Morgunblaðið - 13.01.1994, Qupperneq 10

io
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. JANÚAR 1994
Brothætt og blíð
Bókmenntir
Skapti Þ. Halldórsson
Anna S. Björnsdóttir:
Skilurðu steinhjartað.
Höfundur gefur út. Ljóð 1993.
Kápumynd: Kristján Davíðsson.
Það er ekki algengt að skáld
vandi jafn vei til útgáfu á ljóðum
sínum og Anna S. Björnsdóttir
gerir í bók sinni Skilurðu stein-
hjartað. Prentun og uppsetning
ljóðanna er sérlega falleg og ekki
síður glæsileg kápumynd Kristjáns
Davíðssonar. Við bókina bindur
hann m.a. litla steinvölu sem vísar
til titilsins á afar smekklegan hátt.
Hér er ljóðunum og listinni sýndur
mikill sómi, enda eru ljóð mikilvæg
höfundi. Anna líkir kveðskap sín-
um við sinn innri mann í einu
kvæðanna.
Steinhjarta Önnu er ekki kalt
og fráhrindandi þótt það sé ódauð-
legt og hart heldur jákvæð and-
stæða, hluti náttúrunnar sem ljóð-
mælandi speglar sig í. Ljóðin snú-
ast flest um tengsl við umheiminn,
ekki síst ástina, ástarþrá og sárs-
auka, nándina við aðrar verur og
náttúru, dauða og lifandi. Þannig
er jafnvel steinninn gæddur mun-
úð og þörf fyrir nánd:
Ég veit að þú vilt
finna nekt mína
við þitt hijúfa hörund
finna hve ég er
brothætt og blíð
Þú færð allt
sem þú biður.
Ef til vill ber okkur þó að túlka
þessa steinmynd sem einhvers
konar karlkyns andstæðu kven-
legs ljóðmælanda, enda er víða
dregin upp mynd slíkra andstæðna
eða samstæðna ef því er að skipta.
Raunar eru mörg kvæði Önnu líkt
og ljóðmælandinn í þessu kvæði
um steininn blíðleg og viðkvæm
eins og brotgjörn samskipti fólks.
Ekki er Iangur vegur frá ástinni
til sársaukans og draumurinn
brestur allt eins „líkt og fölnað
lauf/undan skóhæli“.
Ljóðaheimur sem þessi er per-
sónulegur og nærgöngull við höf-
und og lesanda og ekki alveg laust
Nýjar bækur
■ ÚT er komin Stóra Topp-
forms matreiðslubókin eftir
Marilyn Diamond í þýðingu Mar-
grétar Ákadóttur. Þetta er verk
með upplýsingum um heilsufæði
og hollustumataræði. Bókin er
ekki myndskreytt, þar sem útgef-
endur telja litmyndir af réttum í
matreiðslubókum aðallega mark-
aðssetningu, án þess að gegna
neinu raunhæfu hlutverki. Hins
vegar eru í bókinni mörg hundruð
uppskriftir að hvers kyns hollustu-
réttum, en „Marilyn Diamond hef-
ur með uppskriftum sínum átt
verulegan þátt í heilsubylgju
þeirri, sem gengið hefur um hinn
vestræna heim að undanförnu“,
eins og segir í kynningu útgef-
anda. Ennfremur segir: „Höfund-
urinn bendir á, að áður hafi verið
litið á „jurtaætur“ sem sérvitringa,
en nú hefur orðið gerbreyting á
því, eftir að það er orðin vísinda-
lega viðurkennd staðreynd að
neysla margra dýraafurða er skað-
vænleg og á mikla sök á lélegu
heilsufari og meiri manndauða en
nokkuð annað. Síðan hefur sú þró-
un hafist að stórmarkaðir og fjöldi
annarra verslana ieggja sig fram
um að efla ávaxta- og grænmetis-
markaði með stóraukinni tegunda-
fjölbreytni og sérstakar heilsubúð-
ir spretta upp. Þeirrar þróunar
hefur mjög og gætt hér á landi
samfara breyttri matreiðslu og
lífsstíl, ekki síst meðal yngra
fólks.“
Útgefandi er Fjölvaútgáfan.
Stóra Toppforms matreiðslu-
bókin er 400 bls. í fimmtán köfl-
um með töflum, heimiidaskrám
og atriðisorðaskrám. Kápu-
mynd gerði Jean Posocco, en
bókin er unnin í GBen Prent-
stofu. Bókin kostar 3.280 krón-
ur.
KIRKJUSTARF
ÁSKIRKJA: Opið hús fyrir
alla aldurshópa í dag kl.
