Morgunblaðið - 13.12.1994, Page 42

42 ÞRIÐJUDAGUR 13. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEINIDAR GREINAR
Bull, ergelsi og pirrur
í UMRÆÐU um
vanda íslenskra garð-
yrkjubænda hefur að
undanfömu verið reynt
að finna sökudólg með
því að benda á samn-
inginn um Evrópska
efnahagssvæðið (EES).
Eggert Haukdal al-
þingismaður segir í
grein í Morgunblaðinu
að með þeim samningi
hafi íslensk stjórnvöld
fórnað landbúnaði og
byrjað þar á garðyrkju.
Þarna er ekki aðeins
um misskilning að
ræða, heldur beinlínis
farið rangt með stað-
reyndir. EES-samningurinn fjallar
ekki um landbúnaðarvörur. Hann
opnar hins vegar iðnvamingi okkar
leið inn á markað sem er 1.400 sinn-
um stærri en heimamarkaður okkar.
Þar með er talinn varningur sem við
vinnum úr hráefni, sem m.a. útgerð
og landbúnaður leggja til. Það kost-
aði mikinn tíma og sannfæringar-
kraft að ná því fram fyrir íslands
hönd að samningurinn ætti að auð-
velda viðskipti með fisk en ekki land-
búnaðarafurðir.
Fyrst garðyrkjan ...
Til þess að ná þessum mikilvæga
ávinningi varð ekki hjá því komist
að opna örlitla gluggakytm inn á
okkar smáa markað. Reyndar svo
þrönga og Iítið opna að ekki getur
með nokkru móti skipt sköpum fyrir
afkomu íslenskra bænda. Annars-
staðar á Norðurlöndunum var geng-
ið til gagnkvæmra samninga um
búvöruviðskipti. Þar var gengið mun
lengra í þá átt að opna fyrir innflutn-
ing blóma og garðávaxta. íslending-
ar höfnuðu slíku þar sem það hefði
haft í för með sér að heilbrigðisregl-
ur ESB tækju þegar gildi hér á landi.
Undir slíkt voru menn ekki búnir.
Fylgisamningur, svonefndur „Co-
hesion-listi“ nær yfir nokkrar afurð-
ir, sem heimilt er að flytja hingað
inn frá EES-löndum takmarkaðan
tíma árs, og þá reyndar aðeins í
skammdeginu, meðan lítið sem ekk-
ert framboð er af þeim varningi hér
heima. Þar veittu EFTA
ríkin ESB einhliða eft-
irgjöf til að jafna út hag
af samningnum þannig
að ávinningur næði líka
til fátækustu ríkja
svæðisins. Aðeins er um
að ræða fjórar tegundir
grænmetis í fjóra og
hálfan mánuð á ári og
fimm tegundir blóma í
fimm mánuði; frá nóv-
emberbyrjun til apríl-
loka. Við gerð samning--
anna lá fyrir að ekki
hafði verið hægt að
anna eftirspurn þessara
tegunda hér. Ekki var
um það að ræða að
þessar ákvarðanir hefðu verið teknar
af embættismönnum einum. Þvert á
móti var þarna unnið í fullu samráði
við fulltrúa íslenskra hagsmunasam-
taka. Það var til dæmis niðurstaða
sérstaks starfshóps sjömannanefnd-
ar um garðyrkju, með þátttöku full-
trúa frá atvinnurekendum og laun-
þegum, að tilboð íslands væri ekki
mjög frábrugðið ríkjandi ástandi og
lítil von til þess að hagur neytenda
batnaði einhveiju marki með þessum
tillögum í EES viðræðunum. Cohesi-
on-listinn var settur fram við EFTA
ríkin áður en EES samningar byrj-
uðu með þeirri röksemd að EFTA
ríkin hefðu hagnast á fríverslun við
ný aðildarríki Evrópusambandsins,
sem öll væru háð útflutningi þeirra
vara, sem þar voru skráðar. Sam-
þykkt listans var talin grundvöllur
þess að hin fátækari lönd ESB væru
reiðubúin að opna markaði sína frek-
ar gagnvart EFTA ríkjum.
