Morgunblaðið - 24.11.1995, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 24. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Sköpum nýjan lífsstíl
MORGUNBLAÐIÐ
hefur fastan pistil á
þriðjudögum, sem
nefnist: „Úr dagbók
lögreglunnar." Þar er
að finna athyglisverðar
staðreyndir og upplýs-
ingar. Þriðjudaginn 14.
nóvember bar þessi
pistill yfirskriftina: Öl-
vaðir kunnu ekki fót-
um sínum forráð. Þar
er upplýst, að um helg-
ina hafi verið skráð 32
afskipti af ölvuðu fólki
á almanna færi. „í
flestum tilvikum var
um að ræða fullorðið
fólk, sem ekki kunni
fótum sínum forráð.“ Lögreglan
þurfti að hafa afskipti af 10 öku-
mönnum, sem grunaðir voru um
að hafa verið undir áhrifum áfeng-
is. Þrír þeirra höfðu lent í umferðar-
óhöppum, áður en til þeirra náðist.
í 32 tilvikum var tilkynnt um
hávaða og ónæði utan dyra og innan
að kvöldi og næturlagi. Oftast var
um að ræða ölvað fólk. Aðfaranótt
sunnudags þurftu lögreglumenn að
handtaka 9 manns, en af þeim voru
fjórir vistaðir í fangageymslunum.
Lögreglumenn helltu niður tals-
verðu af áfengi þeirra, sem voru
enn of ungir til að mega hafa það
undir höndum. Maður var sleginn
niður og sparkað í hann í Hafnar-
stræti. Hvað segir þetta okkur?
Ytir þetta eitthvað við okkur; að
þetta sé öðruvísi en það á að vera,
öðruvísi en við viljum hafa það?
Siðlaust samfélag?
í fýrra rituðu lögreglumenn
1.684 skýrslur um afskipti sín af
ölvuðu fólki á al-
mannafæri. Af því voru
103 undir 18 ára aldri.
Það myndi vera eins
og fjórar bekkjardeildir
í skóla. Þama var 51
einstaklingur 18 ára.
En þeir sem á
skýrslu komust í fyrra
vegna ölvunar á al-
mannafæri eldri en 18
ára voru 1.530 talsins.
Það voru þeir sem gáfu
tóninn. Ekki ungling-
amir á grunnskóla- og
framhaldsskólaaldri.
Segir þetta okkur
eitthvað um áfengis-
neysluna og fordæmi
hinna fullorðnu? Er þetta eins og
við viljum hafa það?
Viljum við eitthvað aðhafast til
úrbóta í áfengismálum og þá hvað?
Viljum við framfylgja settum regl-
um og lögum? Eða kjósum við held-
ur siðlaust og ábyrgðarlaust samfé-
lag, þar sem hver og einn sér um
sig, enginn lætur sig nokkm skipta
óhamingju náunga síns, en horfir
hlutlausum augum á þegar börn,
unglingar og fullorðnir troðast í
svaðið vegna áfengisneyslu?
Sagði einhver: Á ég að gæta
bróður míns?
Hvað er til ráða?
Lækkum áfengiskaupaaldurinn í
18 ár, þá er áfengisvandinn leyst-
ur, sagði einhver. Og alþingismað-
urinn Jóhanna Sigurðardóttir sagði
í sjónvarpinu um daginn, að með
tilkomu bjórsins hefði áfengisneysl-
an minnkað á íslandi. Betra að satt
væri. En staðreyndirnar tala öðra
máli. Þetta gæti staðist, ef einung-
Bindindisdagur öl-
skyldunnar er á laugar-
daginn. Hörður Zóph-
aníasson hvetur til þess
að þetta verði áfengis-
laus laugardagur.
is væri litið á
sölu sterkra
áfengisdrykkja í
áfengisverslun-
um ríkisins. Hún
hefur minnkað
um 2% það sem
af er árinu. En
hvað um landa-
söluna og neysl-
una á landan-
um? Telur alþingjsmaðurinn
kannski landann ekki til áfengis?
Eða bjórinn? Salan á honum jókst
um 12%. Hefur ástand áfengismála
batnað síðan bjórinn kom? Hefur
áfengissjúklingum fækkað á ís-
landi? Nei, það er nú eitthvað annað.
Aldrei hafa fleiri þurft að leita
sér hjálpar vegna áfengisvanda.
