Morgunblaðið - 05.08.1995, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 5. ÁGÚST 1995
MÖRGUNBLAÐIÐ
KAUPMAÐURINN Á HORNINU
þar. Egill Ásbjömsson sér að karl
nokkur tekur egg og stingur í
jakkavasann. Hann lætur ekki á
neinu bera en gengur fram fyrir
búðarborðið og dinglar í vasann
hjá karlinum. Greyið fór því heldur
skömmustulegur út úr búðinni
með brotið egg í vasanum.
í Egilskjöri Egils Vilhjálmsson-
ar gerðist annað atvik. Þekktur
maður stakk smjörstykki í vasanrí.
Verslunarstjórinn sá stuldinn og
sagði: „Heyrðu ég þarf endilega
að tala við þig, komdu með mér
inn á skrifstofu.“ Guðjón fór með
og verslunarstjórinn hélt þeim
lengi á skrifstofunni eða þangað
til smjörið var orðið vel bráðið.
Svo stóðu þeir upp og aumingja
maðurinn í fitugum jakkanum.
Verslunarstjórinn gengur að hon-
um og segir: „Hvað er að sjá
þetta.“ Hann dregur upp smjör-
bréfið og spyr undrandi á svip:
„Hvað ertu að gera með þetta
þama?“
Einu sinni höfðu kassakvittan-
imar í KRON mikið gildi. Þeir við-
skiptavinir sem söfnuðu þeim
safnan yfir árið áttu að fá 5%
arð. Það vom því margir sem pöss-
uðu þær vel og geymdu í öskjum.
Svö komu kúnnamir eftir áramót-
in í búðimar og létu reikna þetta
út fyrir sig, en það var heljar-
vinna. Kristján, eigandi búðarinn-
ar Krónunnar , eða Stjáni blái eins
og hann var kallaður, brást við
kvittanabragði KRON verslan-
anna með því að setja stóra dós
fyrir framan stafína „an“ í nafninu
Krónan.
„Minnið mig á að setja rjómann
í farsið - og eggjarauðuna!"
Neysluvenjur landsmanna hafa
gjörbreyst. Fæðið var einhæfara.
Soðinn fiskur eða steiktur, kjöt-
súpa, kjötfars, bjúga, kótilettur,
lundi á sumrin og hangikjöt eða
ijúpur á jólum. Allir fóm heim í
hádeginu til að borða heitan mat
og þá gat bflalestin orðið löng.
„Þetta vom dýrlegir tímar,“
segir Guðjón, „Allt seldist, allt
kláraðist.“ En þeir vora líka erfíð-
ir. Þjóðin var í hafti eða verslunar-
íjötrum. Milli 1960 og 1970 vom
flest höftin brotin og ný tækni tók
að ryðja sér til rúms. Matvöm-
verslanimar stækkuðu og mjólk-
urbúðirnar lögðust af. Vöruúrvalið
varð mikið og hægt að kaupa af
mörgum. Árið 1984 vom verð-
lagsákvæðin afnumin. Nú eru allir
með ísskápa og flestir með frysti-
kistur til að geyma mat. Hvers
vegna þarf þá að vera opið á
sunnudögum? Ekkert svar.
Guðjón og Óskar muna eftir
mörgum skemmtilegum kaup-
mönnum. Einn var vanur að segja
við starfsfólk sitt þegar margir
vom í búðinni: .„Minnið mig á að
setja ijómann í farsið.“ Eitt sinn
komu tvær konur inn í búðina til
hans að kaupa kjötfars en Jiað var
búið. Þá sagði hann: „Eg skal
bara láta laga meira kjötfars fögm
frúr.“ Svo kallaði hann inn fyrir
á starfsmann sinn: „Jón, komdu,
frúnar ætla að bíða eftir farsinu.
Lagaðu það eins og skot. Og
gleýmdu ekki eggjarauðunum!"
Strangt eftirlit var með lokun-
artíma verslana á áram áður.
Guðjón man eftir kaupmanni sem
var sektaður fyrir að selja við-
skiptavini nokkra vindlinga rétt
eftir klukkan sex.