14-17.
BÚSTAÐAKIRKJA:
Mömmumorgunn kl. 10.30.
HÁTEIGSKIRKJA: Starf
fyrir 10-12 ára börn kl. 17.
Kvöldsöngur með Taizé-tón-
list kl. 21. Kyrrð, íhugun,
endurnæring.
LANGHOLTSKIRKJA: Aft-
ansöngur kl. 18.
LAUGARNESKIRKJA:
Kyrrðarstund kl. 12. Orgel-
leikur, altarisganga, fyrir-
bænir. Léttur málsverður í
safnaðarheimili að stundinni
lokinni.
NESKIRKJA: Hádegissam-
vera í dag kl. 12.10 í safnað-
arheimili. Umræður um safn-
aðarstarfið, málsverður og
íhugun Orðsins.
BREIÐHOLTSKIRKJA:
Mömmumorgunn á morgun
kl. 10-12.
HJALLAKIRKJA: Opið hús
fyrir aldraða kl. 14-17. Um-
sjón Anna Sigurkarlsdóttir.
KÁRSNESSÓKN: Starf með
eldri borgurum í safnaðar-
heimilinu Borgum í dag kl.
14-16.30.
SKIPIN_______________
REYKJAVÍKURHÖFN: í
fyrradag fór hafrannsókna-
skipið Bjarni Sæmundsson.
í gær komu Bakkafoss og
Auðunn ÍS, sem fór samdæg-
urs. Þá fóru út Múlafoss,
Kyndill og Lette Lill.
MINNINGARSPJÖLD
MINNINGARKORT Barna-
spítala Hringsins fást á eft-
irtöldum stöðum: hjá hjúkrun-
arforstjóra Landspítalans í
síma 601300 (með gíróþjón-
ustu), Apótek Austurbæjar,
Apótek Garðabæjar, Árbæj-
arapótek, Breiðholtsapótek,
Gacðsapótek, Háaleitisapó-
tek, Holtsapótek, Kópa-
vogsapótek, Lyfjabúðin Ið-
unn, Mosfellsapótek, Nesapó-
tek, Reykjavíkurapótek,
Vesturbæjarapótek, Blóma-
búð Kristínar (Blóm og ávext-
ir).
Verðlaun fyrir
ljóð o g smásögur
ÆSKAN, Flugleiðir og Ríkisútvarpið efndu í haust til verðlaunasam-
keppni - eins og mörg undanfarin ár. Samkeppnin var tvíþætt, ann-
ars vegar ljóða- og smásagnakeppni, hins vegar getraun. Tvenn
aðalverðlaun eru ferð til Hamborgar með Flugleiðum og nokkurra
daga dvöl þar.
Anna S. Björnsdóttir
við að skáldinu hætti stundum til
tilfinningasemi. Tilfinnningar eru
vitaskuld mikilvægur þáttur alls
skáldskapar en engu að síður
vandi að orða þær. Ef ekki er
vandað nægilega til verka er hætt
við að tilfinningalegur skáldskap-
ur fari yfir strik væmninnar, eink-
um ef höfundur fellur í þá gryfju
að nota útþynntar og klisjukennd-
ar myndir og úþvæld orð til að
túlka tilfinningarnar. I ljóðum
Önnu er t.d. mikið grátið. Þannig
eru tár grundvöllur myndbygging-
ar fimm ljóðanna, m.a.s. táralind,
og hjörtu og augu eru einnig víða
notuð í myndliði líkinga. Slík
mynd- og orðanotkun rýrir að
mínu mati gildi sumra ljóðanna.
Miklu betur tekst Önnu ætl-
unarverk sitt þegar hún nær að
smíða úr hugsun sinni og tilfinn-
ingum einfaldan og laglegan
myndheim eins og í Vetrarljóði:
Það heyrist ekki
þegar snjórinn
fellur til jarðar.
Það heyrist heldur ekki
þegar kona fellir
hug til manns.
Einn daginn
er allt orðið hvítt
og sporin liggja
mjúk og greinileg
á gangstígnum.
Nokkur ljóð birtir Anna á
dönsku og ensku eftir sig og sýn-
ist mér þau mjög í anda þeirra
ljóða sem hún yrkir á íslensku.
Verðlaunin komu í hlut Stellu
Christensen, Hamarsstíg 33, Akur-
eyri, fyrir bestu smásöguna - og
Hönnu Gísladóttur, Jóruseli 23 í
Reykjavík, fyrir rétta lausn í get-
rauninni.
