Morgunblaðið - 13.12.1994, Síða 41

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 13. DESEMBER 1994 41
LISTIR
Nýjar bækur
I þjónustu forseta
og ráðherra eftir
Birgi Thorlacius
í ÞJÓNUSTU forseta
og ráðherra nefnist bók
eftjr Birgi Thorlacius.
í kynningu útgef-
anda segir: „Af mönn-
um og málefnum í
Stjórnarráðinu og utan
þess hefði þessi bók
mátt heita. Að tjaldbaki
hefði líka verið rétt-
nefni. Enginn hefur
starfað eins lengi við
hlið æðstu stjórnenda
landsins og höfundur
bókarinnar, en hann
vann um hálfa öld í
Stjórnarráði íslands,
lengst af sem ráðuneytisstjóri í for-
sætis- og menntamála-
ráðuneytinu og um
skeið sem forsetaritari.
Birgir ritar um kynni
sín af þessu fólki um
þau verkefni sem hann
þurfti að inna af hönd-
um“.
í Þjónustu forseta og
ráðherra er prýdd íj'ölda
mynda, ljósmynda og
teiknaðra mynda.
Bókin er innbundin og
er 224 bls. Almenna
bókafélagið gefur bók-
ina út og Prentsmiðjan
Oddi hf. sá um prentun.
Verð bókarinar er 3.390 krónur.
Birgir Thorlacius
Gunsukaffi
Andrésar Guðnasonar
GUNSKUKAFFI, sagan
af Guðnýju Ketilsdóttur,
nefnist skáldsaga eftir
Andrés Guðnason.
Andrés hefur áður
skrifað bókina „í öðrum
löndum". Þetta er fyrsta
skáldsagan, sem birtist
eftir hann í fullri lengd.
í kynningu útgefanda
segir: „Saga þessi er um
konu sem á kreppuárun-
um vann sig upp úr fá-
tækt í góða afkomu á
stríðsárunum með veit-
ingarekstri í Reykjavík.
Andrés Guðnason
En örlögin grípa inn
í og ástin lætur ekki
að sér hæða. Konan
selur rekstur sinn og
flytur með manni sín-
um norður í land. En
hjónabandið verður
enginn hamingju-
draumur. Seinni hluti
sögunnar gerist í
Reykjavík tíu áru
seinna.“
Útgefandi er höf-
undur. Bókin er 172
síður og kostar kr.
1.400.
Miskiumarlaust líf
BOKMENNTIR
Skáldsaga
YFIRHEYRSLAN YFIR
OTTO B.
eftir Wolfgang Schiffer. Þýðandi
Franz Gíslason. Hringskuggar, 1994
— 63 síður.
WOLFGANG Schiffer er nú um
stundir einn fremsti -„miðlari" ís-
lenskra bókmennta á meginlandi
Evrópu en einnig hefur hann staðið
fyrir kynningu á þýskum bók-
menntum hérlendis, t.d. var hann
helsti hvatamaður útgáfunnar á
þýska ljóðasafninu „Og trén
brunnu" árið 1989 og ljóðahátíðar
í tengslum við hana. Sjálfur hefur
hann sent frá sér nokkur verk og
þessi stutta skáldsaga eða frásögn
er ein þeirra. Hún greinir frá hinum
unga manni Ottó B. sem fæddur
er sama ár og höfundurinn, fulltrúi
kynslóðar sem reynir í lok sjönda
áratugarins og í byijun þess átt-
unda að skapa sér sitt eigið líf, laust
undan kæfandi viðjum hins íhalds-
sama og borgaralega þjóðfélags
Þýskalands. Barátta Ottós B. er
sögð í gegnum sjónarhorn yfir-
heyrslu, með þvi staðnaða og kalda
tungumáli sem fylgir slíkum skjöl-
um. Inn í þessa yfirheyrslu er síðan
skotið lýsingum á nokkrum fulltrú-
um hins efnalega og lagalega valds:
fulltrúum framleiðninnar, reglunn-
ar og árangursins. Ottó B. er á
hinn bóginn andhverfa þessa alls.
Hann reynir allt frá barnæsku að
yfirvinna þessi höft sem halda hon-
um í viðjum, berst við föðurinn og
skólann og síðar, þegar hann kemur
í háskóla, snýr hann baki við reglum
„árangursins", og
reynir að mennta sjálf-
an sig eftir sínu höfði,
les rit allra helstu
hugsuða vinstrihreyf-
ingarinnar. Að lokum,
eftir að hann hefur
horfið frá námi, unnið
um stund á geðveikra-
hæli og að endingu
reynt að finna aftur
vinnu, en án árangurs,
reynir hann að ræna
banka með vinkonu
sinni, Ingeborg B., sem
hafði verið einn af vist-
mönnum hælisins; það
bankarán mistekst,
hann er tekinn fastur
eftir að lagskona hans hefur verið
skotin.
