Morgunblaðið - 13.12.1994, Qupperneq 48

48 ÞRIÐJUDAGUR 13. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Opið bréf til mennta-
málanefndar Alþingis
Framhaldsskólalögin og starfsmenntir
3. grein
Nokkur augljós
atriði í frumvarpinu
sem stuðla að
miðstýringu
og mismunun
í 7. gr. frumvarps-
ins er fjallað um verk-
efni skólanefndar og
er þar Qallað m.a. um
skipulag fjármála,
hins vegar er ekki
stakt orð um skyldur
skólanefndar varðandi
stjórnunarlegt skipu-
lag skólans sem er
afar mikilvægt í rekstri allra fyrir-
tækja og stofnana. Þar er heldur
ekki minnst á stöðu skólanefndar
varðandi samskipti við atvinnulífið
og skyldur nefndarinnar að hlú að
þeim tengslum. í raun er ekki
ætlast til að skólanefnd eigi mikið
Vandadir
lebur- og
rúskinnsjakkar
frumkvæði sem getur
beint starfi skólans
inná arðsöm námsvið-
fangsefni né raskað
áhrifum ráðuneytisins.
í 11. gr. er ijallað
um starfsfólk skóla.
Þar eru mörkuð og
lögbundin stöðuheiti
og stjómunarleg
starfsskipting. Ekki er
tekið tillit til skóla-
gerða og markmiða
hvers skóla en allt hef-
ur það áhrif á hvaða
stjórnunarlegt munst-
ur hæfir. Augljóst er
að lögbinding rekstr-
arstarfa er hemill á stjórnunarlega
þróun skóla og óskynsamlegt að
telja eitt stjórnunarmunstur betra
en annað og að það form sem nú
er almennt notað sé svo frábært
að sjálfsagt sé að lögleiða það.
Eðlilegra er að skólanefnd og
Vaskhugi
Islenskt forrit með
öllu sem þarf fyrir
Fjárhagsbókhald
t/ Sölukerfi
t/ Birgðakerfi
t/ Viðskiptamannakerfí
t/ Verkefnabókhald
t/ Launabókhald
t/ Félagakerfi
t/ Vaskhugi sýnir og
prentar ótal skýrslur.
Hringið og við sendum
bækling með nánari
upplýsingum.
V^Váskhugi hf.
Grensásvegi 13 • Sími 682 680 • Fax 682 679
Ef ætlunin er að efla
verk- og starfsmenntir,
er, að mati Steinars
Steinssonar, óhjá-
kvæmilegt að breyta
mati og viðhorfum
til þeirra.
skólameistari hvers skóla velji það
stjórnkerfí sem hentar þeim mark-
miðum sem viðkomandi skóli setur
sér.
í 20. gr. svo og í tuttugustu og
áttundu grein er fiallað um nám-
skrár og aðalnámskrá framhalds-
skólans. Aðalnámskránni er ætlað
það hlutverk að vera viðmiðunar-
námskrá í einstökum greinum.
Viðmiðunarnámskrá er ágætt tæki
til að halda utan um námsefni og
gæði kennslunnar en þess verður
að gæta að hún taki ekki frum-
kvæði og ábyrgð frá skólum, kenn-
urum ogi leiðbeinendum. I 20. gr.
fer strax að brydda á miðstýrðum
bremsuákvæðum gegn þróun með
ákvæðum um tímafjölda og
kennsluskipan og í 28 gr. er geng-
ið enn lengra, þar er aðilum sem
eiga að vera skilgreiningaraðilar
gefið vald til að blanda sér í verk-
svið skóla og kennara, verkefni
sem er örugglega betur komið í
höndum skólamannanna og á að
vera samkeppnismál í milli kenn-
ara.
í 23 gr. er fjallað um námsmat
og er Rannsóknarstofnun uppeldis-
og ménntamála falið verkefni varð-
andi próf og úrvinnslu þeirra.
