Morgunblaðið - 13.12.1994, Blaðsíða 36

*" 36 ÞRIÐJUDAGUR13.DESEMBER1994
MORGUNBLAÐIÐ
*H
JlfofipiiiÞIjifeÍfe
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
STOÐUGLEIKIOG
KJARAJÖFNUN
RÍKISSTJÓRNIN hefur tekið ákveðið frumkvæði í
kjaramálum með yfirlýsingu sinni um aðgerðir til
aukinnar atvinnu, stöðugleika og kjarajöfnunar. Fyrstu
viðbrögð talsmanna launþega og vinnuveitenda eru já-
kvæð og benda til þess, að boðaðar aðgerðir ríkisstjórnar-
innar muni greiða fyrir gerð kjarasamninga.
í yfirlýsingunni segir, að ákveðin þáttaskil hafi orðið
í efnahagsmálum og hægfara efnahagsbati í augsýn.
Meginverkefnið sé að tryggja áframhaldandi stöðugleika,
jöfnun lífskjara með bættum kjörum lægst launaða fólks-
ins. Undir engum kringumstæðum megi hverfa aftur til
óstöðugleika, óðaverðbólgu og erlendrar skuldasöfnunar,
sem bitni verst á þeim lakast settu.
Mest athygli hefur að vonum beinzt að tillögum stjórn-
arinnar í skattamálum. Þar ber hæst, að persónuafsláttur
verður hækkaður þegar um áramótin og aftur á miðju
ári, sérstakur eignaskattur (ekknaskattur) afnuminn,
frumvarp um afnám tvísköttunar lífeyrisgreiðslna verður
lagt fram og ráðstafanir gerðar þegar á næsta ári til að
létta henni af lífeyrisþegum. Þá verður svonefndur há-
tekjuskattur framlengdur um eitt ár, en viðmiðunarmörk-
in hækkuð, og boðað að fjármagnstekjuskattur verði tek-
inn upp í lok næsta árs. Frekari aðgerðir verða gegn
skattsvikum og reglur hertar um nýtingu uppsafnaðs
taps við sameiningu fyrirtækja.
Tekið verður á greiðsluvanda vegna húsnæðislána,
þegar íbúðareigendur hafa orðið fyrir skakkaföllum vegna
tekjusamdráttar, svo óg gerðar ráðstafanir til frekari
lækkunar húshitunarkostnaðar á dýrustu landsvæðunum.
Fjárhagur heilbrigðisstofnana verður styrktur áfram.
í yfirlýsingu sinni boðar ríkisstjórnin aðgerðir til auk-
innar atvinnu og eflingar atvinnulífsins. Sérstakt átak
verður gert í vegamálum í þessu skyni og leitað verður
samstarfs við sveitarfélögin um verkefni til atvinnusköp-
unar, en í staðinn horfið frá beinum greiðslum þeirra í
Atvinnutryggingasjóð. Ekki er minna um vert, þegar til
lengri tíma er litið, að gripið verður til aðgerða til nýsköp-
unar í atvinnulífinu og frumvarp lagt fram í því skyni,
sem m.a. mun greiða fyrir vöruþróun og markaðssókn.
Sérstakar aðgerðir verða til að auka erlendar fjárfesting-
ar í landinu. Skattalögum verður breytt til að örva fjár-
festingu og nýsköpun. Fjárfestingar fyrirtækja munu
njóta sérstakrar flýtifyrningar til skatts á árunum 1994
og 1995. Fjárfestingar einstaklinga með hlutabréfakaup-
um hljóta áfram sérstakar skattaívilnanir.
Þegar litið er á yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar í heild
verður ekki annað séð en að boðaðar aðgerðir séu til fram-
fara. Þær fela í sér aðgerðir í skattamálum, sem stuðla
að kjarajöfnun og bættum hag láglaunafólks þegar á
næsta ári, svo og aukinni atvinnu. Annað mun hafa áhrif
til lengri tíma, svo sem aðgerðir til nýsköpunar í atvinnu-
lífinu. Fjármagnstekjuskattur verður ekki tekinn upp fyrr
en árið 1996. Ennþá er óljóst með hvaða hætti það verð-
ur. Tími slíkrar skattlagningar virðist að renna upp, h^enni
hefur verið frestað á meðan unnið hefur verið að því að
ná vöxtum niður og auka sparnað í landinu.
Við upptöku fjármagnstekjuskatts verður að gæta þess,
að hann bitni ekki á sparifé barna, ungmenna og aldr-
aðra og sanngjarnt frítekjumark því nauðsynlegt. Öðru
máli gegnir um skattlagningu sparifjár sem beinlínis er
fjárfest í tekjuöflunarskyni. Eðlilegt verður að teljast,
að jafnhliða fjármagnstekjuskatti verði skattlagning ann-
ara eignatekna endurskoðuð þannig að mismunun eigi
sér ekki stað. Fagna ber því sérstaklega, að hinn ill-
ræmdi „ekknaskattur" verður afnuminn þegar um næstu
áramót.