Lokaniðurstaða í viðræðunum varð
sú að viðmiðunartíma var hnikað
til, en ekki var aflétt algerri innflutn-
ingsvernd á banntímanum. Að þessu
leyti njóta íslenskir bændur til dæm-
is meiri vemdar en norskir. Fullyrð-
ing E.H. um að ræst hafi gamall
draumur ímyndaðra óvina landbún-
aðarins um að sjá íslenskan landbún-
að standa varnarlausan gagnvart
innflutningi á niðurgreiddri erlendri
landbúnaðarafurð er vitaskuld óm-
akleg og röng og ekki sæmandi
manni í stöðu greinarhöfundar.
Þau tækifæri sem skapast hafa í
markaðsmálum Islendinga með EES
samningnum eru einhver stærsti
áfangi okkar í þessum efnum um
áratuga skeið. Það má glöggt heyra
á máli þeirra nýju forystumanna í
landbúnaði, sem sjá nýja framtíðar-
möguleika fyrir unga bændur í ís-
lenskum sveitum; þá sem skilja kröf-
ur nýrra tíma og vilja gera hreint
og ósnortið umhverfi að hinu nýja
vörumerki íslands. Ekkert bætir
stöðu íslensks landbúnaðar meira en
bætt samkeppnisstaða matvælaiðn-
aðarins og aukinn aðgangur hans
að sterkum og kröfuhörðum erlend-
um mörkuðum.
... þá nyólkurafurðirnar
í grein sinni heldur Eggert
Haukdal því fram að viðsemjendur
íslands við gerð EES samningsins
hefðu verið reiðubúnir að fallast á
fijálsan innflutning mjólkurafurða,
sem nam fjórðungi allrar innlendrar
mjólkurframleiðslu, án þess að slíkt
hefði gefið af sér nokkur hlunnindi
í fisksölu. Hér er sannleikanum enn
snúið við, en átt er við iðnaðarvör-
ur, unnar úr landbúnaðarhráefni,
sem hafa fallið undir EFTA samn-
inginn og féll undir tvíhliða samning-
inn við ESB frá árinu 1972. Þar var
heimill innflutningur á þessum iðn-
varningi með verðjöfnunargjöldum.
Vegna frávika í einstaka fríverslun-
arsamningum EFTA ríkja við ESB
var í EES samningsviðræðunum
ákveðið að samræma þessa lista.
Fulltrúar landbúnaðarráðuneytisins
tóku fullan þátt í þessum viðræðum
og niðurstöður voru í samræmi við
þá. E.H. grípur enn til rangra full-
yrðinga um að ekki hafi verið beitt
ákvæðum um verðjöfnun á útflutn-
ingi búvöru, vegna andstöðu Alþýðu-
flokks við bændur(!?!), og að utanrík-
isráðherra hafi hótað stjórnarsiitum
til að hindra að komið yrði á eðlilegu
starfsumhverfí íslenskra bænda.
Þessar fullyrðingar eru alrangar og
þar er auk þess ruglað saman
óskyldum málum. Verðjöfnunarkerfi
samkvæmt bókun 3 í EES-samn-
ingnum hefur ekki tekið gildi, en
þar er gert ráð fyrir að verðjöfnunar-
gjald endurgreiðist til iðnaðarins við
Ekkert bætir stöðu ís-
lensks landbúnaðar
meira en bætt sam-
keppnisstaða matvæla-
iðnaðarins, segir
Þröstur Olafsson, og
aukinn aðgangur hans
að sterkum og kröfu-
hörðum erlendum
mörkuðum.
útflutning á iðnaðarvörum unnum
úr landbúnaðarafurðum.
Óvefengjanlegur ávinningur
I lok greinar sinnar fullyrðir E.H.
margt skrýtið, meðal annars það
að EES hafi neikvæð áhrif á land-
búnað, samningurinn hafí kostað
íslenska ríkið hundruð milljóna
króna í þýðinga- og ferðakostnað
og að hann taki verk frá íslenskum
verktökum og hindri íslensk stjórn-
völd í að stjóma aðflutningi fólks.
