Morgunblaðið - 20.03.1994, Qupperneq 12

Morgunblaðið - 20.03.1994, Qupperneq 12
12 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. MARZ 1994 o Atvinnuleysi Launatengd gjöld sem hlutfall af heildarvinnuaflskostnaði 51,7% 46,4% ■■J 47'5% 40,5% 30,1% iill 27,9% A | cq B CC |Uj Kátur Clinton BILL Clinton, forseti Bandaríkjanna, boðaði til og setti Detroit-fund- inn um atvinnuleysi. I Bandaríkjunum hafa efnahagshorfur ekki verið betri í 20 ár en allt annað er uppi á teningnum í Evrópu. Ofvaxið ríkiskerfi og niðurnjörvaður vinnumarkaður valda því, að jafnvel 3-4% hagvöxtur dygði ekki til að vinna bug á atvinnuleysinu. ATVINNULEYSID OGNAR EVRÓPSKU VELFERDINNI eftir Svein Sigurðsson FYRIRFRAM var ekki búist við miklu af fundi iðnríkjanna um at- vinnuleysisvandann, sem haldinn var í Detroit í Bandaríkjunum á mánudag og þriðjudag í síðustu viku. Tilefnið var þó ærið. Á síð- ustu árum hafa ríkin gengið í gegnum mesta efnahagssamdrátt um áratugaskeið og atvinnuleysið, einkum í Evrópu, er geigvænlega mikið. í upphafi þessa árs voru þar 18 milljónir manna án atvinnu og búist er við, að þeir verði komnir í 20 milljónir um næstu áramót. Á fundinum í Detroit kom það Iíka berlega í ljós, að það er fyrst og fremst Evrópa, sem er sjúk. í nokkra áratugi hafa Evrópumenn hagað sér eins og þeir væru einir í heiminum en nú hafa þeir neyðst til að horfast í augu við sjálfa sig og umheiminn. Þeir hafa lifað um efni fram og eru að kikna undir hinu hátimbraða velferðar- kerfi og álögunum, sem því fylgja fyrir atvinnurekstur og einstakl- inga. Fundurinn í Detroit sýndi líka, að á þessu er vaxandi skilning- ur en menn voru sammála um, að það væru engar töfralausnir til á atvinnuleysisvandanum og hugmyndum um aukin, opinber útgjöld til að fjölga störfum um stundarsakir var vísað á bug. Hins vegar var samþykkt að keppa að eftirtöldum markmiðum: Frjálsri versl- un; sveigjanlegum vinnumarkaði; stöðugleika í efnahagslífi; auknum framlögum til starfsþjálfunar og að stuðla að fjölgun lítilla fyrir- tækja. Verða tillögur um þetta lagðar fyrir fund iðnríkjanna sjö, Bandarikjanna, Kanada, Bretlands, Þýskalands, Frakklands, Japans og Ítalíu, í Napólí í júlí nk. Fundurinn í Detroit var haldinn á sama tíma og farið er að hilla undir endalok mesta samdráttarins í hinum þró- uðu iðnríkjum og fundar- menn fluttu með sér ýmsar góðar fréttir. Laura Tyson, formaður efnahagsráðgjafanefndar Bills Clinons Bandaríkjaforseta, sagði, að það versta væri líklega að baki og „nú eru að taka við betri tímar og, ef rétt er á málum hald-'' ið, langvarandi hagvaxtarskeið" og flest Evrópuríkin eru einnig farin að rétta nokkuð úr kútnum. Það ríkti þó engin bjartsýni meðal evr- ópsku fulltrúanna á fundinum og þeir vita, að atvinnuleysið verður mál málanna í álfunni allan þennan áratug og getur haft alvarlegar, þjóðfélagslegar afleiðingar. Þeir gera sér grein fyrir því, að hagvöxt- urinn dugir ekki lengur til að ráða bót á vandanum. Að stærstum hluta er um að ræða innbyggðan vanda, sem verður ekki leystur nema með svo róttækum aðgerðum, að jaðrar við byltingu. Um síðustu áramót voru 18 milij- ónir manna án atvinnu í Evrópu og búist er við, að atvinnuleysingjar verði orðnir um 20 milijónir fyrir árslok, þar af fjórðungurinn ungt fólk á aldrinum 18 til 25 ára. Al- mennt er talið, að hagvöxtur verði að vera 2,5% bara tii að jafnvægi ríki á vinnumarkaðinum en í Evrópu mun hann verða innan við 1% á þessu ári. Það verður líklega komið fram á árið 1996 þegar hagvöxtur í Þýskalandi og Frakklandi verður