Helzti ljóður á ráðstöfunum ríkisstjórnarinnar er auk-
inn fjárlagahalli, sem af þeim leiðir. Eitt helzta markmið
efnahagsstjórnunar hlýtur að vera jafnvægi í ríkisrekstr-
inum. Annað leiðir til hærra vaxtastigs en ella og vinnur
gegn auknum fjárfestingum í atvinnulífinu, sem er aftur
á móti forsenda aukinnar atvinnu. Þegar á heildina er
litið og með tilliti til kjarasamninganna framundan er
réttlætanlegt, að ríkisstjórnin taki nokkra áhættu í þess-
um efnum. Strangt aðhald þarf þó áfram í ríkisbúskapn-
um.
Jacques Delors býður sig ekki fram til for;
Vonir vinstrimaj
orðnaraðeng
AF
ERLENDUM
VETTVANGI
AKVÖRÐUN Jacques Delors,
forseta framkvæmda-
stjórnar Evrópusambands-
ins, að gefa ekki kost á sér
í frönsku forsetakosningunum á
næsta ári, kom flestum mjög á óvart.
Vissulega hafði orðrómur kömist á
kreik í lok síðustu viku um að hann
myndi ekki fara í framboð en hitt var
þó enn talið líklegra, allt að því óhjá-
kvæmilegt. Delors var talinn eini
frambærilegi maðurinn sem franskir
vinstrimenn gætu boðið fram og nýj-
ustu skoðanakannanir bentu til að
hann myndi vinna sigur á jafnt Edou-
ard Balladur forsætisráðherra og
Jacques Chirac, fyrrverandi forsætis-
ráðherra. Útgáfa bókar þar sem hann
lýsir viðhorfum sínum í síðasta mán-
uði var talin enn ein staðfestingin á
væntanlegua framboði. Ljðst var, að
byði hann sig ekki fram myndi það
valda upplausn á vinstrivæng fran-
skra stjórnmála. Það hversu lengi
hann dró að svara spurningunni um
framboð, var einnig talið benda til
þess að hann myndi að lokum gefa
kost á sér. Yfirlýsing um framboð var
einungis formsatriði.
í sjónvarpsviðtali á sunnudagskvöld
gerðist aftur á móti hið óvænta. Del-
ors sagðist ekki gefa kost á sér.
Þrennt hefur líklega öðru fremur
ráðið ákvörðun Delors. í fyrsta lagi
að þær sambandsríkjahugmyndir, sem
hann er persónugervingur fyrir, eiga
sífellt minna fylgi að. fagna meðal
þjóða Evrópu. Það varð Ijóst í þjóðar-
atkvæðagreiðslunum í Danmörku og
Frakklandi um Maastricht-sáttmál-
ann og fjölmargar skoðanakannanir
benda til að andstaðan sé síst minni
í mörgum öðrum aðildarríkjum. Nið-
urstaða nýlegrar könnunar í Frakk-
landi var sú að 66% franskra kjósenda
eru þeirra skoðunar að Evrópusam-
starfið eigi að byggja á nánu sam-
starfi sjálfstæðra ríkja. Einungis 16%
kjósenda telja sambandsríki ESB-ríkj-
anna æskilegan kost.
Mikil óvissa ríkir að sama skapi
um það hvort hin háleitu markmið
Maastricht-sáttmálans muni nokkurn
tímann ná fram að ganga. Ríkisstjórn-
ir ESB-ríkja virðast staðráðnar í að
gefa ekki eftir réttinn til að móta sjálf-
stæða utanríkisstefnu og varnar-
stefnu. Vandræðagangur Evrópusam-
bandsins í málefnum Balkanskaga er
besta dæmið um hve hægt miðar í
átt að sameiginlegri utanríkisstefnu.
Það sama á við um peningalega
samrunann. Gengissamstarf Evrópu
(ERM) er í upplausn og er þess
skemmst að minnast að fjármálaráð-
herrar ESB-ríkjanna náðu ekki sam-
komulagi um þrengri ________
sveiflumörk Evrópugjaldm-
iðla innan ERM á síðasta
fundi sínum. Núverandi
sveiflumörk eru það rúm
að þau geta vart talist þau """"""^
„eðlilegu" mörk sem Maastricht kveð-
ur á um að gjaldmiðlar verði að halda
sig innan um tveggja ára skeið áður
en þeir geta tekið þátt í samrunanum.