Þijátíu aukaverðlaun - bók,
geisladisk og möppu fyrir körfu-
knattleiksmyndir (eða bol) - fengu
tíu þátttakendur fyrir góð ljóð, tíu
fyrir góðar sögUr og tíu fyrir rétt
svör:
Fyrir smásögur:
Berglind Halldórsdóttir 13 ára,
Hjallabrekku 27, Kópavogi. Erna
Kristín Blöndal 9 ára, Ásbúð 87,
Garðabæ. Helen Marete Simm 13
ára, Grænumýri 5, Akureyri. María
Bjarkadóttir 14 ára, Nymánsvágen
7, 24538 Staffanstorp, Svíþjóð. Osk
Heiða Sveinsdóttir 13 ára, Höfða-
vegi 6, Höfn í Hornafirði. Ragnheið-
ur Gísladóttir og Tinna Hermanns-
dóttir, 11 og 7 ára, Sundstræti 22
og 26, ísafirði. Sara Dögg Jakobs-
dóttir 10 ára, Skarðshlíð 29 E,
Akuréyri. Tómas Bragi Friðjónsson
11 ára Flúðum, Norður-Múlasýslu.
Unnur Stella Guðmundsdóttir 13
ára, Ægisgrund 6, Garðabæ.
Fyrir ljóð:
Áslaug Ósk Hinriksdóttir 16 ára,
Njörvasundi 11, Reykavík. Erna
Þórey Björnsdóttir 14 ára, Vana-
byggð 2 G, Akureyri.
Guðný María Bragadóttir 13 ára,
Skagfirðingabraut 39, Sauðárkróki.
Guðrún Ómarsdóttir 12 ára, Kríu-
hólum 2, Reykjavík. Halldóra Inga
Ingileifsdóttir 13 ára, Fagrabæ 4,
Reykjavík. Hrafnhildur Bragadóttir
10 ára, Reynimel 88, Reykjavík.
Lilja Yr Halldórsdóttir 12 ára,
Hvammabraut 14, Hafnarfirði.
Sunna Ólafsdóttir 11 ára, Miðgarði
15 b, Egilsstöðum. Tinna Þorvalds-
dóttir 12 ára, Skógarhjalla 15,
Kópavogi. Þórey Rósa Einarsdóttir
10 ára, Hjaltabakka 24, Reykjavík.
í getraun:
Aðalheiður Árnadóttir 13 ára, Mar-
bakka 5, Neskaupstað. Auður Hall-
dórsdóttir 11 ára, Túngötu 51,
Reykjavík. Guðrún Stefánsdóttir 13
ára, Ægisgötu 33, Vogum. Heiðdís
Hauksdóttir 12 ára, Bogaslóð 20,
Höfn í Hornafirði. Lára Guðmunds-
dóttir 8 ára, Ártröð 13, Egilsstöð-
um. Margrét Hanna Bragadóttir 13
ára, Álfheimum 14, Reykjavík.
Oddur Þorkell Jóakimsson 8 ára,
Jörfabakka 14, Reykjavík. Sandra
Jóndóttir 13 ára, Marbakka 9, Nes-
kaupstað. Sigríður Soffía Sigur-
jónsdóttir 12 ára, Stóragerði 26,
Reykjavík. Tinna Rán Ægisdóttir
13 ára, Lyngheiði 24, Hveragerði.
-------» ♦ ♦--------
Nýjar bækur
■ Karlafræðarinn, karlmenn
undir beltisstað eftir breská lækn-
inn Kenneth Purvis er komin út. I
kynningu útgefanda segir: „Karl-
menn hafa löngum verið tregir til
að spyija spurninga sem varða karl-
mennskutákn þeirra: kynfærin.
Hvað er eðlilegt? Hvað hefur farið
úrskeiðis þegar kynlífsvandamál
láta á sér kræla? Hvers vegna eru
sumir menn ófijóir og hvað geta
læknar gert við því? Hvernig skal
túlka varnaðarmerkin?. Karlafræð-
arinn svarar þessum spurningum
og ótalmörgum fleiri sem alltof
sjaldan koma upp á yfirborðið. I
bókinni er fjallað um kynfæri
mannsins, m.a. þýðingu þeirra í
sögunni, um goðsagnirnar, kyn-
hvötina, sjúkdómana og fijósemina
- og höfundurinn slær aldrei af
kröfum um fræðilega nákvæmni,
enda þótt hann leyfi sér að færa í
stílinn,"
Kenneth Purvis fjallar um sérsvið
sitt á gamansaman hátt og kryddar
umfjöllunina með eigin skopmynd-
um.
