Morgunblaðið - 16.04.1994, Qupperneq 40

40
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. APRIL 1994
Minning
Krísiján Knútur
Jónasson, Isafirði
Fæddur 19. nóvember 1934
Dáinn 5. apríl 1994
Við komum til Sjanghæ-borgar
um miðjan dag, eftir langa lestar-
ferð frá Nanjing. Um leið og ég tók
við lyklinum að hótelherberginu var
mér að venju afhent umslag með
erindum frá utanríkisráðuneytinu
og fréttaskeyti að heiman.
Ég átti ekki von á stórtíðindum.
Samt renndi ég augum yfir þessi
blöð, til vonar og vara. Allt í einu
þyrmdi yfir mig. Ég trúði ekki mín-
um eigin augum. Ég fraus í sömu
sporunum og las aftur og aftur
sömu orðin: Snjóflóð á ísafirði. Einn
maður hafði farist og kona hans
lífshættulega slösuð. Vinir mínir
Kristján og Hansína.
Fólkið í kringum mig í anddyri
risahótelsins var að segja eitthvað,
sennilega að reka á eftir mér. En
ég hvorki sá né heyrði. Otíðindin
tóku langan tíma að síast inn i vit-
undina. Ég sá fyrir hugskotssjónum
mínum hvemig æðandi snjóflóðið
sópaði burt í einu vetfangi öllu því
sem tekið hafði framtakssama
menn áratugi að byggja upp.
Vetrarparadís okkar ísfirðinga á
Seljalandsdal að engu orðin; niður-
njörfaðar skíðalyftur eins og hráviði
út um allt; sumarbústaðahverfi inni
í skógi — leikvangur bernsku
minnar — ijúkandi rúst, eins og
eftir loftárás.
Og einmitt þessi hjón, máttar-
stólpar ísaijarðar, fulltrúar ódrep-
andi bjartsýni og félagslegs fram-
taks — að einmitt þau skyldu verða
fómarlömb náttúmhamfaranna,
þótti mér óbærileg tilhugsun. Hvers
vegna þau? Hvers á heimabyggð
mín að gjalda? Á að reyna að bijóta
á bak aftur kjarkinn og kraftinn
sem alltaf hefur verið okkar heima-
fylgja?
En þótt dauðinn minni okkur á
vald sitt gilt verður lífíð að halda
áfram samkvæmt sínum lögmálum.
Þegar ég komst til meðvitundar á
ný var ég umkringdur hópi verk-
fræðinga og kommisara sem vom
að lýsa því í smáatriðum hvernig
þeir ætluðu að byggja nýja iðnaðar-
og hátækniborg yfir hálfa milljón
manns á frítollasvæði í úthverfi
Sjanghæ, á næstu tveimur ámm.
Fjármagnið streymdi að úr öllum
heimshornum: Frá Hong Kong,
Taivan, Singapore, Japan, S-Kóreu,
Bandaríkjunum, Þýskalandi, m.a.s.
Norðurlöndum. Líkanið af orkuver-
um, flugvelli, hraðlestarkerfi, fjar-
skiptakerfí, stórverksmiðjum,
skýjakljúfum og almenningsgörð-
um blasti við í allri sinni dýrð. Bjart-
sýnin, framkvæmdaþrótturinn,
framtíðarvonin, skein út úr augúm
hinna kínversku gestgjafa okkar.
Ég hlustaði á þetta annars hug-
ar. Hugurinn var annars staðar í
litlum bæ norður við heimskauts-
baug, þar sem lífsbaráttan er hörð
og miskunnarlaus. Það særði hveija
mína taug að bera saman uppbygg-
ingaráformin hér og niðurrifið —
eyðilegginguna í því umhverfi, sem
stendur hjarta mínu næst. Ég beit
á jaxlinn og bölvaði í hljóði, en
reyndi fyrir siðasakir að leggja við
hlustir og fara með viðeigandi orð
á réttum stöðum. En allt var það
með hálfum huga gert.