Nánir samstarfsmenn Delors voru
í síðustu viku farnir að gefa í skyn
að hann teldi hugsanlegt að hann
myndi gera Evrópusýn sinni erfiðara
fyrir færi hann í framboð.
Upphaf kosningabaráttunnar bend-
ir til að Evrópumálin verði eitt helsta
kosningamálið og hafa bæði Chirac
¦K 'SSllSttís. "W «¦
W' ¦ \
w l
:'¦'" /¦' ify^»
#1 9nS m
bL ¦
f*4
W*

bai
gai
Reuter
JACQUES Delors lýsir því yfir í viðtali á sjónvarpsstöðinni TFl,
að hann muni ekki bjóða sig fram í næstu forsetakosningum.
Jacques Delors var talinn eini maðurinn sem
gat sameinað franska vinstrimenn fyrir for-
setakosningarnar á næsta ári. Sú ákvörðun
hans að gefa ekki kost á sér er reiðarslag
fyrir Sósíalistaflokkinn, skrifar Steingrímur
Sigurgeirsson, og nær öruggt er talið að
hægrimaður taki við af Francois Mitterrand
Frakklandsforseta.
„Hefði hamlað
frama dótt-
urinnar"
og Balladur tekið mun þjóðernislegri
afstöðu en Delors. Ef kosningabarátt-
an snerist upp í harða deilu um Evr-
ópumál var hætt við að það gæti leitt
til mikils bakslags fyrir sambands-
ríkjasinna. Hægrimenn myndu herð-
ast í andstöðu sinni og Delors, sem
forseti framkvæmdastjórnarinnar
undanfarin tíu ár, kynni að reynast
auðvelt skotmark. Er þess skemmst
að minnast að í 'kosningabaráttunni
fyrir þjóðaratkvæðagreiðsluna um
Maastricht sögðu sumir stuðnings-
menn sáttmálans að í hvert skipti sem
Delors tjáði sig um málið glötuðust
tíu þúsund atkvæði.
Vill ekki sambúð
í öðru lagi er líklegt að Delors
myndi eiga erfitt með að ná stefnu
sinni fram jafnvel þó að hann næði
________ kjöri sem forseti. Hægri-
menn eru í meirihluta á
franska þinginu og þrátt
fyrir að forsetinn geti nýtt
sér rétt sinn til þingrofs og
^^~~ boðað til nýrra kosninga eru
ekki miklar líkur á að Sósíalistaflokk-
urinn næði þar miklum árangri.
Þó að Frakkar virðist nokkuð hallir
undir Delors í skoðanakönnunum, er
ekkert sem bendir til að þeir séu á
þeim buxunum að hleypa vinstrimönn-
um til valda á ný. Delors yrði því að
sætta sig við þá „sambúð" (cohabitati-
on), sem reynst hefur Francois Mit-
terrand svo erfið. Nefndi Delors þetta
sérstaklega í sjónvarpsyfirlýsingu
sinni og sagðist ekki hafa áhuga á
að starfa með ríkisstjórn sem „endur-
speglaði ekki" hugmyndir hans.
Málamiðlanir og samstarf eru ekki
sterkustu hliðar Delors. Hann er skap-
stór og þekktur fyrir að strunsa út
af fundum vegna smávægilegs
ágreinings. Francois Mitterrand sagði
eitt sinn að Delors gæti aldrei orðið
forseti þar sem að enginn yrði eftir
til að taka við afsagnarbeiðninni.
Persónulegar ástæður
I þriðja lagi eru persónulegar
ástæður taldar liggja að baki ákvörð-
uninni. Jacques Delors verður sjötug-
ur á næsta ári og kjörtímabil Frakk-
landsforseta er sjö ár. Hann yrði því
hátt í áttræður er hann léti af emb-
ætti.
Eiginkona Delors til 44 ára, Marie, in
hefur ávallt verið stoð hans og stytta. h<
Fyrir tólf árum misstu þau ___________
eina son sinn, Jean-Paul, HellTIUt
missir ba
mann
en hann lést úr hvítblæði
29 ára gamall.
Samband Jacques og
Marie Delors hefur ávallt ——¦
verið mjög náið. Þau kynntust er
Jacques var skrifstofumaður hjá
Banque de France og eftir tveggja
ára trúlofun giftu þau sig. Þau helg-
uðu sig hvort öðru og hafa ávallt
verið reiðubúin að fórna miklu fyrir
hvort annað. Er Jacques Delors yar á
sínum tíma valinn úr hópi unga efni-
legra manna að þreyta próf er hefði
tryggt honum háttsetta embættis-
mannastöðu til æviloka hafnaði hann
boðinu. Eiginkona hans átti von á|