Margt skemmtilegt gerist nátt-
úrlega enn, tíminn á bara eftir að
slípa sögurnar. Samt er ekki hægt
að neita því að samskiptin em
óljósari. Stjómendur matvöm-
verslana þurfa ekki nauðsynlega
að hafa kaupmanninn í blóðinu og
gamla fólkið er keyrt í rútum í
stórmarkaðina.
„Sparið tímann,
notið símann“
Jón Sigurðsson kaupmaður opn-
aði verslun sína Straumnes 1. maí
1953. Hún var á Nesvegi 33. Síð-
an hefur hann verið kallaður Jón
í Straumnesi. Hann hefur ekki
gleymt fyrstu viðskiptavinunum
sínum, það var Valdimar Stefáns-
son sakadómari og kona hans,
Ásta Andrésdóttir.
Straumnes var lítil búð. Það
þurfti að vigta flestar vöramar.
Smjör kom í litlum tunnum frá
Danmörku og kartöflur í 50 kg
pokum. Þetta var mikil erfiðis-
vinna.
Jón í Straumnesi byggði við-
skiptin mikið á heimsendingum.
Slagorð búðarinnar var: „Sparið
tímann, notið símann.“ Hann hafði
tvo stráka sem hjóluðu með vör-
urnar heim til fólks og eftir að
búðinni var lokað keyrði hann þær
út sjálfur.
Krakkarnir komu með
miða frá mömmu
Það vom margir fátækir á þess-
um árum og mest var tekið út í
reikning, en það var hending ef
fólk stóð ekki í skilum, enda mynd-
aðist vinátta milli þeirra og kaup-
mannsins. Það gerði starfíð
skemmtilegt.
„Eg hlakkaði til hvers einasta
dags,“ segir Jón í Straumnesi. í
búðinni hittist fólkið og spjallaði
við okkur. Samskiptin við krakk-
ana vom líka mikil, þau komu með
miða frá mömmu um hvað þau
ættu að kaupa.
Jón man eftir að hafa verið
ÓSKAR Jóhannsson, kaupmaður í Sunnubúðinni í 30 ár. Honum
varð einu sinni á að gleyma hvaða kúnni ætlaði að kaupa kindar-
hausinn sem hann hélt á í höndunum og spurði yfir hópinn:
„Hvar er konan með kindarhausinn?"
m

Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
RAGNHEIÐUR Sigurðardóttir fetaði í fótspor kaupmannsins á horninu 15. maí síðastliðinn.
Að tala við alla um allt
1i ftTatvörukaupmaðurinn
IVI opnar búðina sína á
■A.*-®- horni Baldursgötu og
Óðinsgötu í Reykjavík. Þetta er
gamalt og glæsilegt verslunar-
hús, teiknað af Einari Erlends-
syni árið 1921. Margar verslanir
hafa verið að Baldursgötu 11 síð-
an, og á horninu Óðinsgötumegin
er Ragnheiður Sigurðardóttir nú
með verslun sína. Ragnheiður
keypti búðina af systur sinni og
hefur rekið hana frá því í maí á
þessu ári. Systir hennar stundaði
þarna viðskipti í 5 ár, en kaup-
maðurinn Magnús Mekkínósson
frá því um miðja öldina. Þetta
horn er gamalgróið kaupmanns-
horn í hverfinu.
Svona búð skipar sérstakan
sess í hugum hverfisbúa. Þetta
er nýlenduvöruverslun sem
geymir allar nauðsynjar fyrir
heimilishaldið. Hún er líka hluti
af félagslífinu því litla búðin er
miðjan í hverfinu og kaupmaður-
inn sá sem heyrir fréttirnar og
flytur þær.
Baldursgata 11 á sér fasta við-
skiptavini og jafnvel nokkra sem
komu fyrst í búðina rétt eftir
miðja öldina. Þarna hittast ná-
grannar og taka spjall saman
sem kaupmaðurinn tekur þátt í.
Viðskiptin eru alltaf persónuleg,
aldrei stöðluð og kaupmaðurinn
hefur ekki þurft að fara á nám-
skeið í mannlegum samskiptum
til að læra að brosa eða segja
„Góðan daginn“ og „Takk fyrir“.
