Morgunblaðið - 28.12.1995, Qupperneq 22

MORGUNBLAÐIÐ
22 FIMMTUDAGUR 28. DESEMBER 1995
Áður var nefndur Hilmir Snær í
hlutverki sveitapiltsins Pierrots. Hann
má nefna aftur, svo góður var hann.
Og í mótleik við hann átti Ólafía
Hrönn frábæra takta og kostuleg
hopp. Ingvar E. Sigurðsson sýnir í
hlutverki Don Carlosar að honum er
fleira lagið en að leika sannan karl-
mann. Hann er bráðfyndinn sem
pempíuleg tildurrófa og með ólikind-
um liðugur! Samleikur Ingvars og
Hilmars Jónssonar (Don Alonse), í
hlutverkum bræðra hinnar sviknu
Elvíru, var á nótum fáránleikans og
gekk ágætlega upp sem slíkur. Hópur
leikara af yngri kynslóðinni var í
aukahlutverkum og gerðu þau öll vel
og áttu sum eftirminnilega takta, og
má þar nefna Magnús Ragnarson sem
lék sendiboðann með leppinn af kóm-
ískri list. En til að iofið, beri ekki leik-
arana ofurliði má geta þess að frum-
sýningarskrekkur virtist í liðinu, því
nokkuð var um rangar innkomur og
hik í textaflutningi. En slíkt ætti að
slípast fljótt af.
Uppfærslan er öll byggð upp kring-
um stakar senur sem hver um sig er
þaulhugsuð bæði sjónrænt og leik-
rænt. Leikstjórinn „vinnur einsog
skáld“ segir á einum stað í leikskrá
og ég get tekið undir það og þá ligg-
ur beint við að líkja einstaka senum
við ljóð, til að mynda leik Sganarelle
við blævæng og ljós, sem er afar ljóð-
ræn sena sem eykur vídd við bæði
persónuna og sýninguna í heild.
Sviðið er það sama nær alla sýning-
una út í gegn: Leikmyndin er um-
gjörð um mikið rými, sem gerir mikl-
ar kröfur til leikaranna að fylla það
með hreyfingum sínum og röddum.
Sterk bassarödd Jóhanns nýtur sín
vel í þessu rými og það sama er að
segja um vandaða raddbeitingu Sig-
urðar. Hópsenur koma einnig vel út,
hver leikari hefur nægt pláss til að
nýta. Helst er að þetta mikla rými
komi niður á kvenröddunum sem
virka veikar og eiga á hættu að hverfa
í tómið ef þeim er beitt á venjulegum
styrk. Þetta háði Eddu Heiðrúnu
Backman í hlutverki Elvíru; rödd
hennar náði hvorki að fylla út í rým-
ið né að yfirgnæfa tónlistina sem
spiluð var undir tali hennar.
Sýningin tekur um þrjá tíma í flutn-
ingi og vera kann að einhveijum þyki
það fiilliangur tími. Ég varð vör við
að ýmsum gestum þótti leikurinn
dragast heldur á langinn, en sjálf var
ég á valdi leiksins allan tímann og
leiddist aldrei. Leikritið sjálft hefur
verið gagnrýnt fyrir að vera ómark-
visst að byggingu, sundurlaust og
gloppótt. En ég segi bara: Það virk-
ar, (komið til okkar gegnum þijár
aldir og þijá áratugi) hvað sem Arist-
óteles segir um rétta byggingu leik-
verka.
Soffía Auður Birgisdóttir
Jólatónleikar í
Arbæjarkirkju
KÓR Árbæjarkirkju og bamakór Ár-
bæjarsafnaðar halda jólatónleiká í
Árbæjarkirkju í kvöld, fimmtudags-
kvöldið 28. desember, kl. 20.30.
Á efnisskrá eru m.a. innlend og
erlend jólalög ásamt Pastoral-mótettu
eftir Dittersdorf. Stjórnendur kóranna
eru þau Sigrún Steingrímsdóttir og
Guðlaugur Viktorsson.
