenskra stór-
kaupmanna — einkum vegna inn-
flutnings frá Austur-Þýskalandi.
Þegar á allt er litið, má segja,
Magnús Z. Sigurðsson
„Hið yfirgripsmikla og
vel unna rit, sem hér
um ræðir, er merkilegt
yfirlit yfir alla sögu ís-
lenskra utanríkismála
og er að því leyti ein-
stakt. Þetta fræðirit
verður lengi notað sem
handbók og uppsláttur
um merkan þátt Is-
landssögunnar. “
að viðskiptin við þessi lönd, á tíma-
bili mikilla efnahagslegra erfiðleika,
hafi skilað góðum árangri, bæði
fýrir ísland og viðskiptalönd okkar.
Heildarsala á íslenskum frystum
fiski og frystri síld til landanna í
Mið-Evrópu og Ísrael á tímabilinu
1946 til 1956 mun hafa numið
u.þ.b. 80.000 tonnum. Þar munaði
mestu um Tékkóslóvakíu með
43.400 tonn, Austur-Þýskaland
með 13.700 tonn, ísrael með 10.000
tonn, Pólland með 8.600 tonn og
Austurríki með 3.200 tonn. Þetta
var mikið magn og stór hluti' af
heildarframleiðslu frystihúsanna á
þessum árum. — Þar við bætast
hin miklu viðskipti við Sovétríkin á
þessu tímabili.
IV
Pétur J. Thorsteinsson á að baki
áratuga langt og farsælt starf í
utanríkisþjónustunni. Hann hefur
gegnt starfi sendiherra í hinum
ýmsu löndum, var lengi yfirmaður
viðskiptadeildar utanríkisráðuneyt-
isins og ráðuneytisstjóri þess. Hann
hefur víðtæka reynslu af Ijölþætt-
um og vandasömum samningum við
erlendar ríkisstjórnir og fulltrúa
þeirra varðandi utanríkisviðskipti
Islands. Þannig býr hann yfir yfir-
gripsmikilli þekkingu á sviði utan-
ríkismála, utanríkisviðskipta og al-
þjóða stjórnmála.
Hið yfirgripsmikla og vel unna
rit, sem hér um ræðir, er merkilegt
yfirlit yfir alla sögu íslenskra utan-
ríkismála og er að því leyti ein-
stakt. Þetta fræðirit verður lengi
notað sem handbók og uppsláttur
um merkan þátt íslandssögunnar.
Sérstaklega vil ég beina því til
yngri kynslóðarinnar að kynna sér
vel þessa sögu. Hún er hluti af sögu
lítillar lýðræðisþjóðar, sem hefur
haldið svo vel á utanríkismálum sín-
um sem raun ber vitni, oft á viðsjár-
verðum tímum. Sagan ber vitni
annars vegar um festu íslenskra
stjórnmálamanna og hæfni hinna
ýmsu íslensku sendiherra og sér-
fræðinga við að gæta hagsmuna
þjóðarinnar út á við og hins vegar
um sveigjanleika í samskiptum við
önnur lönd.
Pétur J. Thorsteinsson á þakkir
skildar fýrir þetta mikla verk.
Höfundur er hagfrædingur og
hefur starfað lengi að
markaðsmálum erlendis.
V etrar dagskrá
Dómkirkjunnar
eftir Sr. Hjalta
Guðmundsson og
Jakob Agúst
Hjálmarsson
Þessar vikurnar er vetrarstarf
Dómkirkjunnar að hefjast. Dagskrá
verður fjölbreyttari en nokkru sinni
svo flestir ættu að geta fundið eitt-
hvað við sitt hæfi, enda er þ'að
markmið í safnaðarstarfi okkar að
koma til móts við sem flestar þarf-
ir fólks í fjölgreindu nútímasamfé-
lagi. Söfnuður er samfélag sem
lætur sér mannlegar þarfir varða
en veit þó að eitt er nauðsynlegt
og það er að velja sér það góða
hlutskipti að læra af Jesú að þekkja
Guð og lifa í trú og trausti á hann.
Hér á eftir verður getið helstu
starfsþátta safnaðarins fólki til
upplýsingar og frá því greint hvað
er á dagskrá og hvernig verður að
verki staðið.
Helgihald
Hámessan, aðalguðsþjónusta
sunnudagsins, er hjá okkur að
vanda kl. 11 og verður með hefð-
bundnum hætti að mestu. Við erum
sífellt að auðga hana með tónlist
°g leggjum áherslu á einlægni og
hátíðleik. Altarissakramentið er æ
oftar um hönd haft og er það ósk
okkar að sú athöfn þyki með tíman-
um sjálfsagður þáttur í aðalguðs-
þjónustu sunnudagsins.