Útgefandi er Mál og menning.
Stefán Steinsson læknir þýddi
bókina sem er 188 bls., unnin í
Prentsmiðjunni Odda hf. Kápu
gerði Næst. Karlafræðarinn er
bók mánaðarins í janúar. Hún
verður seld á 1.995 krónur til 1.
febrúar, en hækkar eftir það upp
í 2.850 krónur.
Sinfóníuhlj óms veitin
Ungur sellóleikari
frá Finnlandi gestur
NÆSTU tónleikar Sinfóníuhljómveitar íslands verða í dag, fimmtu-
daginn 13. janúar, kl. 20 í Háskólabíói og eru þeir í rauðri áskriftar-
röð. Hljómsveitarsljóri verður Osmo Vanska og einleikari Finninn
Jan Erik Gustafsson. Leikin verða verk eftir Þorkel Sigurbjörnsson,
Max Bruch, Igor Stravinsky, Pjotr Tchaikovsky og Jean Sibelius.
Gustafsson er aðeins 23 ára en hefur þegar unnið til ýmissa alþjóð-
legra verðlauna fyrir sellóleik sinn.
Jan Erik Gustafsson sem er
finnskur á ættir sínar að rekja til
tónlistarmanna. Jan Erik byijaði
snemma að leika á píanó en átta
ára gamall sneri hann sé að selló-
inu. Síðan hann, 16 ára gamall
1986 vann til þriðju verðlauna í
samkeppninni „Young Musician of
the Year“, hafa streymt til hans
tilboð frá helstu hljómsveitum
heims og hann hefur leikið undir
stjórn hljómsveitarstjóra eins og
Neemi Jarvi og Okko Kamu. Árið
1988 vann hann samkeppni um
þátttöku í tónleikum „Unge nor-
diske solister" í Reykjavík og vakti
leikur hans hér í sellókonsert eftir
Elgar mikla hrifningu áheyrenda.
Síðasta afrek hans á listabrautinni
var að vinna önnur verðlaun í
„Leonard Rose“-keppninni í Wash-
ington síðastliðið sumar og opnaði
það fyrir honum flestar dyr í banda-
rísku tónlistarlífi.
Aðahljómsveitarstjóri SÍ Osmo
Vánská mun leiða landa sinn og
hljómsveitina gegnum ijöl-
breytta efnisskrá. Vánska hefur
ekki aðeins gert hér garðinn
frægan sem hljómsveitarstjóri
heldur kom hann fram sem með-
leikari Tríós Reykjavíkur á tón-
leikum í Víðistaðakirkju nú fyrir
skömmu. Fyrst á efnisskrá tón-
leikanna er Ys og þys efti Þorkel
Sigurbjörnsson. Þorkell segir í
ummælum um verk sitt: „Á
fyrstu Listahátíð í Reykjavík
1970 var efnt til samkeppni um
stutt verk til að flytja við opnun
hátíðarinnar. Bohdan Wodiczko
sem þá var aðalhljómsveitar-
stjóri hljómsveitarinnar borðaði
oft hjá okkur í sunnudögum og
hvatti mig eindregið til að taka
þátt í þessari samkeppni. Þannig
varð Ys og þys til.“
Tvö einleiksverk fyrir selló
Jan Erik Gustafs- Osmo Viinskii.
son.
eru á efnisskrá, það fyrra Kol
Nidrei eftir Max Bruch. Kol Ni-
drei er upphafsbæn við athöfn á
Yom Kippur, helgidegi gyðinga.
Hitt einleiksverkið er Rokokótil-
brigði Tchaikovskys. Jeu de cart-
es eftir Stravinsky er balletttónl-
ist í þrem þáttum. Pókerspil
höfðaði sterkt til Stravinskys og
stundaði hann það ákaft meðan
á samningu verksins stóð. Dans-
ararnir í ballettinum eru í gervi
spila er dansa á dimmgrænu
klæði. Jean Sibelius hóf að semja
7. sinfóníu sína, sem er í einum
þætti, árið 1918. Þá segir hann
í bréfi: „Sjöunda sinfónían verð-
ur í þrem þáttum og hún verður
þrungin gleði, lífskrafti og
ástríðum ... Eins og áður er ég
ofurseldur stefjum mínum, þræll
þeirra og verð að lúta kröfum
þeirra." Sinfóníunni lauk Sibel-
ius 1924 og hafði hún tekið svo
miklum breytingum í sköpuninni
að fátt var sammerkt rneð því
tónverki sem hann hafði upphaf-
lega ætlað að skrifa.