Hefur unglingadrykkja minnkað?
Sussu nei. Hún hefur aukist stór-
lega og aldur þeirra sem áfengis
neyta hefur færst niður! Er þetta
af hinu góða? Er það þetta sem
þjóðin vill?
Leyfið börnunum ...
Ungmennin vilja þetta, segir Jó-
hanna. Þau hafa meira að segja
skrifað henni sum hver, ef hún
kynni að hafa efast.
Leyfið börnunum að koma til
mín og bannið þeim ekki að leita í
löglega vímu áfengisihs, eða hvað?
Bandaríkjamenn höfðu fært
áfengiskaupaaldurinn hjá sér niður
í 18 ár. Nú hafa öll ríki Bandaríkj-
anna fært hann upp í 21 ár. Hvers
vegna? Jú, þeir litu á staðreyndirn-
ar. Og hvað sögðu þær?
Staðreyndimar sögðu...
Þegar áfengiskaupaaldurinn í
Michigan var færður niður úr 21
ári í 18 ár, þá fjölgaði þar slysum
á ungu fólki um 54% milli ára. Í
ríkinu Massaehusetts meira en tvö-
faldaðist slysafjöldi milli ára, þegar
áfengisaldurinn var færður úr 21
ári í 18 ár. Annað óvænt kom líka
í ljós.
Alvarlegum slysum og banaslys-
um fjötgaði í svipuðu hlutfalli á 16
og 17 ára unglingum. Þetta sýndi
Bandaríkjamönnum, að áfengis-
neyslan færðist niður í aldurshóp-
um, þegar áfengisaldurinn var
lækkaður. Með þessar staðreyndir
í huga hækkuðu Bandaríkjamenn
áfengiskaupaaldurinn snarlega í 21
ár. Og þannig er það hjá þeim í dag.
Á móti frjálsræði - eða hvað?
En Bandaríkjamenn era nú líka
svo mikið á móti frelsinu, eða hvað?
Og Bandaríkjamenn era allt öðru-
vísi en við. Þess vegna getur þeirra
reynsla ekkert sagt okkur um hvað
hér eigi við.
Guð, ég þakka þér fyrir að ég
er ekki eins og aðrir menn, sagði
faríseinn forðum. Þeir segja það
sumir enn í dag!
Flestir menn era sammála um
að það þurfi að draga úr áfengis-
neyslunni. Flestir sem ekki era á
Hörður
Zóphaníasson
1
Skrifborðshreins-
unargjaldþrot
Tilraun til úrbóta
MEÐ setningu nýrra laga um
gjaldþrotaskipti, sem tóku gildi 1.
júlí 1992 átti að fækka mikið gjald-
þrotum hér á landi. Höfundar lag-
anna töldu að Islendingar ættu lík-
lega heimsmet í fjölda
gjaldþrotaúrskurða
jafnvel þótt ekki væri
tekið tillit til mann-
fjölda! Eldri gjald-
þrotalögum frá 1978
var líka stefnt gegn
aukningu gjaldþro-
taúrskurða, en þá tókst
ekki betur til en svo
að árlegum úrskurðum
um gjaldþrotaskipti
hafði fjölgað sjöfalt við
setningu núgildandi
laga. Krafa í núgild-
andi lögum um gjald-
þrotaskipti, að gjald-
þrotaskiptabeiðandi
leggi fram stórhækk-
aða tryggingu vegna
greiðslu skiptakostnaðar, átti m.a.
að stuðla að fækkun gjaldþrota-
úrskurða. En þetta hefur alls ekki
gengið eftir. Verið hefur og enn
er stöðugur flaumur einstaklinga
og félaga á höggstokkinn. Lögbirt-
ingarblaðið er útúrtroðið árið um
kring.
Hver er tilgangurinn?
Sorglegast er að þessi gjaldþrot
sýnast ekki hafa neinn tilgang ann-
an en að hreinsa skrifborð embætt-
ismanna. Langflestum bússkiptum
er lokið hér án þess að kröfuhafar
fái greitt upp í kröfur sínar. Aðeins
hljótast af kostnaður og sárindi
sálna. Ég tel að hér sé ekki rétt
að staðið. Að mínu viti á ekki að
beita gjaldþrotameðferð nema í
undantekningartilvikum.
