Morgunblaðið - 28.09.1993, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. SEPTEMBER 1993
33
Engin undankomuleið
Kvikmyndir
Sæbjöm Valdimarsson
Laugarásbíó:
Hinir óæskilegu - Menace II
Society
Leikstjórar Albert og Allen
Hughes. Handritshöfundur Tyg-
er Williams. Aðalleikendur Tyr-
irn Turner, Larentz Tate, Jade
Pinkett. Bandarísk. New Line
Cinema 1993.
í upphafi þeirra ásæknu og átak-
anlegu Hinna óæskilegu er getum
að því leitt að átökin árið 1965 í
svertingjahverfinu Watts — sögu-
sviði myndarinnar — hafi gengið
frá sjálfstrausti og virðingu íbú-
anna. Og það er síst verri skýring
en önnur á því hörmungarástandi
sem einkennir þá og yfir höfuð
stóran hóp litaðra í stórborgum
Bandaríkjanna. Eftir þá atburði,
sem leiddu til uppgjafar fátækling-
anna í Watts, hafi þeir leiðst í æ
ríkari mæli útí eiturlyijaneyslu og
alvarlegri glæpi en áður gerðist.
Gömul og góð gildi og hefðir glat-
ast.
Myndin ijallar um afkomendur
þeirra sem börðust fyrir réttlæti
og frelsi á strætum Watts á sjö-
unda áratugnum. Caine (Turner),
átján ára piltur, hefur alist upp hjá
afa sínum og ömmu eftir að dópsal-
inn pabbi hans var drepinn og
móðir hans dó vegna ofneyslu eit-
urlyfja. Hann lifir fyrir líðandi
stund, rænir og ruplar, drekkur og
Bíóborgin:
Spiladósin - The Music Box
Leikstjóri Costa Gavras. Að-
alleikendur Jessica Lange,
Armin Mueller-Stahl, Frederic
Forrest, Donald Moffat, Lukas
Haas, Michael Rooker. Banda-
rísk. Tri- Star 1989.
Þar sem kvikmyndahús eru
ósköp venjuleg hlutafélög sem
þurfa að skila arði svo hægt sé
að opna þau á kvöldin, þá er hætt
við að myndir sem lofa ekki góðu
um aðsókn lendi uppi á hiilu, víki
í miskunnarlausri brauðbarátt-
unni. Þetta er ósköp dapurt fyrir
kvikmyndaunnendur því oftar en
ekki er um að ræða athyglisverð-
ar, gjarnan listrænar myndir, sem
eiga það sameiginlegt að hitta
ekki mark hjá hinum almenna
kvikmyndahúsgesti sem fyrst og
fremst sækist eftir stundarafþrey-
ingu.
SAM-bíóin, sem eru með mörg,
sterkustu kvikmyndaumboðanna
hérlendis, eiga því vænan slatta
af forvitnilegum en vandsýndum
myndum og hafa nú gripið til þess
ágæta ráðs að blása af þeim rykið
og efna til veislu í stað þess að
sólunda þeim í glatkistuna.
Ein kunnasta mynd þessarar
hátíðar er nokkurra ára gömul
mynd eftir Costa Gavras. Hann
hefur gert allt frá mjög góðum
dópar sig. Það hallar sífellt undan
fæti án þess hann sporni við. Hann
hefur svo sem ekkert að lifa fyrir.
Loks sér hann einhvern tilgang,
en á hann útgönguleið?