Þegar við Bryndís vorum, eftir
eril dagsins, orðin ein með sjálfum
okkur á hótelherberginu um kvöld-
ið, gátum við loksins komið orðum
að tilfinningum okkai Ég þóttist
vita að Kristján vinur minn hefði
heillast af stórbrotnum fram-
kvæmdaáformum Austurlandabúa.
Hann hefði verið í essinu sínu; spurt
í þaula, reiknað í huganum og lagt
allt á einn málstokk: Hvað getum
við af þessu lært, sem gæti komið
að gagni á íslandi — og sérstaklega
á Vestfjörðum — á ísafirði? Því að
hann var sá heimsins góði borgari
v-m fyrst og fremst vildi rækta sinn
ciíiivgarð. Þannig gæti hann neytt
krafta sinna og orðið öðrum að liði.
Hann byijaði ungur til sjós eins
og sannur Vestfirðingur. Hann var
verklaginn og lagði því fyrir sig
húsasmíðar, eftir að hann kom í
land. Þá kom á daginn að hann var
reikningsglöggur og útsjónarsamur
fjármálamaður. Allur rekstur, sem
hann tók að sér, hvort heldur það
var að annast flutninga fyrir Djúp-
bændur eða ferðalanga, að verk-
stýra og fjármagna byggingu nýs
íþróttavallar og fullkomins íþrótta-
húss, að reka rækjuverksmiðjuna í
Hnífsdal (í samstarfí með konu
sinni) eða að rétta við fjárhag bæj-
arsjóðs — allt gekk þetta farsæl-
lega.
Isfirðingar fundu smám saman
að það var gott að leita til Krist-
jáns, af því að það var hægt að
treysta honum. Hann fór sér að
engu óðslega, enda vissi hann vel
að sígandi lukka er best. En hann
var sífellt að: Laginn, útsjónarsam-
ur, úrræðagóður. Og hann gafst
aldrei upp; hætti aldrei við hálfnuð
verk. Hann varð maðurinn sem var
trúað fyrir litlu en settur yfír mik-
ið. Hann fór vaxandi af verkum
sínum. í sameiningu voru þau hjón-
in orðin máttarstólpar byggðarlags-
ins.
Samstarf okkar Kristjáns hófst
fyrir alvöru þegar hann beitti sér
fyrir því, að bæjarstjóm ísafjarðar
ætti hlut að máli við byggingu
íþróttahúss Menntaskólans á
Isafírði. Hann vildi hafa húsið af
„ólympískri" stærð. Ég var tregur
í taumi, enda íhaldsmaður í opinber-
um fjármálum. En smám saman
smitaðist ég af þrautseigju Krist-
jáns og ýtni. Hann tók aldrei nei
fyrir svar. Sameiginlega tókst okk-
ur að semja um fjármögnun fram-
kvæmda; hann sem bæjarfulltrúi;
síðar forseti bæjarstjórnar, ég sem
fjármálaráðherra.
Jafnhliða skipulagði hann sitt lið
við að koma upp grasvelli fyrir
knattspymu og fijálsar íþróttir. Þar
átti hann sjálfur margt dagsverkið,
auk þess sem fyrirtækin í bænum
urðu að leggja sitt af mörkum. Það
var nefnilega aðalsmerki Kristjáns
að hann sýndi í verki gott for-
dæmi; hann fékk aðra til liðs af því
að hann lá aldrei sjálfur á liði sínu.
ísafjörður rækir vinarbæjar-
tengsl við systurbæi á Norðurlönd-
um. Einhvern veginn æxlaðist það
svo að við Bryndís og Kristján og
Hansína bundumst sérstökum vin-
áttuböndum við sveitarstjórnarfor-
kólfa í Juensuu í Karelíu í Finn-
landi. Þessir vinir okkar sóttu okkur
heim og við þá.
