Morgunblaðið - 28.12.1995, Síða 34

34 FIMMTUDAGUR 28. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Opið bréf til séra
Bjama Karlssonar
ÉG RITA þetta litla bréfkorn þar
sem ég er enn óánægður með skrif
þín á opinberum vettvangi nú síðast
þann 13. desember. í fyrri grein
minni í Morgunblaðinu kom fram
óánægja mín með það hve lítið þú
gerir úr þeim Davíð Þór og Snorra
og einnig að þú leyfir þér að gefa
línuna hvernig guðfræðingar eigi að
vinna, og að dæma um það hvernig
séu heiðarlegir og skynsamir guð-
fræðingar og hverjir ekki.
Nú svarar þú, í þinni nýju grein,
á engan hátt þessari grein minni,
heldur einungis grein Davíðs Þórs.
End'a heldur þú þig við sama hey-
garðshornið og áður og talar meðal
annars um „hið fáranlega skemmti-
gildi“ málfundar þeirra. Ennfremur
talar þú um „hanaat" og skemmti-
kappræður sem séu ails óskyldar
„hinni guðfræðilegu aðferð". Þú af-
sakar afskipti þín af málinu með því
að segja, að vegna þess að Háskóli
íslands og guðfræðideildin blandað-
ist í málið hafir þú fundið þig knú-
inn til að svara. Mér er spurn: Síðan
hvenær varst þú sérstakur málsvari
háskólans og guðfræðideildarinnar?
Ég vissi ekki að þú tengist þessum
stofnunum meira en aðrir sem þar
hafa stundað nám og útskrifast. Og
annað. Hvenær var hin eina sanna
„guðfræðilega aðferð" fundin upp?
Þú fullyrðir einnig að guðfræðin
sé „öguð sannleiksleit". Ég held aft-
ur á móti að þú sért sammála mér
í því að reyndin sé oftar en ekki
önnur. Guðfræðin sem fræðigrein
er svo margt annað. Þar spilar margt
inn í, ekki síst ólíkar hefðir og hags-
munir. Guðfræðileg umræða er oftar
en ekki háð aðstæðum staðar og
stundar og því varasamt að hefja
hana um of á stall. Enda stendur
enginn guðfræðingur þar óáreittur
of lengi. Ekki einu sinni þú.
Þú talar og um hvernig „heiðar-
legur guðfræðingur" eigi að vinna.
í stað þess að tala of mikið eigi
hann að hlusta og biðja. Ertu ekki
að rugla hér saman sálusorgara
(presti) og guðfræðingi? Ég set guð-
fræðinginn alls ekki undir sama
hatt og prestinn eða trúmanninn.
Vissulega á guðfræðingurinn að
kunna list samtalsins, að hlusta á
textann, viðfangsefnið og temja sér
auðmýkt gagnvart því. En hann
þarf ekki síður að vera skapandi og
afkastamikill, þ.e. gefa af sér, tala
(skrifa) mikið. Hans hlutverk er fyrst
og fremst fræðandi, hann kemur
þekkingu á framfæri, enda þjálfaður
til þess fyrst og fremst. Og varðandi
bænina þá þarf guðfræðingurinn að
mínu mati ails ekki að vera trúaður.
Þar veit ég reyndar að ég stend til-
tölulega einn, þó eru fleiri sammála
mér í því að trú og þekking séu tveir
aðgreindir þættir og verði að vera
það til þess að fræðingurinn geti
nálgast viðfangsefni sitt á sem hlut-
lægastan hátt.
Mér er því spurn: Hvaðan hefurðu
þessa visku þína um hin réttu vinnu-
brögð guðfræðnga og þá mælistiku
sem segir til um hveijir slíkir séu
skynsamir, heiðarlegir og kristnir
og hveijir ekki?