Það er eftirminnileg upplifun að
sitja undir þessari opinskáu og til-
gerðarlausu mynd sem segir sína
átakanlegu sögu án nokkurra vífil-
lengja eða minnstu tilrauna til að
fegra það mannlíf sem hún íjallar
um ne að koma ábyrgðinni á ann-
arra herðar. Það er aldeilis ótrúlegt
að bræðurnir, leikstjórar þessarar
myndar, sem er ein sterkasta ádeila
á ástandið í snauðum borgarhverf-
um litaðra fyrr og síðar, eru rétt
komnir af táningsaldri. Ahorfand-
inn fær á tilfinninguna að hér sé
rétt með farið. Engin sýndar-
mennska heldur blákaldur, ófagur
raunveruleikinn. Persónurnar, þel-
dökkir táningamir, era ekki vondar
í eðli sínu heldur hefur umhverfið
og afskiptaleysi þeirra nánustu
Háskólabíó:
Rauði lampinn - Raise the Red
Lantern
Leikstjóri Zhang Yimou. Hand-
ritshöfundur Ni Zhen, byggt á
sögu Su Tong. Aðalleikendur
Gong Li, Ma Jingwu, He Caifei,
Jin Shuyuan. Hong Kong/Taiw-
an/Kína 1991.
í Rauða lampanum heldur
myndum (Z) til afleitra (Betray-
ed), Spiladósin er í vænu meðal-
lagi. Það er þó einkum fyrir sök
afburðaleiks stórleikkonunnar
Jessicu Lange sem hér fer með
erfitt hlutverk lögfræðings er
lendir í erfiðum málaferlum. Faðir
hennar (Mueller- Stahl), Ungverji
sem búið hefur í Bandaríkjunum
i fjóra áratugi, fær skyndilega
kvaðningu um að koma fyrir rétt.
Ákærður um stríðsglæpi, morð á
gyðingum og sígaunum í heima-
landinu á vítisáram síðari heims-
styijaldarinnar. Lange tekur að
sér að verja föður sinn, þess alviss
að um misskilning sé að ræða.
Costa-Gavras skapar oft
óhugnanlegan undirtón í þessu
magnþrungna réttarsalsdrama og
heldur áhorfandanum í vafa um
hvort Mueller-Stahl sé sekur eða
saklaus allt undir lokin. Kryddar
myndina með góðum aukahlut-
verkum sem undantekningarlaust
eru í höndum valinkunnra skap-
gerðarleikara. (Þeirra á meðal
Rooker, sem gerði garðin frægan
sem fjöldamorðinginn Henry.) En
því miður hneigist Spiladósin útí
fullmikið melódrama á köflum en
það breytir þó engu um að hér er
á ferðinni mynd sem á fullt erindi
til hins almenna kvikmyndahúss-
gests.
skaðað þá svo að gildismat og dóm-
greind er brengluð. Þeir vita ekki
gjörla hvað er rétt eða rangt og
gefa skít í samfélagið. Það útskýr-
ir dável afstöðu þessarar kynslóðar
til lífsins og tilverunnar er Caine
er spurður að því hvort honum sé
sama hvort hann sé dauður eða
lifandi þá svarar hann á þá leið
að honum sé svosem sama. Hér
vantar sjálfsvirðinguna og undan-
komuleiðin ekki ljós.
Það er engin spurning að Hinir
óæskilegu er einhver áhrifaríkasta
og beinskeyttasta mynd sem sést
hefur frá svörtum kvikmynd-
argerðarmönnum um vandamál í
þeldökku samfélagi. Hrottaleg og
ljót en maður hefur á tilfinning-
unni að hún segi satt. Óþekktir
leikarar gera mikið fyrir myndina
með góðum ieik en stjörnur hennar
eru handritshöfundurinn og Hug-
hes-bræðurnir ungu.
Yimou sig í Kínaveldi á þriðja
áratugnum — á sömu slóðum í
tíma og rúmi og í Ju Dou, næstu
mynd sinni á undan. Innihaldið,
boðskapurinn og ádeilan á sömu
nótum; gagnrýni á stjórn öldur-
mennanna í Kínaveldi samtímans
þar sem sagt er að almenn mann-
réttindi séu hvað minnst í heiðri
höfð á meðal hinna „siðmennt-
uðu“ ríkja. Undirokun kvenna er
veigamesti þáttur gagnrýninnar
og mannlegrar myndar þar sem
fornar hefðir, ást og eigingimi
koma einnig mikið við sögu.