Þegar ég fór í mína fyrstu opin-
beru heimsókn sem utanríkisráð-
herra til Finnlands, lögðum við
lykkju á leið okkar og heimsóttum
Juensuu; og Hansína og Kristján
slógust með í för. Það voru ógleym-
anlegir dagar. Eftir þau kynni gist-
um við Bryndís jafnan hjá Hansínu
og Kristjáni, þegar leiðin lá til ísa-
fjarðar til fundahalda á vegum okk-
ar jafnaðarmanna. Þar var okkur
ævinlega tekið eins og fjölskyldu-
meðlimum. Því að Kristján var líka
burðarásinn í starfí okkar jafnaðar-
manna á ísafirði, og hafði á hendi
forystu í bæjarmálum ísfirðinga
fyrír okkar hönd.
Ég geymi í minni margar gaman-
sögur af samskiptum okkar Krist-
jáns og lagni hans og ýtni við að
koma fram hugðarefnum sínum.
Þær eru flestar geymdar en ekki
gleymdar. En ég læt eina fljóta hér
með, af því að hún lýsir manninum
betur en mörg orð.
Einu sinni sem oftar kom Krist-
ján í heimsókn í utanríkisráðuneyt-
ið. Hann átti einatt mörgum málum
að sinna fyrir ísfírðinga, ýmist
vegna bæjarmála eða atvinnumála.
Af einhveijum ástæðum tafðist ég
á öðrum fundum, en Kristjáni var
að sjálfsögðu vísað inn á mína skrif-
stofu og sinnti þaðan brýnum erind-
um í síma.
Þegar ég loksins mætti á staðinn
lagði Kristján fyrir mig sín mál.
Þegar hann var á leiðinni út sneri
hann við í gættinni og sagði: „Já —
ég gleymdi að segja þér að ég þurfti
að leysa fyrir þig tvö mál, sem
menn voru að hringja útaf, meðan
þú varst í burtu. Það var strákur
af Suðurnesjum, ættaður að vestan,
sem gat ekki beðið lengur eftir út-
flutningsleyfi fyrir slatta af salt-
fiski, sem hann þurfti að koma frá
sér. Ég leyfði honum það, því að
ég vissi að þú hefðir ekki viljað sjá
hann lenda í vandræðum út af svona
lítilræði. Svo hringdi vinur okkar
að vestan og vantaði meðmælabréf
fyrir son sinn, sem er að fara í
háskólanám í Bandaríkjunum.
Hann ætlar í matvælaverkfræði og
þú þekkir fólkið hans. Hann mun
spjara sig, eins og hann á kyn til.
Við sömdum bréfið fyrir þig, vinur,
svo þú þarft ekki annað en að skrifa
nafnið þitt“. — Að svo mæltu kvaddi
Kristján með brosi á vör. Svona var
hann.
Út um herbergisgluggann minn
á glæsihótelinu í Seoul, þar sem
þessi orð eru fest á blað, blasa við
augum nýjar stórbyggingar, hvert
sem litið er. Hér hafa stórhuga
menn og vinnufúsir látið hendur
standa fram úr ermum. Á fjórum
áratugum hafa þeir reist 12 milljóna
glæsiborg úr rústum tortímandi
styijaldar.
Mér verður hugsað til þess að
hér hefði Kristján vinur minn notið
sín til fulls, hefði hann verið í heim-
inn borinn til þess hlutskiptis.
Þijóskan og þrautseigjan, fram-
kvæmdaþrótturinn og fjármálavit-
ið, útsjónarsemin og úrræðagæðin,
allt hefði þetta fleytt honum langt.
En hann var fæddur í harðbýlu
landi norður undir heimskautsbaug,
þar sem ekkert er gefið nema það
sé sótt af harðfýlgi í greipar Ægis.
Þau Iq'ör .settu á manninn mark.