Þó er það eitt enn sem mér fellur
ekki í greinum þinuní, en það er hve
erfitt er að henda reiður á hvað þú
ert að fara, þegar þú fjallar um sam-
kynhneigð. Ég undraðist það reynd-
ar þá, og undrast enn, af hveiju þú
varst að skrifa fyrstu greinina (og
af hveiju þú svo svaraðir Davíð). I
seinni greinninni segir þú fullum
fetum að þú teljir þínar eigin skoðan-
ir „alls ekki boðlegar né nothæfar",
eftir að vera búinn að gagnrýna
Guðfræðileg umræða er
oftar en ekki, segir
Torfi K. Stefánsson
Hjaltalín, háð aðstæð-
um staðar og stundar.
Snorra og Davíð Þór fyrir að bjóða
upp á tal sem ekki væri „til þess
fallið að skiia neinum nothæfum nið-
urstöðum"! Af hveiju þá þessi skrif
og þessi gagnrýni á aðra?
Reyndar býður þú upp á leið sem
ég hneigist til að halda að þú hafir
í huga þegar þú taiar um hina einu
sönnu guðfræðilegu aðferð. Lausn
alls virðist að þínu mati vera hin
kristna samfélagsreynsla, sem skapi
einungu með fólki. Með henni leið-
réttist skekkjurnar í mannlegum
samskiptum. Þátttakendurnir upp-
lýsist og sjái í gegnum allar grímur
og gervi.
Þarna held ég að þú blandir sam-
an guðfræðilegri aðferð og trúar-
legri. Það hafa reyndar margir fleiri
gert og munu ugglaust gera um
ókomin ár. Að mínu mati hefur
reynslan sýnt að slíkt gengur ekki.
Hin guðfræðilega aðferð verður að
lúta sömu lögmálum og aðgerðir í
öðrum fræðigreinum. Annars hættir
guðfræðin að vera fræði og verður
hluti af átrúnaðinum með þeim
skelfilegum afleiðingum sem sjá má
í islam og í ýmsum sértrúarsöfn-
uðum. En ekki aðeins þetta þó það
sé ærið. Hugmyndir þínar um mátt
trúarsamfélagsins eru óraunsæjar.
Dæmin hafa sýnt, að trúarsamfélag-
ið sem slíkt er engin trygging fyrir
bættum mannlegum samskiptum né
fyrir aukinni sjálfs-
gagnrýni. Þvert á móti.
Trúarsamfélaginu
hættir oftar en ekki til
að einangrast. Meðlimir
þess líta á sig sem inn-
vígða, frátekna fyrir
Guð, en á þá sem fyrir
utan standa, sem ann-
ars flokks eða sem ein-
hvers þurfandi, sem
öðru vísi. Þá eru for-
dómarnir oftar en ekki
stutt undan. Og svo of-
stækið. Því leggja
margir heiðarlegir og
skynsamir guðfræðing-
ar, sérstaklega ef þeir
eru lúterskir, megin-
áherslu á erindi trúar-
innar til einstaklingsins. Einstakl-
ingshyggja lúterskra guðfræðinga á
þessari öld á einmitt rætur að rekja
tii hræðslu við píetismann og þann
fariseisma sem hann hefur oft haft
í för með sér.
Ég viðurkenni aftur amóti að
bæði viðbrögð mín og Davíðs við
grein þinni voru of harkaleg. Ég er
sammála þér í því að þú hafir leit-
ast við að „ræða um samkynhneigða
og gagnkynhneigða í sömu andrá“
og að hinn samkynhneigði væri ekki
meiri syndari en hinn gagnkyn-
hneigði.
Við höfum aftur á móti báðir góða
afsökun. Hann vegna þeirrar ómark-
legu gagnrýni sem þú barst á borð.
Ég vegna þess að mér féli ekki hinn
yfirlætisfulli tónn um hlutverk guð-
fræðinnar og eðli guðfræðilegrar
umræðu.
Að lokum þetta. Ég nefndi það
hér að framan að ég væri ekki viss
hvers vegna þú skrifaðir fyrstu
greinina. Ég hef reyndar skoðun á
því. Ég efast um að ástæðan sé
umhyggja fyrir háskólanum, guð-
fræðideildinni eða að lyfta guðfræði-
legri umræðu á hærra stig. Ástæðan
fyrir skrifum þínum standi þér nær,
eigi rætur að rekja í því samfélagi
sem þú býrð í, nábýlinu við Snorra
í Betel og Hvítasunnusöfnuðinn. Því
teljir þú þig þurfa að sigla milli skers
og báru í þessum málum,
Því efast ég um að skrif þín geti
flokkast undir heiðar-
lega guðfræði (þ.e. sem
öguð sannleiksleit).