Einsöngvarar eru Einar Clausen,
Fríður Sigurðardóttir, Guðlaugur
Viktorsson og Halla S. Jónasdóttir.
Hljóðfæraleikarar eru Laufey Sigurð-
ardóttir, 1. fiðla, Sigríður Hrafnkels-
dóttir, 2. fiðla, Ólöf Sesselja Óskars-
dóttir, selló, María Cederborg, flauta,
og Douglas A. Brotchie, píanó.
Allir eru velkomnir og er aðgangur
ókeypis.
------♦ ♦ «-----
„Mysingssamloka
með sveppum“
LEIKKLÚBBURINN Saga á Akur-
eyri frumsýndi á annan í jóium ung-
iingaleikritið „Mysingssamloku með
sveppum". Leikritið verður sýnt í
Dynheimum í desember og janúar.
Leikritið, sem er eftir Jón St. Krist-
jánsson, gerist á heimavistarskóla
fyrir unglingsstúlkur og íjallar um
ástir, andaglas, útbrot, línur, sveppi
og annað sem heijar á gelgjur. Leik-
stjóri er Skúli Gautason.
I
í
»
LISTIR
Nýstárlegur
Don Juan,
sem virkar!
Morgunblaðið/Kristinn
„SAMLEIKUR þeirra Sigurðar [Sigurjónssonar] og Jóhanns [Sig-
urðarsonar] var með mestum ágætum og hreyfingar þeirra vel
úthugsaðar og samhæfðar,“ segir meðal annars í dómnum.
LEIKXIST
Þjóðlcikhúsið
DONJUAN EÐA
STEINGESTURINN
EFTIR MOLIÉRE
íslensk þýðing eftir Jökul Jakobsson
Leikstjóri: Rimas Tuminas. Aðstoð-
arleikstjóri og túlkur: Ásdis Þórhalls-
dóttir. Leikmynda- og búningahönn-
uður: Vytautas Narbutas. Tónlist:
Faustas Latenas. Leikendur: Jóhann
Sigurðarson, Sigurður Siguijónsson,
Edda Heiðrún Backman, Helgi
Skúlason, Hilmar Jónsson, Hilmir
Snær Guðnason, Hjálmar H(jálmars-
son, Ingvar E. Sigm-ðsson, Ólafía •
Hrönn Jónsdóttir, Þórhallur Sigurðs-
son, Benedikt Erlingsson, Bergur
Þór Ingólfsson, Björn Ingi Hilmars-
son, Guðrún Gísladóttir, Kristbjörg
Kjeld, Kristján Franklín Magnús og
Magnús Ragnarsson. Þriðjudagur
26. desember.
SÚ skoðun að endurtekningin geti
gert mann bijálaðan virðist vera ein
af þeim hugmyndum sem hinn lithá-
enski leikstjóri Rimas Tuminas leggur
til grundvallar uppfærslu sinni að Don
Juan eða Steingestinum eftir Moliére.
Aðrar grundvallarhugmyndir sínar
hefur hann viðrað í viðtölum, svo sem
hugmyndir um rétt og rangt í siðferði-
legri breytni, um listina að lifa og
um vald meðalmennskunnar. En það
er hugmyndin um endurtekninguna
sem við blasir bæði í efni og umgjörð
þessarar sýningar.
„Þú ert alltaf að segja það sama,“
stynur sveitastúlkan Charlotte (Ólafía
Hrönn Jónsdóttir), örvæntingarfull og
þreytt, við unnusta sinn Pierrot (Hilm-
ir Snær Guðnasofl), þegar hann kvart-
ar yfir því að framkoma hennar sé
ekki eins og vænta má af elskandi
konu. Og leikstjórinn undirstrikar
kvörtun hennar rækilega með því að
endurtaka, ekki einu sinni heldur
tvisvar, alllangt samtal þeirra hjúa,
sem fyrir vikið verður að einni
skemmtilegustu senu leiksins, óborg-
anlega fyndin í þrítekningunni - enda
fara þau Hilmir Snær og Ólafía Hrönn
þar bæði á kostum.