Aðalsöguhetjan er ung og fögur
menntakona (Gong Li) sem að ósk
móður sinnar hættir námi og ger-
ist fjórða og nýjasta eiginkona
aldurhnigins auðmanns. Þær þijár
sem fyrir eru taka samkeppnina
óstinnt upp, því þó hlutverk þeirra
sé ekki eftirsóknarvert þá hefur
sú sem er í náðinni hjá karli hvetju
sinni það gott, en hinar hírast úti
í kuldanum á meðan. Li aðlagast
fljótt aðstæðunum og kemst með
klækjabrögðum í mjúkinn hjá
þeim gamla en þau ganga ekki
endalaust og fimmta konan bætist
í hópinn.
Rammpólitísk mynd þar sem
staða kvenna og kerfið fær það
óþvegið, enda myndin bönnuð í
Kínaveldi — sem fýrri myndir leik-
stjórans. Myndin vekur áhorfand-
ann til umhugsunar með hnitmið-
aðri og lævíslegri gagnrýni sinni
(sem minnir dulítið á satírur
Formans — á meðan hann var enn
austan Járntjaldsins) jafnt og hún
segir afar nosturlega einfalda
sögu á yfirborðinu. Athyglisverð
og minnisstæð en vantar nokkuð
á ytri fegurð og töfra Ju Dou, sem
er tvímælalaust besta mynd Yimo-
us til þessa, en við fengum einnig
notið hinnar mögnuðu Red Shorg-
um fyrir nokkrum kvikmyndahá-
tíðum síðan. Að venju er hin und-
urfagra og tjáningarríka Gong Li
í aðalhlutverkinu og á umtalsverð-
an þátt í minnisstæðri mynd.
Kvikmyndahátíð SAM-bíóanna
Syndir feðranna
Fjórða konan fellur
Þessir krakkar héldu hlutaveltu í sumar til styrktar Rauða krossinum.
Þau heita Ævar Ingi Skarphéðinsson, Magnús Birkir Skarphéðinsson,
Margrét Hildur Skarphéðinsdóttir, Heimir Snær Guðmundsson, Fann- -
ar Freyr Guðmundsson, Hermann Jónsson, Jón Helgi Jónsson. Þau
afhentu Hjáiparsjóði RKÍ 806 kr.
Þessar dömur héldu fyrir allnokkru hlutaveltu til styrktar RKÍ. Þær
heita Sólveig Pétursdóttir, María Björg Ólafsdóttir og Kristín Z. Ala-
ham. Söfnuðust 2052 krónur sem þær afhentu Hjálparsjóði RKÍ.
Þessir félagar heita Bergvin Oddsson og Ómar Ásbjörn Óskarsson.
Þeir afhentu Hjálparsjóði RKÍ 830 kr., en þeir héldu hlutaveltu í byrj-
un sumars.
Hinn þekkti húðfræðingur
LAURENCE AUFRÉRE
kynnirpersónulega ráðgjöf varðandi notkun
á hinum áhrifaríku kremum frá STENDHAL.
Miðvikudaginn 29. sept.
kl. 10.00-18.00.
Snyrtistofan Tanía,
Dalvfk.

Stendhal H
„HVER ER SIWAR
GÆFIJ SMIÐER"
Ol
©I
©I
Viltu njóta lífsins og verða
öruggari með sjálfan þig?
Ná betri tökum á
mannlegum samskiptum og
losna við áhyggjur og kvíða?
Verða góður ræðumaður og
virkja eldmóðinn?
o
rjíírlCSlÍHS í llKHllllllll
skil.ir |)ér arði awilangl.
Upplýsingar í síma:
81 2411
STJÓRNUNARSKÓLINN
W íslenskar 9 £ M W
Kartonur
- vildirþú vera án þeirrai íslenskir <*ndu.