Austurlandabúar hafa mikið dálæti
á bambusviðnum. Hann bognar
aldrei en brotnar í bylnum stóra
seinast. Þannig urðu örlög Kristjáns
vinar míns Jónassonar.
Fyrir hönd okkar íslenskra jafn-
aðarmanna vil ég að leiðarlokum
þakka góðum dreng fyrir það for-
dæmi sem hann sýndi okkur í lífi
og starfí: Að liggja aldrei á liði sínu
við góðan málstað og laða þannig
fram það besta í fari annarra.
Við Bryndís hugsum sterkt um
hálfan hnöttinn heim til Hansínu
og hinnar stóru mannvænlegu fjöl-
skyldu þeirra. Það er huggun harmi
gegn að eftir lifir minningin um
góðan dreng. Og að mannkostir
Kristjáns og Hansínu hafa gengið
í arf til afkomenda þeirra, sem
munu taka upp hið fallna merki.
Þannig reynist lífíð jafnvel dauðan-
um yfirsterkara, þrátt fyrir allt og
allt.
Seoul, 10. apríl 1994.
Jón Baldvin Hannibalsson
formaður Alþýðuflokksins,
Jafnaðarmannaflokks
íslands.
Þeir sem alast upp við sjávarsíð-
una, í nálægð fengsælla fískimiða
og öflugrar sjósóknar, kynnast því
snemma hve mikil ógn getur stafað
af náttúruöflunum og óblíðum veð-
urguðum. Sú ógn er gjarnan bund-
in við Ægi konung þó við höfum í
tímans rás kynnst öðrum hamförum
af völdum ofsaveðurs og ofanflóða.
Hugur minn dvaldi við slíkar
hugrenningar eftir að mér bárust
fregnir af snjóflóðinu í Tungudal
og þær hörmulegu fréttir að mínir
góðu félagar Hansína og Kristján
hefðu lent í snjóflóðinu, með þeim
sorglegu afleiðingum að Kristján
hefði látist. Þau tvö höfðu áður
fengið að kynnast náttúruhamför-
um og fómum þeirra.
Leiðir okkar lágu snemma sam-
an. Hanna kom í Gagnfræðaskóla
ísafjarðar frá Hnífsdal og við vorum
fermingarsystur. Það átti fyrir
henni að liggja að verða lífsföru-
nautur Kristjáns Jónassonar korn-
ung að árum og kynni okkar ná
aftur til þess tíma. Kristján var
nokkrum árum eldri en við og þrátt
fyrir að hann yxi úr grasi í næsta
nágrenni þá urðu kynni mín af hon-
um gegnum Hönnu. Fátt jafnast á
við vináttuna sem vex í sameigin-
legum jarðvegi, þessum sterku sam-
tvinnuðu rótum þegar maður þekk-
ir foreldra og fjölskyldur hvers ann-
ars, bakgrunn og uppvöxt. Við
Hanna vorum ásamt nokkrum
skólasystrum saman í saumaklúbbi
og við stöllur fylgdumst með og
tókum þátt í öllum framtíðaráform-
um hverrar annarrar, viðfangsefn-
um eiginmannanna, fæðingu barn-
anna og fyrstu sporum þeirra. Hjá
Hönnu og Kristjáni varð barnahóp-
urinn stærstur. Fyrr en varði voru
börnin orðin fimm: Einar Valur,
Kristinn, Ólöf, Steinar og Guð-
mundur. Þau tvö yngstu fæddust
eftir að ég hvarf til dvalar fjarri
heimahögum, en Hanna sá til þess
að tengsl rofnuðu ekki, síðar lágu
leiðir saman á nýjum vettvangi. í
þessum hópi vinkvenna og maka
þeirra myndaðist hlý vinátta og
samhygð sem hefur brúað áralang-
ar fjarvistir.