Það er dæmi um andann í þess-
ari bók að Ottó B. finnur sig aldrei
hluta af neinni hreyfingu. Hinn eig-
inlegi frelsunarmáttur þeirra hug-
mynda sem boða andstöðu sína við
hið staðnaða og ómennska samfélag
er í raun tekinn úr félagslegu sam-
bandi strax frá upphafi, allt streð
Ottós B. er streð einstaklingsins
sem er rekinn sífellt lengra út á
nöf örvæntingarinnar. Öll atburða-
rásin fer fram í lokandi, þrúgandi
andrúmslofti þar sem ekkert virðist
lengur mögulegt. Frelsisþreifingar
Ottós B. enda í ofbeldi, líkt og svo
margra annarra af sömu kynslóð
því það virðist vera hin eina mögu-
lega leið til að gera drauma um
sjálfstætt líf að veruleika. Þetta er
viðfangsefni sem hefur alls ekki
misst neitt af gildi sínu, allra síst
núna þegar ungt fólk virðist ekki
eiga neinna kosta völ nema að taka
við því sem að því er rétt og heyrir
ekkert nema að það verði að búa
sig undir að „taka þátt
í samfélagi æ harðn-
andi samkeppni“. Þjóð-
félög Vesturlandabúa
bjóða um þessar mund-
ir, jafnt sem þá, ekki
upp á ýkja marga val-
kosti í lífsviðhorfum,
jafnvel þótt starfsval
virðist mikið á ytra
borði.
Saga Ottós B. er
saga þess af hverju
þessir valkostir eru
ekki lengur til; vegna
þess að einstaklingur-
inn er einn að streða í
sínu horni, án þess að
geta tengt sig við aðra,
án þess að geta skapað sér raun-
verulegt lýðræðislegt umhverfi. En
jafn áhugavert og þetta viðfangs-
efni er, þá er þessi saga þvi miður
ekki nógu sterk. Lýsingar á fulltrú-
um valdsins eru eilítið klisjukenndar
og sjálf persóna Ottós B. kemst lít-
ið út fyrir mjög þröngt svið sem
er nokkuð fyrirsjáanlegt. Það vant-
ar fleiri víddir í þessa sögu sem
hefðu getað hrifið hana út úr sínum
þrönga heimi. Jafnvel þótt starf
Schiffers sem fulltrúa íslenskrar
menningar í Þýskalandi sé merkt,
þá er það varla næg ástæða til að
ráðast í útgáfu þessarar sögu þegar
nær öll helstu prósaverk þýskumæl-
andi bókmennta eru enn óþýdd á
íslenska tungu. Útgáfan er einnig
göslaraleg, t.d. vantar c-ið í nafn
Schiffers á kápu og hvergi kemur
fram hvenær bókin kom út á frum-
málinu né hvert heiti hennar er á
því. Þetta eru smáatriði en þau eru
mikilvæg engu að síður.
Kristján B. Jónasson
Wolfgang Schiffer
100% Hollywood-mynd
KVIKMYNDIR
Sambíóin/Itorgarbíó
KRAFTAVERKIÐ Á JÓLUM
„The Miracle on 34th
Street" ★ ★
Leikstjóri: Les Mayfield. Handritshöf-
luidur og framleiðandi: John Hughes.
Aðalhlutverk: Richard Attenborough,
Mara Wilson, Elizabetli Perkins, Dyl-
an McDennont, Robert Prosky og
Joss Ackland. 20th Century Fox. 1994.
ÞEGAR talað er um þessa dæmi-
gerðu Hollywood-mynd - og hana
ber ósjaldan á góma - er átt við
mynd eins og endurgerð John
Hughes á Kraftaverki á jólum, sem
nú er sýnd í Sambíóunum og á
Akureyri. Frummyndin er ástsæl-
asta jólamynd Bandaríkjamanna og
fastur liður þar yfir hátíðarnar
ásamt kalkúninum og því var í raun
ekki spurning um hvort heldur hve-
nær hún yrði endurgerð. I sönnum
Hollywood-anda er útlit- endurgerð-
arinnar óaðfinnanlegt, húsbúnaður,
förðun og fatnaður svo fullkominn
að það er eins og hún gerist innan
í verðlista. Þetta er útlit fimmta
áratugarins, sem verður að heldur
mikilli glansmynd í nútímanum.
Innihaldið er í stíl við aðrar Hughes-
myndir (Aleinn heima), þar sem
áherslan er á fjölskylduvæmni og
þar sem bandaríski millistéttar-
draumurinn rætist í fullbúnu einbýl-
ishúsi.
