Morgunblaðið - 13.12.1994, Side 29

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 13. DESEMBER 1994 29
LISTIR
EINAR Sigurðsson landsbókavörður, Dagur Eggertsson form. Stúdentaráðs, Skúli Helgason fram-
kvæmdastjóri stofnunarátaks stúdenta, Olafur Ragnarsson framkvæmdastjóri Vöku-Helgafells
og Ingólfur Margeirsson rithöfundur með bókina Þjóð á Þingvöllum.
Niðjatal af
Norðurlandi
BOKMENNTIR
Ættf ræði
RÓÐHÓLSÆTT
Niðjatal Bjöms Bjömssonar bónda á
Róðhóli i Sléttuhlið og konu hans
Soffíu Erlendsdóttur. Ættir Islend-
inga. Niðjatal XI. Ritstjóm: Þor-
steinn Jónsson. Ættfræðistofa Þor-
steins Jónssonar hf. tók saman. Ijóð-
saga hf., 1994, 319 bls.
RÓÐHÓLS-BJÖRN, eins og hann
var oftast nefndur, var kunnur mað-
ur á sinni tíð. Tilkoma hans var sögu-
leg. Faðir hans var kvæntur maður
í Svarfaðardal, en varð það á að
barna heimasætu á næsta bæ. Svo
illa vildi til að faðir stúlkunnar var
hreppstjóri og stórlátur mektarmað-
ur. Fékk hann bónda dæmdan í sekt-
ir, gerðan brottrækan úr sókninni
og síðar sýslurækan. Slysafangið -
Róðhóls-Björn - (f. 1797) ólst upp
hjá móður sinni, en fluttist síðar
vestur í Siéttuhlíð og bjó lengi á
Róðhóli. Hann þótti fjölkunnugur,
gæddur dulrænum hæfileikum og
mjög hagur í höndum. Um hann
spunnust þjóðsögur sem sagt er frá
fremst í bók. Kona hans var Soffía
Erlendsdóttir. Þau eignuðust átta
börn og eru niðjar frá fjórum þeirra.
Nú hafa nokkrir afkomendur
þeirra Róðhóls-hjóna haft frum-
kvæði að því að fá þetta niðjata!
tekið saman. Það er mikill ættbogi.
Eru þeir yngstu sjöundi maður frá
ættforeldrum, að mér sýnist. Sá
ættliður er þó mjög skammt fram
genginn.
Þetta niðjatal er að sjálfsögðu
með sama hætti og önnur niðjatöl í
þessu mikla safni: veglegt og vandað
og prýtt miklum fjölda mynda. Auð-
velt er það til uppflettinga og skrár
allar í góðu lagi. Er það vissulega
til sóma þeim sem að standa.
Margt má lesa úr niðjatölum sem
þessu. Alltaf er t.a.m. gaman að
rekast á einstaklinga sem maður
þekkir eða kannast við og geta fært
þá til ættar. Einhvern veginn finnst
mér alltaf sem menn verði meira
„til“ með því móti. En margt er
fleira. Hér eins og oftar hlýtur manni
t.a.m. að blöskra hinn mikli barna-
dauði fyrr á tíð. Fjögur af hinum
átta börnum Björns og Soffíu dóu í
bernsku. Ein dóttir þeirra (Una)
eignaðist sjö börn. Þau dóu öll í
bernsku nema það yngsta, Guð-
brandur Eiríksson. Frá honum er
hins vegar kominn fjöldi manna.
Þjóðarsagan birtist manni á
marga lund í niðjatölum. Fyrstu
ættliðirnir eru bændur, sjómenn og
lausamenn, sem halda sig mest á
heimaslóðum, Skagafirði, Siglufirði,
Svarfaðardal og þar í grennd. Eftir
því sem ættliðum fjölgar tekur fólk
að dreifast víðar um landið, jafnvel
til útlanda. Atvinnugreinum fjölgar.
í þessari ætt eru iðnaðarmenn tals-
vert áberandi (er það kannski kyn-
fylgja hins haga ættföður?). Mennt-
un vex og í yngri ættliðum er tals-
vert um menntafólk. Þá finnst mér
alltaf gaman að skoða hvernig nöfn
haldast í ættum og sérkenna þær.
Hér eru margir Guðbrandar og Frí-
menn, svo að eitthvað sé nefnt, fyr-
ir utan hin algengari nöfn. Nafngift-
ir breytast og með kynslóðum. í
yngri kynslóðum fer að bera á nöfn-
um utan ættar, nöfnum sem foreldr-
um finnast bersýnilega falleg, gjarn-