Lífsháttur sá sem Don Juan stund-
ar og er frægur fyrir, felst einmitt í
endurtekningu; að táldraga konur,
eina á fætur annarri, með endalausu
ferli endurtekinna orða og gjörða -
og hann er orðinn þreyttur á því!
Jafnvel við það að ganga af vitinu.
Sá Don Juan sem fer um á sviði Þjóð-
leikhússins (Jóhann Sigurðarson) er
þunglyndur flagari. Lengi framan af
húkir hann hreyfingarlaus, þungur
og sinnulaus, vafínn inn í teppi eða
- klæddur svörtu, og starir út í bláinn,
eða les. Það eina sem fær hann til
að sýna lífsmark er umræðan um iðju
hans, táldragelsið. Vel að merkja
umræðan en ekki iðjan sjálf, á henni
er hann orðinn langþreyttur eins og
sjá má af tilburðum hans þegar hann
fer á fjörumar við Charlotte. En
umræðan (eða orðræðan) um kven-
semina kveikir svo um munar í Don
Juan; það rennur á hann stigvaxandi
æðksvo að þjónninn hans, Sganarelle
(Sigurður Siguijónsson), sér þann
kost vænstan að leggja á hann bönd
til að hemja þessa maníu sem hefur
tekið við af þunglyndinu.
Siík túlkun á Don Juan kemur svo
sannarlega á óvart og er ærin ástæða
að óska Rimas Tumjnas leikstjóra til
hamingju með það: í góðri samvinnu
við Jóhann Sigurðarson býður hann
áhorfendum upp á nýjan og ferskan
Don Juan, sem er ekki svo lítið afrek
þegar höfð er í huga löng og sterk
hefð í túlkun á þessari frægu persónu
leikbókmenntanna. Eins og fram
kemur í leikskrá er löng og gróin
hefð fyrir því að túlka Don Juan, hinn
ómótstæðiiega flagara, sem uppreisn-
armann eða sem elskhugann eilífa.
En Rimas Tuminas býður upp á túlk-
un sem hæfir nútímanum fullkom-
lega. Hvernig á að sýna elskhugann
eilífa í heimi þar sem það að fara á
fjörumar við konu krefst ekki lengur
neinnar kúnstar af hálfu karlmanns-
ins? í heimi þar sem listin að táldraga
hefur tapað fyrir „fijálsum" ástum?
Hvemig á að sýna uppreisnarmann á
tímum tómhyggju og sinnuleysis? Sú
leið að sýna Don Juan sem þunglynd-
issjúkling með manískar tilhneigingar
gengur fullkomlega upp, að mínu
mati, og ásamt öðmm þáttum þessar-
ar óvenjulegu uppsetningar gerir hún
sýninguna eina þá eftirminnilegustu
sem undirrituð hefur lengi séð.
Og það er vel við hæfi að láta sjálfa
orðræðuna vera það púður sem kveik-
ir ástríðu Don Juans; þegar öllu er á
botninn hvolft snýst þetta ailt um
texta. Texta sem er í eðli sínu fijó-
samur og endalaus kveikja hugmynda
fyrir snjallan leikhúsmann eins og
Rimas Tuminas. Texta sem er lista-
vel þýddur yfir á íslensku af Jökli
Jakobssyni.
Þríeykið frá Litháen: Tuminas leik-
stjóri, Narbutas leikmynda- og bún-
ingahönnuður og Latenas tónskáld,
endurtaka leikinn frá því fyrir tveim-
ur ámm þegar þeir settu hér upp
eftirminnilega sýningu á Mávi Tsjek-
hovs. Þessi sýning minnir á hana,
þótt gjörólík sé. Handbragðið leynir
sé ekki. Þeir eiga allir þrír heiður
skiiinn fyrir sinn hlut í þessari sýn-
ingu. Tónlist Latenas er seiðmögnuð
og hrífandi og á stóran þátt í að skapa
sýningunni stemmningu. Leikmynd
Narbutas er afar falleg og gefur upp-
færslunni svip sem er klassískur jafn-
framt því að sýna hina óhjákvæmilegu
hningnun sem er hin eiginlega um-
gjörð leikfléttunnar. Stóran þátt í því
að láta leikmyndina virka á að sjálf-
sögðu ljósamaðurinn, Bjöm Berg-
steinn Guðmundsson, sem lýsti leik-
myndina af list, en stöku sinnum virt-
ist sem lýsing á leikara væri óná-
kvæm.