Kraftaverkið er ósvikin jóla-
mynd. Eins og kannski margir
þekkja snýst sagan um tilvist jóla-
sveinsins, sem Sir Richard Atten-
borough leikur mjög vel. Hann
kynnist einmana stúlkukind sem
trúir ekki á sveinka og sagan endar
í réttarhöldum yfir honum, þar sem
hann þarf að sanna að jólasveinninn
sé raunverulega til. Þær rökræður
eru besti hluti myndarinnar. Bar-
átta góðs og ills fléttast inn í með
hinum illa kaupahéðni Joss Ackland
og ástarævintýri á milli móður
stelpunnar og lögfræðings sveinka,
en Elizabeth Perkins og Dylan
McDermont eru sérlega áferðarfal-
leg í hlutverkunum.
Kraftaverkið er fyrst og fremst
sérlega vel innpökkuð Hollywood-
afþreying ætluð krökkum. Leikara-
liðið er ekki af verri endanum og
Attenborough ferst vel úr hendi að
lýsa góðmennskunni sem krakkar
tengja sveinka. Einnig er stelpan
Mara Wilson skemmtileg. En þetta
er eins raunverulegur heimur og
þú finnur utan á 50 ára gömlu jóla-
korti.
Arnaldur Indriðason
Bankarán Bakkabræðra
KVIKMYNPIR
R c g n b o g I n n
BAKKABRÆÐUR
í PARADÍS „Trapped in
Paradise". ★ Vi
Leikstjóm og handrit: George Gallo.
Aðalhlutverk: Nicolas Cage, Jon Lov-
itz, Dana Carvey, Donald Moffat.
\ 1994.
Bakkabræður í Paradís er jóla-
gamanmynd sem er heimsfrum-
sýnd á íslandi samkvæmt frétt frá
Regnboganum en telst að öðru leyti
varla til tíðinda. Hún segir af þrem-
ur bræðrum, tveimur með frekar
lága greindarvísitölu og einum með
rétt nógu mikla til að sýna
ábyrgðarkennd, sem ræna sveita-
banka í kauptúninu Paradís en því
lengur sem þeir dvelja í bænum
því meira nagar þá samviskubitið.
Ástæðan er sú að Paradís stendur
undir nafni. Þetta er á aðfangadegi
og allir eru boðnir og búnir að sýna
Bakkabræðrunum gestrisni og
rétta hjálparhönd. A því byggist
hin kaldhæðnislega gamansemi
myndarinnar; fólkið sem bræðurnir
ræna reynist þeim vinir í raun.
En Bakkabræður í Paradís verð-
ur aldrei neitt sérlega fyndin og
stundum verður hún næsta afkára-
leg í ódýrum bröndurum sínum.
Leikaraliðið er ágætlega samansett
en stendur sig ekki sérlega vel.
Dana Carvey („Wayne’s World“)
er mesti lúðinn og verður undarlega
líkur Mickey Rourke í kjánalegum
geiflum sínum. Jon Lovitz er alltof
ómerkilegur svikahrappur til að
vera spaugilegur og Nicolas Cage,
sem leikur skýrasta bróðurinn, hef-
ur ekki úr miklu að moða nema
sífelldum vonbrigðum og óánægju
með svörtu sauðina tvo.
Þannig flýgur húmorinn aldrei
hátt í handriti og leikstjórn George
Gallos (handrit „Midnight Run“)
og það er fátt sem heillar í sög-
unni. Einstaka tilraunir til
skemmtilegheita heppnast en þegar
myndin fer að breytast í alvarlega
þroskasögu, þ.e. bræðurnir þrír
taka að sjá að sér og verða að
betri mönnum og smábæjarsamfé-
lagið stendur á bak við þá, verður
myndin full hátíðleg miðað við und-
angengin kjánalæti. Allt í einu
leggur Gallo til hjartnæman boð-
skap í myndina og vill að hún verði
tekin alvarlega. Það gengur ekki
upp. Þetta er smámynd með ein-
staka sprettum en heildarmyndin
er lítt spennandi.
Arnaldur Indriðason
Nýjung
í íslenskri matargerð
Dagana 14. og 15. des. býður
veitingahúsið v/Tjörnina upp á
hlaðborð af þörungaréttum ásamt
grænmetis- og fiskréttum.
Einnig mun Katrín Þorvaldsdóttir sýna
leikbrúður gerðar úr íslenskum
þörungum af persónum úr Völuspá.
Komið og nœrið líkama og sál.
Opið kl. 12-15
og 18-22.30
báða dagana
Hunts
Rannsóknarstofnun fisklðnaðarins
Templarasundi 3, s. 18666
•VÐTPRNINA-
■S'-irom • RfS'l'Al R-WT •
S/avarrettaslaður Templarasund 3 Simi 18666
Hafrannsóknastofnun
...blabib
- kjarni málsins!
Sjábu hlutina í víbara samhengi!
14\s