Það átti fyrir okkur Kristjáni að
liggja að hefja pólitísk afskipti og
við störfuðum saman í Alþýðu-
flokknum eftir að við vorum kosin
í bæjarstjórn, hann á ísafírði og ég
í Kópavogi árið 1978. Það var feng-
ur fyrir Alþýðuflokkinn að fá Krist-
ján til starfa, hann var mikill jafnað-
armaður og ferill hans í bæjarstjórn
ísafjarðar varð heilladijúgur. Hann
sat í bæjarstjórn í 12 ár og tók á
þessum tíma þátt í margvíslegum
nefndum og stjórnunarstörfum, var
m.a. forseti bæjarstjórnar í tvö kjör-
tímabil. Kristján gegndi einnig
ýmsum þýðingarmiklum störfum
fyrir flokkinn og tók þátt í stefnu-
mörkun m.a. á vettvangi kjördæm-
isráðs og flokkstjómar Alþýðu-
flokksins.
Kristján var alla tíð mikill félags-
málamaður. Hann hafði sjálfur ver-
ið íþróttamaður og lagði snemma
fram krafta sína í þágu íþrótta- og
æskulýðsmála og vann mikið og
óeigingjarnt starf að framgangi
þeirra. Hann lét sig atvinnumál og
framfarir miklu skipta og tók virkan
þátt i eflingu atvinnulífs í heima-
byggðinni.
Það var á vettvangi flokksins
fyrir sunnan sem við áttum sam-
starf og helstu samverustundir hin
síðari ár. Ég tók líka þátt i fundum
fyrir vestan sem hann kom á lagg-
ir með skömmum fyrirvara, jafnvei
á heimili þeirra Hönnu á Engja-
vegi, ef hann átti þess kost að leiða
saman heimamenn og aðkomukrata
til viðræðna um málefni líðar.di
stundar eða hagsmunamál sveitar-
félags.
Þó helstu eiginleikar Kristjáns
hafi verið dugnaður og fram-
kvæmdasemi þá birtist hann mér í
minningunni sem hinn einlægi,
broshýri og hlýi félagi. Það er sjón-
arsviptir að Kristjáni Jónassyni og
missir fjölskyldu hans er mikill.
Þegar ég kom til Hönnu á sjúkra-
beðið tveimur dögum eftir slysið,
til að færa henni hluttekningu og
kveðjur félaga þeirra hjóna hér fyr-
ir sunnan, sýndi hún þrátt fyrir
meiðsli sín og alvarlegan missi það
æðruleysi og auðmýkt gagnvart
æðri máttarvöldum sem einkennir
svo margt dugmikið fólk. Hún var
staðráðin í að sinna þeim skyldum
sem henni hefðu verið lagðar á
herðar og var þakklát fyrir þann
stuðning sem hún ætti vísan í börn-
um sínum sem sum voru að koma
heim frá útlöndum þann sama
morgun. Við vinir þeirra hjóna vit-
um að Hanna verður sínu fólki stoð,
og biðjum þess að góðar minningar
um farsæla sambúð og gott fjöl-
skyldulíf veiti líkn á erfiðum stund-
um.
Allir félagar Kristjáns í Alþýðu-
flokknum þakka hans mikla fram-
lag til baráttumála jafnaðarmanna
og hans góðu samfylgd í flokknum
og votta fjölskyldu hans innilega
samúð. Hanna mín, við Sverrir
sendum fjölskyldunni okkar innileg-
ustu kveðjur og biðjum þess að guð
blessi minninguna um góðan dreng
og veiti þér og börnunum styrk í
ykkar miklu sorg.
Rannveig Guðmundsdóttir.
Vinur minn, Kristján Jónasson,
framkvæmdastjóri, er í dag til graf-
ar borinn frá ísafjarðarkirkju.