Hveijir ráða ferðinni?
Langflestir úrskurðir um gjald-
þrotaskipti hér á landi era nú
kveðnir upp að kröfu aðilja, sem
innheimta opinberar
kröfur. Stórtækust eru
þar embætti Tollstjór-
ans í Reykjavík og
Gjaldheimtan í Reykja-
vík. Svo virðist sem
innheimtumenn opin-
berra gjalda hafi feng-
ið frá æðstu yfirmönn-
um sínum ströng fyrir-
mæli um að senda alla
skuldara í gjaldþrot ef
fyrir lægi árangurs-
laust fjárnám hjá þeim.
Hér er auðvitað alls
ekki verið að gagnrýna
þá sem þurfa að fram-
kvæma þetta heldur þá
sem ákveðið hafa verk-
lagið. Þetta er tóm
della og virðist hvergi þekkjast
nema hér á landi. Þessu þarf að
breyta tafarlaust. Sem frekari rök
fyrir því að stefna stjórnvalda í
þessum málum er röng má benda
á að miklu minna er nú um það en
áður var að beðið sé um gjaldþrot
vegna krafna einstaklinga og fyrir-
tækja, enda horfa þeir aðiljar eðli-
lega í trygginguna, kr. 150.000.-
sem leggja þarf fram til tryggingar
skiptakostnaði. Bankastofnanir og
lánasjóðir virðast og yfirleitt beita
gjaldþrotaúrræðinu af varfærni.
Aðgát skal höfð . . .
Ég tel að hér hafi þvi miður ríkt
hér alger villimennska í meðferð
þessara mála með opinbera aðilja í
Að mínu mati á ekki
að beita gjaldþrots-
meðferð, segir
Tryggvi Agnarsson,
nema í undantekn-
ingartilvikum.
forastu. Ég fullyrði að nú síðustu
árin sé búið er að setja á hausinn
þúsundir einstaklinga og félaga,
sem ekkert erindi áttu í gjaldþrot.
Mjög margir hafa misst sjálfsvirð-
ingu sína og sjálfsbjargarviðleitni.
Það má líka segja að kerfið búi til
vandamál fyrir aðra hluta kerfisins.
Þannig lenda líklega margir þessara
aðilja á félagsmálastofnunum og
Tryggingastofnun. Ekki er hægt
að líkja þessu við annað en fjöldaaf-
tökur mannssálna. Mikið af duglegu
og heiðarlegu fólki er í sáram eftir
ónauðsynlega gjaldþrotameðferð.
Fjölmargir þessara aðilja hefðu og,
ef rétt hefði verið að staðið, getað
greitt mikið af skuldum sínum. Er
í þessu nokkuð vit?
Hagsmunir kröfuhafa
Ég tel að allir, sem nærri þessum
málum koma, ekki síst kröfueigend-
ur, opinberir sem aðrir, hafi fulla
hagsmuni af því að hætta þessum
tilgangslausu mannfórnum. I stað
þessa verði skorin upp allsherjar
herör gegn þessum ófögnuði og ein-
staklingar og félög aðstoðuð á heið-
arlegan og skilvirkan hátt við það
að borga það af skuldum sínum sem
mögulegt er. í stað þess að lemja
skuldarann í svaðið verði hann
Tryggvi
Agnarsson
Emstaklingar:
Fjðldi gjaldþrota-
úrskurða 1992-94
hvattur til þess að leita sér aðstoð-
ar og að fram fari mat sérfræðinga
á því hvað hann getur borgað af
skuldum sínum og hvernig. Hæfileg
viðmiðun gæti veið sú að aðiljar
losni úr skuldavanda sínum á 5
áram. Ef kröfuhafar verða sann-
færðir um að tjón þeirra sé lág-
markað svo sem hægt er og þeir
fái það greitt af kröfum sínum sem
mögulegt er þá hlýtur að komast á
samningur um þá niðurstöðu. Er
þetta nokkuð flókin speki?