Vafalaust er ágæt þekking fyrir
hendi í þeirri stofnun hvað varðar
almenn fræði en nokkuð annað
gildir þegar um sérhæfðar starfs-
menntir er að ræða. Samkeppni
er það tæki sem er líklegast til að
standa vörð um gæði og framfarir
og því tæki á að beita í fræðslumál-
um ekki síður en annars staðar
Steinar
Steinsson
enda er stofnunum hollt að standa
frammi fyrir slíku aðhaldi. Það er
því vafasamur greiði góðu skóla-
starfi að innleiða einokun á við-
fangsefninu. Miklu eðlilegra er að
bjóða út prófunarstarfið enda er
þá unnt að leggja mat á hæfni
bjóðenda og semja um kostnað sem
er því samfara. Sérstaklega er
brýnt að hafa val á prófastofnun-
um þegar meta á starfsnám.
í 25. gr. er fjallað um samstarfs-
nefnd um starfsnám sem skal skip-
uð 18 fulltrúun og vera ráðuneyt-
inu til ráðuneytis um stefnumörk-
un og tengsl skóla og atvinnulífs.
Hugsunin hér að baki er góð því
hver skyldi hafa áhuga á að efla
starfsmenntir ef ekki aðilar vinnu-
markaðarins? Reynslan er hins
vegar ólygnust og hún hefur ekki
verið skoðuð nægilega vel. Iðn-
fræðsluráð hefur verið til í áratugi
'og ekki hefur það verið til að auka
veg iðnfræðslunnar. Sjávarútvegs-
ráð hefur verið til, reyndar til
skamms tíma, ekki er að finna
miklar framfarir í skjóli þess.
Sannleikurinn um stórráð er sá að
þar koma saman of margir hags-
munir og er hagsmunatog svo mik-
ið og óvægið varðandi viðfangsefni
líðandi stundar að þangað eiga
ekki önnur mál erindi en þau sem
ætlunin er að svæfa. Ráðið væri
hins vegar gagnlegt ef verkefni
þess væru eingöngu tengd framtíð-
inni, þar sem reynsla manna væri
leidd saman til að spá um þróun
atvinnulífsins, samsetningu vinnu-
aflsins, tækniþróunina og annað
sem hefur áhrif á menntun og verk-
efni skólakerfísins til framtíðar.
I 27. gr. er fjallað um starfs-
greinaráð fyrir starfsgreinaflokka.
Hér er um gott mál að ræða þar
sem starfsgreinarnar eru gerðar
ábyrgar fyrir skilgreiningu á kunn-
áttu og hæfni svo og menntunar-
þörf til að öðlast starfsréttindi. Það
sem hins vegar er athugavert við
þessa grein er að menntamálaráðu-
neytið ætlar að skipa ráðið til fjög-
urra ára. Sjálfsagt er að starfs-
greinaráð séu mörkuð í lögunum,
en starfgreinarnar sjálfar eiga hins
vegar að ráða því hveijir sitja í
ráðunum og hafa rétt til að skipta
um fulltrúa á löglegum fundum
sínum. Það væri t.d. ekki óeðlilegt
að starfsgrein skipti um fulltrúa
þegar sérstök sérhæfð málefni
væru á dagskrá ráðsins.
í 28. gr. er fjallað um verksvið
starfsgreinaráða. Starfsgeinaráðin
eru meginstyrkur frumvarpsins en

MOCCA OG RÍÓ stólarnir eru dæmi um stílhreina hönnun sem
sameinar notagildi og fegurð. Þeir eru léttir, sterkir og þægilegir.
Stólarnir fóst krómaðir, messing húðaðir, hvítir eða svartir. Tré bakið
fæst í 8 mismunandi litum og óklæði fæst í fjölbreyttu úrvali, leður
eða leðurlíki. Komdu og kynntu þér úrvalið og hvað við getum gert
sérstaklega fyrir þig.
^knli konipanflð
^HilHn SlggnlrnKon
ýtelnnr itáHHjmmmillrt stofnuð 1960
Smiðjuvegi 2, Kópavogi, sími: 67 21 10
það er út í hött að fela ráðinu að
ráðskast með skólana, uppbygg-
ingu þeirra og kennsluskipulag.