Það þarf varla að taka það fram
að hér er farið rangt með, annað-
hvort vísvitandi eða vegna skiln-
ingsskorts, nema hvort tveggja sé.
Hið rétta er þetta: Ekkert bendir
til þess að EES-samningurinn hafi
haft neikvæð áhrif á iandbúnað.
Þvert á móti skapar hann forsendur
fyrir bættri samkeppnisstöðu mat-
vælaiðnaðarins. Þjóðhagsstofnun
hefur nýlega staðfest að ekkert
hafi komið fram sem bendi til þess
að athugun hennar frá árinu 1991
gefi ranga mynd af áhrifum EES.
Þá var meginniðurstaða stofnunar-
innar sú að aðild að samningnum
myndi skila þjóðarbúinu vemlegum
tekjuauka. Mörg teikn em um það
að þau áhrif séu þegar farin að
skila sér í vemlegum mæli. íslensk-
ur útboðsmarkaður hefur verið mjög
opinn en eftir gildistöku EES-samn-
Þröstur Ólafsson
FYRIR skömmu fékk ég símtal
frá fjölskyldu minni þar sem þau
tilkynntu mér að systir mín, Linda
Pétursdóttir, hefði verið handtekin.
Mín fyrstu viðbrögð vom auðvitað
að spyijast fyrir um ástæðu hand-
tökunnar og fannst í meira Iagi
undarlegt að enginn af nánustu
ættingjum hennar virtist vita hvað
lægi að baki handtökunni, þrátt fyr-
ir að móðir mín hafi verið búin að
hringja á lögreglustöðina til að
reyna að afla upplýsinga. Þar var
henni vísað frá einum manni til
annars og var fátt um svör, enda
kannski skiljanlegt þar sem hún er
ekki blaðamaður.
Ég hef síðan verið í nánu sam-
bandi við Lindu og fleiri ættingja
og vini og hef fengið sendar hingað
á heimili mitt á Nýja-Sjálandi blaða-
úrklippur varðandi þetta mál.
Mér finnst þetta mál allt hið und-
arlegasta og sýnist mér lögreglan
hafa kosið ftekar en að taka með
ábyrgð á málinu, að reyna að snúa
vörn í sókn með ásökunum, dylgjum
og rógburði í garð Lindu, sem ekki
hæfir embættismönnum siðmennt-
aðra þjóða.
Ekki er hægt að sjá að þessi her-
ferð gegn Lindu sé til annars ætluð
en að sverta mannorð hennar sem
frekast er unnt og svipar til aðferða
beitt af yfirvöldum í löndum þriðja
heimsins.
Það sem mér blöskrar einna mest
og varð til þess að ég ákvað að
stinga niður penna er
sú staðreynd að lög-
reglan hefði auðveld-
lega getað, áður en til
handtökunnar kom,
gengið úr skugga um
að harla ólíklegt væri
að Linda eða sambýlis-
maður hennar væru á
nokkum hátt viðriðin
það mál sem þessu
klúðri olli og því var í
hæsta máta óeðlilegt
að senda lið lögreglu
til að __ handtaka þau
bæði. Ég hef séð haft
eftir lögreglu í blöðum
að Linda hafi ruðst inní
lögreglubílinn í óþökk
lögregluþjónanna þrátt fyrir að vitni
sé að þvi að lögregluþjónn hafi sagt
á fjarskiptabylgju lögreglunnar, að
„þarna kæmi Linda út og þeir ætl-
uðu aðeins að tala við hana“.
Lögreglan segir ennfremur að
Linda hafí ekki verið beitt neinu því
harðræði sem óeðlilegt gæti talist
miðað við hegðun hennar. Þetta
segja þeir blákalt þó að hún sé með
umtalsverða áverka á baki, hálsi,
úlnlið, rófubeini og öxl.