orðinn það mikill, að hann skapar ný störf og margir hagfræðingar benda á, að jafnvel 3-4% hagvöxtur Beðið eftir bótunum ATVINNULAUST fólk í Berlín. Stendur valið á milli þess að „vera fátækur í Ameríku eða atvinnulaus í Evrópu“ eða er „þriðja leiðin“ til? dygði ekki til að útvega þeim vinnu, sem nú eru á atvinnuleysisbótum. Ofvaxið velferðarkerfi Jean-Claude Paye, framkvæmda- stjóri OECD, Efnahags- og sam- vinnustofnunarinnar, segir, að rætur vandans liggi í hinu evrópska kerfi. Síðustu 20 árin hafí ríkin í Vestur- og Norður-Evrópu stöðugt verið að auka velferðina án þess að taka nokk- urt tillit til þeirra gífurlegu breyt- inga, sem á sama tíma voru að eiga sér stað í efnahagslífi heimsins. Af- leiðingin hafí verið sú, að með reglu- legu millibili hafí slegið í bakseglin, atvinnuleysið aukist og jafnframt framlög til félagslegra tryggingar- mála. Samtímis hafí stöðugt dregið úr samkeppnisgetu evrópsks iðnaðar. Frá 1970 til 1992 urðu til 38,8 milljónir nýrra starfa í Bandaríkjun- um en aðeins 10 milljónir í Evrópu. í Bandaríkjunum var skiptingin þannig, að í einkageiranum urðu til 32,8 milljónir starfa en sex milljónir hjá hinu opinbera en í Evrópu var þessu öfugt farið. Þar fjölgaði opin- berum störfum um sjö milljónir en aðeins um þijár milljónir í einkageir- anum. Á sama tíma jukust rauntekj- ur í Bandaríkjunum um minna en hálft prósent en í Evrópu um þre- falt meira. í Evrópu hafa komið fram ýmsar tillögur um úrbætur í atvinnumálum en þeim hefur ekki verið fylgt eftir, aðallega vegna þess, að allir vita, að þær leysa engan vanda. Stjórn- málamenn og frammámenn í at- * A Detroit-f undi iðnríkjanna um atvinnuleysis- vandann sýndi það sig, að það eru fyrst og fremst Evrópu- ríkin sem eiga í erfiðleikum. D/likil ríkisforsjá, miklar skattaá- lögur og niður- njörvaður vinnu- markaður standa í vegi fyrir nýsköpun og f jölgun starf a vinnulífínu vita hvað þarf að koma til en þeim finnst tilhugsunin um það allt of skelfileg. Það þarf að skera niður velferðarkerfið og end- urskipuleggja atvinnulífið. Enn er þó langt í, að pólitískur vilji sé til að hrinda þessu í framkvæmd. Endurskipulagning eykur atvinnuleysið Endurskipulagning atvinnulífsins í því skyni að bæta samkeppnisget- una mun ekki verða til að auka at- vinnuna, að minnsta kosti ekki fyrst um sinn, eins sést best í Þýska- landi. Þar var byrjað að huga að þessum málum fyrir aðeins tveimur árum en síðan hafa tapast 900.000 störf og búist er við, að 450.000 hverfi á þessu ári. Með þetta í huga er augljóst, að atvinnuleysi í Evrópu verður mikið allan þennan áratug og mun ekki fara niður fyrir 9 eða 10% fyrr en undir aldamót. Fjöldamargar kannanir, sem gerðar hafa verið á atvinnulífi Evr- ópuríkjanna, benda til að endur- skipulagning fyrirtækjanna muni verða til að fækka störfum um 10% á ári. Raunar hefur verið reiknað út, að til að þýskur iðnaður nái há- marksframleiðni þurfi að segja upp 38% vinnuaflsins. Hjá ítalska stór- fyrirtækinu Olivetti hefur starfs- mönnum verið fækkað úr 60.000 í 35.000 á fimm árum og Carlo De Benedetti, stjórnarformaður fyrir- tækisins, segir, að í gömlu iðngrein- unum sé vinnuaflskostnaðurinn svo mikill, að þar sé aðeins um tvennt að velja, að flytja starfsemina til láglaunasvæða eða hætta henni. Vonast er til að verulega megi fjölga störfum í þjónustugeiranum en um það eru allir sammála, að þá verði líka að ryðja burt því gífurlega reglugerðafargani, sem umiykur þetta svið í Evrópuríkjunum, og það

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.