Glundroðinn í þessari grein er sam-
bærilegur við það að verkkaupi á
mannvirki færi að skipta sér af
skipulagi verktakans og gefa fyrir-
skipanir hvernig hann ætti að leysa
einstök viðfangsefni. Væri svo
komið færi þróun fyrir bí sem sam-
keppnin stuðlar að. Starfgreinar-
ráðin eiga að halda sig við þann
vettvang sem þau eru hæf til og
eiga að bera ábyrgð á að skilgreina
menntunarþörfina og endurskoða
hana miðað við breytta tíma og
setja staðla sem prófastofnanir
fara eftir. Skólunum ber að treysta
fyrir þeirri ábyrgð að annast sinn
þátt. Geri þeir það ekki er eina
lausnin að skipta um stjórnendur
þess skóla sem uppfyllir ekki þær
kröfur og staðla sem settir eru.
Þessi grein er áberandi dæmi um
kaos sem orsakast af því að ekki
er við samningu frumvarpsins fylgt
ákveðinni reglu um skiptingu
ábyrgðar.
I 29. gr. er fjallað_ um samstarf
skóla og atvinnulífs. í þessari grein
er miðstýringarkerfið í fullu fjöri.
Ef skóli hyggur á samstarf við at-
vinnulífið í viðkomandi héraði ber
honum fyrst að snúa sér til Reykja-
víkur og biðja valdsmenn þar að
tilnefna samstarfsaðila. Ekki er
nokkur efí á að heimamönnum er
miklu betur treystandi til að finna
ötulustu og dugmestu samstarfs-
mennina en hið reykvíska félags-
málavald. Þessi grein hefði örugg-
lega aldrei orðið til í þessari mynd
hefðu menn skoðað afdrif góðra
hugmynda sém hafa gufað upp í
kerfinu á undanfömum áratugum.
I 33 gr. er fiallað um endur-
menntunarnámskeið, en slík nám-
skeið er liður í að efla hagnýta
kunnáttu og hæfni. Fyrir atvinnu-
lausa geta slík námskeið skipt
verulegu máli. í 32 gr. er íjallað
um öldungadeildir og augljóst að
þessi tvö fræðslusvið njóta ekki
sömu aðstöðu í skólakerfinu. Þeir
sem nema í öldungadeild þurfa
aðeins að greiða gjald sem nemur
um þriðja hluta kennslulauna en
þeir sem fara í endurmenntunar-
nám þurfa hins vegar að greiða
allan kostnað að fullu. Það er engu
líkara en að arðsamt nám eins og
verulegur hluti endurmenntun-
arnámsins er sé talið óæskilegt í
skólakerfinu.
Ef í raun er ætlunin að efla
verk- og starfsrpenntir og örva
ungt fólk til að hefja nám í þeim
mikilvægu námsgreinum er óhjá-
kvæmilegt að breyta mati og við-
horfum til þeirra. Starfsmenntun
er ákaflega mikilvægur grunnur
fyrir framhaldsmenntun á sviðum
tækni, rekstrar og markaðsmála
og ekki hvað síst í landi þar sem
smáiðnaður mun um ókomna tíð
verða burðarás í sköpun nýrra
starfa. Það er þörf fyrir tækni-
menntun sem byggist á verklegum
námseiningum og því ekkert sjálf-
sagðara en að meta þær einingar
að fullu til stúdentsprófs, verði það
próf enn um sinn tekið gilt sem
aðgangur að æðra námi.
Það er nauðsynlegt að gera
starfsmenntaskólunum kleift að
bijóta upp hefðbundnar leiðir í
verk- og fagnáminu og byggja upp
víðsýnni og meira aðlaðandi braut-
ir á eigin vegum og í samvinnu
við atvinnulíf í viðkomandi skó-
laumdæmum.
Leggja þarf áherslu á að nem-
endur sem hafa margar verknám-
seiningar í stúdentsprófi eigi
greiða leið til æðra náms. Eðlilegt
væri að Tækniskóli íslands hefði
það verkefni að skipuleggja náms->
framboð og kennslu með þeim
hætti að henti sérstaklega þessum
nemendum. Ekki er að efa að arð-
semi slíkrar menntunar myndi
skila sér í athafnasömum einstakl-
ingum í íslensku atvinnulífi en
þeim má vissulega fjölga.
Höfundur cr fyrrverandi
skólasljóri Iönskólnns í
Hafnarfirði.