Lögum samkvæmt er Iögreglunni
heimilt að beita valdi til að knýja
menn til hlýðni við lagaboð. Mér er
spum hvort að virkilega hafi þurft
að beita valdi sem leiddi til slíkra
áverka og hvaða lög voru þeir að
boða. Ég hef oft tekist á við systur
mína í gamni og veit
að það þarf ekki 2 eða
fleiri fullvaxta karl-
menn til að knýja hana
til hlýðni, með aðförum
sem leiða til meirihátt-
ar ákverka á líkama.
Linda hefur lýst fyrir
mér aðförum lögregl-
unnar og eru það
ófagrar lýsingar sem
ég fer ekki nánar út í
hér.
Auk þess sem lög-
reglan hefði átt að vita
að handtakan var
ástæðulaus, þá virðist
mér sem þeir hafí brot-
ið 3 grundvallarreglur
varðandi handtöku fólks.
Þeir skýrðu henni ekki frá kæru-
efni við handtöku eins og skylt er
samkvæmt lögum né heldur skýrðu
þeir frá rétti hennar að fá skipaðan
réttargæslumann. Ennfremur er
handteknum manni (maður skyldi
ætla konum líka) heimilt að hafa
samband við ættingja strax eftir
handtöku, en þó leið á aðra klukku-
stund þar til henni var leyft að
hringja.
I löndum þar sem réttur hins al-
menna borgara er metin meira en
raun virðist vera í Reykjavík væru
þessi brot ærin ástæða til að víkja
viðkomandi lögreglumönnum um-
svifalaust úr starfi, a.m.k. á meðan
rannsókn málsins fer fram.
Sá gninur læðist að mér að lög-
reglumenn í Reykjavík viti, að þeir
stóðu ekki að þessu fáránlega máli
eins og þeim bar og það sé ástæða
þess að þeir dreifðu til ákveðinna
fjölmiðla lögregluskýrslu af atburð-
inum, þar sem m.a. segir að Linda
hafi ekki verið undir áhrifum áfeng-
is en spumingarmerki er sett við
spurningu um áhrif annarra vímu-
efna.
Strax og Linda sá þetta „dreifí-
bréf“ lögreglunnar í blöðum, og
skal tekið fram að hvorki hún né
lögfræðingur hennar, höfðu séð það
fyrr þá fór hún í lyfjapróf hjá Rann-
Bróðurpartur lögreglu-
þjóna eru heiðarlegir
og ábyrgir í starfí.
Sigurgeir Pétursson
segir þó misjafnan sauð
í mörgu fé.
sóknastofu í lyíjafræði við Háskóla
íslands og er niðurstaða prófsins sú
að engar merkjanlegar leifar fund-
ust í sýni hennar sem bent gætu til
vímuefnaneyslu.
Þess er líka vert að geta að þessi
lögregluskýrsla var samnin löngu
eftir að handtakan fór fram og eft-
ir að lögmaður Lindu hafði lagt fram
ákæru á hendur lögreglunni.
Það er með eindæmum að lög-
reglan skuli leggjast svo lágt að
láta frá sér fara slíkar ærumeiðandi
ásakanir án nokkurra raka né ráð-
stafana til að ganga úr skugga um
ísland er land þitt
Sigurgeir
Pétursson.
ingsins hafa möguleikar íslenskra
verktaka til að bjóða í verk erlendis
aukist verulega og mörg verkefni
eru þegar í gangi. Fá dæmi eru
hins vegar um það að samningurinn
hafí leitt til nýrra verkefna erlendra
fyrirtækja hér á landi á grundvelli
EES-samningsins. EES-samningur-
inn hefur engin áhrif á fólksflutn-
inga til landsins varðandi ríkisborg-
ara sem koma frá löndum utan
EES. Sérstök yfirlýsing er auk þess
I samningnum sem heimilar íslensk-
um stjórnvöldum að grípa í taumana
ef erfiðleikar skapast. Reynslan
fyrstu níu mánuði samningstímans
bendir til þess að á slíkt ákvæði
reyni vart.