Umræðan um gjaldþrotin
Mér finnst umræða um þessi mál
öll hafa verið á þeim ógeðfelldu
nótum að allir þeir sem lenda í gjald-
þrotum séu bófar og ræningjar, sem
nauðsynlega hafi þurft sem fyrst
að slá af. Gjaldþrotameðferðin sé
hluti af nauðsynlegri lúsahreinsun,
sem fram þurfí að fara í þjóðfélag-
inu til þess að losna m.a. við aumin-
gjalýð sem hafí verið að plaga at-
vinnulífíð. Aðeins þurfí líka að finna
upp aðferðir til þess að koma í veg
fyrir að þeir hinir sömu komist af
stað aftur í viðskipti. Helst er svo
að skilja að ýmsir vilji taka upp
skuldafangelsi aftur hér á landi.
Aðgerðir strax
Þrátt fyrir það að aðstæður í
þjóðfélaginu séu nú allar heldur
táningsaldri eru sammála um að
stöðva eigi unglingadrykkjuna.
Flestir eru sammála um að það sé
bæði fráleitt og fáránlegt að börn
neyti áfengis. En þegar kemur að
viðkomandi sjálfum, hversu oft
kemur ekki þá: Ekki ég. Það er allt
í lagi með mig, en aðrir ættu að
láta málið til sín taka.
Hundurinn, kötturinn og
svínið sögðu: „Ekki ég“
Þetta minnir mig alltaf á söguna
um litlu gulu hænuna. Hún fann
hveitifræ. Það þurfti að sá fræinu,
slá hveitið, þreskja kornið, mala það
og baka brauð. Alltaf þegar eitt-
hvað þurfti að taka til hendi, sögðu
hundurinn, kötturinn og svínið:
Ekki ég. En þegar kom að því að
borða brauðið, þá vora þeir tilbúnir
að koma í leikinn. Er nú ekki kom-
inn tími til í áfengismálunum, þegar
talað er um að minnka áfengis-
drykkjuna, að menn hætti að segja:
Ekki ég?
Þess í stað taki þeir sjálfum sér
tak og minnki eigin neyslu, þar sem
það er hægt. Það er raunhæft spor
og vonandi á flestra valdi.
Fjölskyldan í stað
flöskunnar
Bindindisdagur fiölskyldunnar
1995 er á laugardaginn kemur.
Helst á hann að verða áfengislaus
dagur. Menn eru hvattir til að
sleppa því að kaupa eða neyta
áfengis þann dag. Láta flöskuna
eiga sig, en vera með fjölskyldu
sinni í þess stað. Þannig getum við
stigið fyrsta skrefið til betra mann-
lífs, til heilbrigðra og hollra lífs-
hátta. Byijað að skapa nýjan lífs-
stíl. Ég skora á alla að svara kalli
Bindindisdagsins á jákvæðan hátt
og hvetja jafnframt aðstandendur
sína og vini að gjöra slíkt hið sama.
Höfundur er skáti og fyrrverandi
skólastjóri.
Fjöldi gjaldþrota-
úrskurða 1992-94
betri en voru, stöðugleiki, lítil verð-
bólga, lægri vextir, er enn mikið
til af eldri skuldavanda hjá einstak-
lingum og félögum. Einnig verða
auðvitað til ný erfið mál vegna
rangra ákvarðana, ábyrgða eða
óheppni, eða hvers annars, sem
leysa þarf úr á sem farsælastan
hátt. Ég tel því að þótt seint sé í
rassinn gripið sé það betra nú en
ekki. Fyrir liggur hver var vilji lög-
gjafans. Aldrei er gagn að ósóma.
Nú þarf að setja innheimtumönnum
opinberra gjalda nýjar vinnureglur.
Látum lokið sláturtíð. Ef þeir miklu
fiármunir sem nú fara í það að
borga herkostnaðinn við að setja
fólk og félög á hausinn að óþörfu
væra notaðir til að leiðbeina og
aðstoða fólk við að ná áttum fjár-
hagslega og borga það af skuldum
sínum sem mögulegt er, þá hlýtur
það að vera langfarsælast fyrir alla.
Gjaldþrotaúrskurðir einstaklinga
frá 1.1.-30.6.1992 voru samtals 122
en eftir að nýju gjaldþrotalögin tóku
gildi, frá 1. júlí - 31. des. 1992,
vora þeir alls 85. Þeir voru alls 414
árið 1993 og 1994 voru gjaldþrota-
úrskurðir á landinu öllu orðnir 705.
Vegna lögaðilja voru úrskurðir 1.
júlí - 31. des. 1992 alls 65, 1993
alls 521 og árið 1994 samtals 571.
Höfundur er héraðsdómslögmadur.