Áhyggjur hverfisbúa
vegna eigandaskipta
Ragnheiður Sigurðardóttir er
nýr kaupmaður á hominu en
andrúmsloftið sem hún upplifir
er samt gamalt og gott. Það vek-
ur til dæmis athygli að innrétt-
ingarnar i búðinni eru uppruna-
Iegar og hafa geymt nýjar vömr
daglega hátt í hálfa öld.
Ragnheiður hafði ekki ráðgert
að feta í fótspor kaupmannsins
á horninu en þegar systir hennar
og mágur ákváðu að hætta, sló
hún til og keypti búðina. Hún
hafði afgreitt í búðinni endmm
og eins og líkað vel.
Hún vissi að viðskiptavinir
búðarinnar höfðu miklar áhyggj-
ur af því hver tæki við búðinni
og þegar hún tók við rekstrinum
sögðu ýmsir: „Vonandi verður
jafngott að skipta við þig og syst-
ur þína.“ Kaupmaðurinn á þessu
horni skiptir nefnilega máli og
það væri ekki gott ef hann væri
fýlupoki.
íbúarnir gátu andað léttar því
Ragnheiður hefur það til brunns
að bera sem góður kaupmaður
þarf að hafa: Að vera opinn og
ræðinn, umburðarlyndur og
hjálpfús og hafa löngun til að
gleðja viðskiptavininn. Hann
þarf að geta talað við alla um
allt milli himins og jarðar. Kúnni
kemur nú inn í búðina og eftir-
farandi samtal á sér stað:
Kúnninn: Góðan daginn!
Ragnheiður: Komdu blessaður.
Kúnninn: Heyrðu, ég er með
gesti, mig vantar eitthvað með
kaffinu!
Ragnheiður: Ég er héma með
fina köku handa þér. Hún er al-
veg afbragð þessi.
Kúnninn: Já, flott, þessi bjarg-
ar mér. Ég tek hana.
Sérviskunni sinnt
Viðskiptin hjá kaupmanninum
á horninu em ekki bæld og það
þarf ekki að toga orðin út úr
honum. Hann kemur til hjálpar
og bjargar málunum. Hann ligg-
ur ekki á ráðleggingum eins og
ormur á gulli, eða hvað gæti
hentað við hin ýmsu tækifæri.
Ragnheiður segir að hún geti
komið til móts við sérþarfir við-
skiptavina sinna, ef það er eitt-
hvert vömmerki sem ákveðinn
kúnni vill kaupa, getur hún pant-
að það og haft það til í búðinni.
Einnig kemur fyrir að góður vin-
skiptavinur hringir og segist
ekki komast í búðina vegna veik-
inda eða einhvers, en bráðvanti
eitthvað. Ragnheiður „hendir því
þá i poka“ eins og hún kallar það
og stekkur með það heim til hans.
Margir viðskiptavinir Ragn-
heiðar em fullorðnir og versla
lítið annars staðar. Sumir eiga
ekki bíl og hafa engan til að
skutla sér og þá er gott að geta
treyst á kaupmanninn á horninu.
Ragnheiður segir að gamla fólk-
ið sé svo skemmtilegt oghún
hugsi stundum um að það hljóti
að hafa verið gaman að vera
kaupmaður í gamla daga. Sjálfri
finnst henni kaupmennskan á
horninu bæði gefandi og ánægju-
leg.
Ragnheiður er Snæfellingur,
frá Hellissandi, hún er því vön
persónulegum viðskiptum þar
sem allir þekkja alla. Hún á þijú
börn og ákvað að flytja I íbúð
skammt frá búðinni sinni eða á
Urðarstíg. Það er því stutt í
mömmuna fyrir börnin sem eru
10, 6 og 3ja ára. Hún opnar búð-
ina klukkan tíu á morgnanna og
lokar átta á kvöldin en þá aðstoð-
ar eiginmaðurinn með pappír-
ana. Hún veit að það skiptir ekki
bara hana máli að litla búðin á
horninu gangi vel heldur líka
viðskiptavinina. Þeirra ánægja
er hennar ánægja.