Að snúa vörn í sókn
Vandi kartöflubænda er ekki af-
leiðing af EES samningnum. Hann
má rekja til offramleiðslu vegna
mikillar uppskeru á íslenskum kart-
öflum í sumar. Fróðlegt er hins veg-
ar fyrir íslenska kartöflubændur að
fylgjast með hver áhrif verðfalls eru
á neyslu. Fyrir nokkrum árum fór
að draga verulega úr innanlands-
neyslu á kartöflum. Þá höfnuðu
ungir neytendur í vaxandi mæli
þeirri skömmtunarstefnu samtaka
kartöflubænda sem hér hafði ríkt
um áratuga skeið, að skammta þeim
afurðir, sem í blöðum var farið að
kalla óæti. Neytendur tóku að kaupa
hrísgijón og pasta í staðinn og lík-
aði vel. Nú er að vaxa úr grasi
kynslóð íslendinga sem lítur ekki á
kartöflur sem óhjákvæmilegan þátt
í daglegri fæðu. Er hugsanlegt að
gjafverð á offramleiðslunni síðustu
vikur hafi leitt til þess að ungt fólk
hafi nú prófað hinar ágætu nýju
íslensku kartöflur - og gæti hugsað
sér þær oftar? Væri ekki nær fyrir
kartöflubændur og ötula málsvara
þeirra á þingi sem utan að skoða
frekar þá möguleika sem í þessari
kynningu felast og fylgja henni eft-
ir með sama hætti og norskir bænd-
ur hafa gert að undanförnu; með
mikilli fræðslu og kennslu í gerð
spennandi og lystugra kartöflurétta,
í stað þess að kenna þeim um ófar-
ir sínar, sem hvað mest gagn hafa
unnið íslenskum bændum og öðrum
framleiðendum hráefnis með því að
greiða þeim leið inn á stór og öflug
markaðssvæði í nágrannalöndum?
Höfundur er aðstoðarmaður
utanrlkisráðherra.
að grunsemdir þeirra séu á rökum
reistar.
Hér á Nýja-Sjálandi var í síðustu
viku kveðinn upp dómur í máli sem
einstaklingur höfðaði á hendur sjón-
varpsstöð vegna fréttar þar sem
ýjað var að, að hann hefði dópað
hesta fyrir veðreiðar, án þess að
nokkrar sannanir lægju fyrir slíku.
Honum voru dæmdar bætur sem
samsvara um 60 milljónum íslenskra
króna í skaðabætur vegna ærumeið-
andi ummæla.
Það ætti að vera yfirmönnum lög-
reglunnar svo og öllum þeim sem
bera virðingu fyrir lýðræði og al-
mennum mannréttindum áhyggju-
efni, að lögreglan í Reykjavík skuli
viðhafast aðferðir sem líkjast að-
ferðum notuðum í löndum þriðja
heimsins. Einnig ætti það að vera
áhyggjuefni að fjöldi fólks hefur
lýst yfir í fjölmiðlum undanfarið að
sú meðferð sem Linda hlaut hjá lög-
reglunni sé ekkert einsdæmi.
Ég er þess fullviss að lagstærstur
hluti lögregluþjóna á íslandi eru
heiðarlegir og ábyrgir i sínu starfi
en það er þar, eins og annars stað-
ar, misjafn sauður í mörgu fé.
Það er skýlaus krafa á hendur
yfirmönnum lögreglunnar, að þar
veljist menn til starfa sem séu lög-
reglunni til sóma og séu færir um
að bregðast þeim fjölbreyttu og oft
erfiðu skyldum, sem þeir þurfa að
gegna, þannig að fólk finni til ör-
yggis í návist þeirra fremur en ótta.
Þetta mál er nú í höndum starfs-
félaga Lögreglunnar í Reykjavík hjá
RLR. Það er óskandi að þar verði
staðið faglega að máli og að réttur
hins almenna borgara sé í heiðri
hafður.
Höfundur cr skipstjóri.