an tvö nöfn stutt.
Nú er komið á prent mikið safn
niðjatala yfir seinustu eitt til tvö
hundruð árin. Sýnist mér að hér sé
að verða til góð náma fyrir félags-
fræðinga að vinna úr margvíslega
gagnlega vitneskju um ýmsa þætti
þjóðfélagsþróunar. Væri æskilegt að
ungir fræðimenn færu að vpita þessu
athygli.
Sigurjón Björnsson.
Nýjar bækur
• ÞJÓÐ á Þingvöllum eftir Ingólf
Mfirgeirsson fjallar um lýðveldis-
hátíðina á Þingvöllum 17. júní 1994.
í bókinni lýsir Ingólfur þeim hug-
hrifum og þeirri samkennd sem
þjóðin skynjaði er hún kom saman
á sínum helgasta stað, Þingvöllum,
til að fagna hálfrar aldar afmæli
lýðveldisins. Ingólfur rekur einnig
stuttlega í máli og myndum sjálf-
stæðisbaráttu þjóðarinnar og segir
frá lýðveidishátíðinni 1944 þegar
íslensk þjóð varð fijáls. Bókina Þjóð
á Þingvöllum prýða nær 200 ljós-
myndir í litum, teknar af mörgum
fremstu ljósmyndurum þjóðarinnar
17. júní nú í sumar. í bókinni er
efnisútdráttur á ensku til að koma
til móts við þann áhuga sem var á
lýðveldisafmælinu erlendis. Vigdís
Finnbogadóttir forseti íslands og
Davíð Oddsson forsætisráðherra
rita formála að bókinni.
Vaka-Helgafell hefur ákveðið að
gefa allan ágóða af sölubókarinnar
í söfnunarátak stúdenta fyrir Þjóð-
arbókhlöðuna, en sú gjöf bætist við
eina og hálfa milljón króna sem
fyrirtækið hefui' þegar gefið til
átaksins.
Útgefandi er Vaka-Helgafell.
Bókin Þjóð á Þingvöllum erprentuð
í Prentsmiðjunni Odda hf. ogkostar
kr. 3.480 til áramóta en hækkar þá
íkr. 4.990.
• í Hitlersbörnunum eftir Gerald
L. Posner lýsa synir og dætur
þekktra nasistaforingja feðrum sín-
um og sambandi sínu við þá.
Reynsla þessara svokölluðu
„Hitlersbarna “ er oft átakanleg,
hvernig þau hafa orðið að beijast
við skelfilega arfleifð en ekki síður
hefur barátta þeirra við eigin til-
finningar gagnvart feðrum sínum
verið bitur og sár.
I bókinni eru frásagnir barna
margra nánustu samstarfsmanna
Hitlers eins og þeirra Rudolfs
Hess, Hermanns Göring og Hans
Frank. Einnig segir sonur Jósefs
Mengele, læknisins illræmda í
Ausehwitz, frá föður sínum.
Útgefandi er Fjölvaútgáfan.
Bókin er 268 bls. með fjölda ljós-
mynda, prentuðhjá G. Ben-Eddu.
Verðkr. 2.680.
kvaaþað
kostcw?
Sendu jólapakkana og
jólapóstinn með DHL
Við erum ódýrari en Pósturinn
Það er ódýrara að senda jólakortin til útlanda
með sendibréfaþjónustu DHL en með
hefðbundnum flugþósti.
Ef þú ert með 20 jólakort eða fleiri sækjum
við þau heim til þín endurgjaldslausl
ATH Skilið bréfunum ófrímerktum.
MIKILVÆGAR DACSETNINCAR
Síðasti dagur til að senda jólakort til
einstakra landa er:
► 16. des. Til Norðurlandanna.
► 15. des. Til Evrópu.
► 12. des. Til USA, Kanada og
annarra landa.
Við gefum þér 2 uuku vikur!
Það er engin óstæða
til að lóta jólapakkana
og jólamatinn velkjast
um í pósti í nokkrar vikur.
DHL kemur jólapökkunum hratt og
örugglega heim til viðtakenda.
Sfðasti skiladagur er 19. des
EINFALT ÞÆGILECT ÓDÝRT
Jólatilboð ödýrara en þig grunarl
WORLDWfDE EXfWESS «'
DHL HRAÐFLUTNINGAR HF, Faxafen 9 108 Reykjavík
Sími 568 9822
DHL ■ fljótari en jólasveinninn
- kjarni málsins!

(L^/VOAÍæV I Q/Ítt (j/Qy(v/U(Æ C O/l!

4 l
pct/
u
C/IOO/ a/ 0/1
á/C/LHA/ íc T. 1.980,- ásútgáfan
Qlerárgötu 28 - Akureyri
Askriftarsími 96-249o6