Síðdegismessan kl. 14 verður
með íjölbreyttu sniði. Þegar tilefni
er til verði hún skírnarmessa.
Stundum verði hún hefðbundin,
einkum ef kirkjukaffí á að vera.
Stundum er hún bænaguðsþjónusta
og stundum fjölskylduguðsþjónusta
í tengslum við fermingarstörfin.
Jafnvel gætu kirkjutónleikar verið
á þessum tíma.
Hádegisbænir
Á miðvikudögum eru hádegis-
bænir í Dómkirkjunni kl. 12.10.
Organistinn, Marteinn H. Friðriks-
son, leikur á orgelið frá kl. 12.
Prestar kirkjunnar leiða bænagjörð-
ina og flytja stutt hugleiðingarorð.
Á eftir er léttur málsverður á kirkju-
loftinu gegn hóflegu verði. Fyrir-
bænaefnum má koma til prestanna
í viðtalstímum eða í skrúðhúsi á
undan athöfninni. Fólk sem starfar
í miðbænum er sérstaklega hvatt
til að koma og njóta helgi og kyrrð-
ar sér til endurnæringar.
Félagsstarf
Á miðvikudögum verður opið hús
fyrir alla í safnaðarheimilinu frá
kl. 13.30-16.30. Kaffi og meðlæti
er á vægu verði. Á dagskrá er
áformað að hafa trúfræðslustundir,
ráðgjafarfyrirlestra, söng og hljóð-
færaleik, myndbandasýningar, upp-
lestur. Auk þess getur fólk haft
hvert ofan af fyrir öðru við spjall
eða spilaborð. Aldraðir geta fundið
sér sitthvað við hæfi þar og sömu-
leiðis heimavinnandi mæður og feð-
ur og börn þeirra og svo þau sem
eiga lausa stund á miðvikudagssíð-
degi.
Svokallaðir mömmumorgnar
verða áfrain á þriðjudagsmorgnum
og eru vettvangur heimavinnandi
Jakob Ágúst Hjálmarsson
foreldra ungra barna til samfunda,
fræðslu og afþreyingar.
Barnastarf
Barnastarf er í föstum skorðum
og heldur áfram eins og í vetur
leið undir umsjón sr. Maríu Ágústs-
dóttur. Samstarfsfólk hennar verð-
ur Hildur Margrét Einarsdóttir og
Jón Ármann Gíslason, guðfræði-
nemar. Sú breyting verður þó gerð
í tilraunaskyni að börnin komi fyrst
í kirkjuna og hefji messuna með
söfnuðinum en fari svo til eigin
dagskrár í safnaðarheimilinu. Mán-
aðarlega verða fjölskyldumessur og
barnahátíð verður á annan jóladag.
Unglingastarf
Sigurður Arnarson guðfræðinemi
mun ásamt sr. Jakobi hafa umsjón
með Æskulýðsfélagi Dómkirkjunn-
ar. Fundir verða í safnaðarheimilinu
á miðvikudagskvöldum kl. 20 og
verður dagskrá hin fjölbreyttasta:
Kynning kristilegrar popptónlistar,
„Sigurður Arnarson,
guðfræðinemi mun
ásamt sr. Jakobi hafa
umsjón með Æskulýðs-
félagi Dómkirkjunnar.“
armálum. Það heldur fundi einu
sinni í mánuði og hefur ýmsar
starfsnefndir sem styðja starfsfólk
safnaðarins og hefur frumkvæði að
nýmælum. Þannig starfa líknar-
þjónustunefnd, listanefnd, barna-
starfsnefnd, fræðslunefnd o.fl.
Fyrsti fundur félagsins verður
sunnudaginn 31. október eftir há-
messu. Formaður félagsins er Guð-
mundur Einarsson, málarameistari.
Nýir félagar eru velkomnir.
Upplýsingar
Sr. Hjalti Guðmundsson
leiklist, myndbandasýningar, úti-
messa á vetrarkvöldi við kyndlaljós,
útilega o.fl.
Safnaðarfélag Dómkirkjunnar
Ef einhveijir vildu fræðast frekar
um starf safnaðarins er þeim bent
á að koma í opið hús á miðvikudög-
um eða taka presta tali eftir messa-
eða þá slá á þráðinn. Viðtalstímar
prestanna eru alla morgna í safnað-
arheimilinu. Sími 622755.
Það er vettvangur áhugamanna
jafnt utan sem innan sóknarinnar
til að vinna að framförum í safnað-
★ Pitney Bowes
Frímerkjavélar og stimpilvélar
Vélar til póstpökkunar o. fl.
OTTO B. ARNAR HF.
Skipholti 33 • 105 Reykjavík
Simar 624631 / 624699
Höfundar eru prestar við
Dómkirkjuna í Reykjavík.
Nýbýlavegi 12, sími 44433.