En ekki eiga síst skilið lof hinir
íslensku leikarar sem flestir vom frá-
bærir og margir hveijir í hlutverkum
ólíkum þeim sem leikhúsáhorfendur
hafa áður séð þá spreyta sig á. Að
öðmm ólöstuðum held ég að óhætt
sé að segja að Sigurður Siguijónsson
í hlutverki þjónsins Sganarelle hafi
verið stjama kvöldsins. Það er í raun
Sganarelle sem er aðalpersóna þess-
arar uppfærslu. Þar kemur til sú
ákvörðun leikstjórans að láta Don
Juan vera að miklu leyti óvirkan, jafn-
vel hreyfíngarlausan í útjaðri sviðs-
ins. (Hann sníður einnig af texta Don
Juans til að efla þessa túlkun sína.)
Sigurður var stórkostlegur í túlkun
sinni á hinum auðmjúka, stéttvísa
þjóni sem ber kvíðboga fyrir örlögum
húsbónda síns og reynir eftir fremsta
megni að leiða honum fyrir sjónir villu
lífemis hans. Sigurður er sem sniðinn
í hlutverkið; allt látbragð hans hitti
beint í mark og kitlaði óspart hlátur-
taugar áhorfenda. Samleikur þeirra
Sigurðar og Jóhanns var með mestum
ágætum og hreyfingar þeirra vel út-
hugsaðar og samhæfðar. Sganarelle
hermir eftir húsbónda sínum í sífellu
og endurspeglar hann og sýnir okkur
hann í skoplegu ljósi; í raun og vem
rífur hann niður í sífellu þá mynd sem
Don Juan reynir að draga upp af sjálf-
um sér á þeim augnablikum sem rof-
ar til í þunglyndisástandi hans. Ein
slík sena er leikur þeirra félaga með
vopn húsbóndans, sverðaskak sem
leysist upp í kostulegan dans og er
með skemmtilegustu atriðum sýning-
arinnar.
Ljóðasam-
keppni
Lista-
hátíðar
FRAMKV ÆMD ASTJÓRN
Listahátíðar í Reykjavík, sem
haldin verður í júní á næsta
ári, hefur efnt til ljóðasam-
keppni. Skila verður ljóðunum
í síðasta lagi 1. janúar 1996 og
má hvert skáld senda eitt, tvö
eða þijú ljóð undir sama dul-
nefni í umslagi merkt „Ljóða-
samkeppni". Nafn höfundar
fylgi með í lokuðu umslagi.
Fyrstu verðlaun 150
þúsund krónur
Dómnefnd velur Ijóð til verð-
launa og útgáfu en úrval ljóða
sem berast í samkeppnina verð-
ur gefið út á bók á hátíðinni.
Úrslit verða kunngjörð við
setningu hátíðarinnar 21. maí
1996 og verða þrenn verðlaun
veitt: 1. verðlaun 150.000 kr.
2. verðlaun 100.000 kr. og 3.
verðlaun 50.000 kr.
Dómnefnd skipa Silja Aðal-
steinsdóttir rithöfundur, Vil-
borg Dagbjartsdóttir skáld og
Kristján Árnason dósent.
Jólasýning í Bolshoi
Reuter
TVÆR aðalstjörnur Bolshoi-ballettsins, Nadezd-
ha Gratsjova og Alexander Uvarov, dansa aðal-
hlutverkin í nýrri uppfærslu á Rómeó og Júlíu,
sem frumsýnd var í Moskvu á jóladag. Farnar
eru troðnar slóðir í uppfærslunni, sem þykir
einkar sígild.