Kristján beið bana í hinu hörmulega
snjóflóði sem féll yfír sumarbú-
staðabyggðina í Tunguskógi við
Skutulsfjörð að morgni þriðjudags-
ins 5. þ.m. Við andlát Kristjáns
missti ég náinn vin og traustan
samstarfsmann. Vestfírðingar
misstu einn af sínum bestu sonum
pg andlát Kristjáns er áfall fyrir
ísafjörð og ísfírðinga.
Kristján Knútur Jónasson er bor-
inn og barnfæddur ísfírðingur en
hann fæddist á ísafirði 19. nóvem-
ber 1934 og var því á sextugasta
aldursári þegar hann lést. Foreldrar
Kristjáns voru Jóna Petólína Sig-
urðardóttir og Jónas Guðjónsson frá
Skjaldabjarnarvík. Jónas Guðjóns-
son var húsgagnasmiður og mikill
vinur foreldra minna. Jóna Petólína,
móðir Kristjáns, var dugnaðarkona
og gekk af atorku til allra verka
þrátt fyrir fötlun á fæti. Á bernsku-
heimili Kristjáns voru efnin ekki
mikil fremur en á öðrum alþýðu-
heimilum en snyrtimennskan var
þar í hávegum höfð. Uppeldið mót-
ar manninn. Þó ekki hafí verið ríki-
dæminu fyrir að fara á bernsku-
heimili Kristjáns Jónassonar þá
fékk hann þaðan það veganesi sem
síðan setti mark á orð hans og at-
hafnir: Heiðarleiki, drengskapur og
hlýtt hjartalag.
Á bernsku- og unglingsárum er
sjö ára aldursmunur, eins og vár á
okkur Kristjáni, mikið gap í tíma
og rúmi. Mér er þó minnisstætt frá
þessum árum hversu náið samband
var jafnan á milli bræðranna Krist-
jáns og Högna. Nú eru um það bil
21 ár síðan Högni Jónasson fórst í
snjóflóði frá stórum hópi barna
austur á Neskaupstað. Högni varð
Kristjáni mikill harmdauði. Það átti
svo fyrir þessum samrýndu bræðr-
um að liggja að báðir biðu þeir
bana með sviplegum hætti af völd-
um snjóflóða.
Annar bróðir Kristjáns Knúts er
Kristján Tryggvi Jónasson, búsett-
ur í Vestmannaeyjum og bæjarfull-
trúi þar um skeið. Systir Kristjáns,
sammæðra, er Svanfríður Kristín
Benediktsdóttir.
Kristján Jónasson fór snemma
að vinna fyrir sér. Að loknu gagn-
fræðaprófi frá Gagnfræðaskóla Isa-
fjarðar hóf hann störf sem almenn-
ur verkamaður og sjómaður en hóf
síðan nám í húsasmíði og lauk
sveinsprófí og síðar meistaraprófí í
þeirri iðn. Næstu árin starfaði hann
við húsasmíði og einnig um tíma
við afgreiðslu í Timburversluninni
Björk en árið 1976 tók hann við
framkvæmdastjórn Djúpbátsins hf.
sem sér um reglulega sjóflutninga
í ísafjarðardjúpi og nágrenni og á
síðari árum einnig um siglingu með
ferðamannahópa um Jökulfirði og
Strandir. í því starfi kom vel fram
dugnaður og ósérhlífni Kristjáns og
ekki síst útsjónarsemi hans og fund-
vísi á að finna lausnir á viðfangsefn-
um sem öðrum þóttu lítt leysanleg.
Hann var mjög nákvæmur og pöss-
unarsamur svo aldrei kom það fyrir
að upplýsingar þær sem hann þurfti
að leggja fyrir stjómvöld vegna
reksturs Djúpbátsins væru ekki til-
búnar á tilsettum tíma, fullnægj-
andi og ítarlegar. Hann var bæði
laginn og fylginn sér og einn af
þeim mönnum sem gefast aldrei
upp. Með mikilli útsjónarsemi og
hyggindum festi hann kaup á
norskri ferju fyrir lítið fé sem leyst