Sama gildir um játn-
ingar þínar um eigin
fordóma. Ég efast um
að allt iðrunartalið
komi frá hjartanu. Ef
svo væri þá segðirðu
hreint út að það væri
„örugglega allt í lagi
að vera samkynhneigð-
ur“, en þú tekur fram
að þú segir það ekki.
Éf þú virkilega vilt
leitast við að ræða um
samkynhneigða og
gagnkynhneigða í
sömu andrá settu þá
orðið gagnkynhneigður
í stað orðsins samkynhneigður. Ef
þú getur sagt hreint út, að það sé
örugglega allt í lagi að vera gagn-
kynhneigður áttu að geta sagt hið
sama um samkynhneigða. Það er
hin rétta „yfirbót" sem þú segist
viija sýna. Það er raunverulegt for-
dómaleysi.
Ef altarissamfélagið getur ekki
gefið þér þessa sýn þá leitaðu í orði
Jesú Krists og athöfnum. Hann
dæmdi engan mann, engan nema
hræsnarann. Hann sat ekki aðeins
til borðs með fólki, hann ferðaðist
um og prédikaði, læknaði sjúka og
boðaði fagnaðarerindið, boðaði rétt-
læti og jöfnuð til handa öllu fólki,
ekki síst þeim sem aðrir fyrirlitu.
Þetta hefur þú sjálfur bent á og
ég veit að þar ertu einlægur, en
mundu einnig að hann fordæmdi
hræsnarann og hræsnina. Meðan þú
gerir það ekki, og þá á ég m.a. við
Snorra í Betel og söfnuð hans, ertu
sjálfur ekki heiðariegur guðfræðing-
ur. Á meðan þú lætur það ógert er
samviska þín svo sannarlega slævð.
Og borðsamfélag kirkjunnar eitt
sér, hin kristna samfélagsreynsla,
veitir enga tryggingu gegn fordóm-
um. Þar, sem og í'öðrum samkvæm-
um, velja menn sér heiðurssætin og
.skortir þá auðmýkt sem Kristur boð-
aði. Um það er sagan til vitnis.
Höfundur er prestur og í doktors■
námi í trúfræði.
Torfi K. Stefáns-
son Hjaltalin
Áramótaheitið:
Byggjum barnaspítala
UM ÁRAMÓT erþað
til siðs að stíga á stokk
og strengja þess heit
að bæta eitthvað í eigin
fari. Misvel gengur oft
að standa við hin fögru
fyrirheit, en orð eru
jafnan til alls fyrst. Ef
ég mætti mæla fyrir
munn íslensku þjóðar-
innar og ráðamanna
þessa lands um jiessi
áramót væri ég ekki í
vafa um hvert heitið
yrði; að byggður yrði
barnaspítali á íslandi.
Aðbúnaður barna,
foreldra og starfsfólks
á Barnaspítala Hrings-
ins er vægast sagt slæmur. Gríðar-
leg þrengsli skapa ótal vandamál í
daglegri starfsemi þar, svo ekki sé
talað þá hættu sem slík þrengsli
Áramótaheitið er, segir
Stefán Eiríksson,
byggjum bamaspítala.
skapa. Börn sem beijast við erfíðar
sýkingar dvelja á sama gangi og
börn sem eru að koma úr aðgerðum
og svo mætti lengi telja.
Mörg börn hafa legið á Barna-
spítala Hringsins og notið þar frá-
bærrar umönnunar starfsfólksins.
Það reynir auðvitað að gera sitt
besta þrátt fyrir þrengslin og að-
stöðuleysið. Fáum er hins vegar
ljóst hversu mikið kraftaverk það
er hve starfsemin gengur vel. Eftir
að hafa dvalið með barni mínu á
barnaspítölum í Bretlandi og
Bandaríkjunum um tíma varð ,mér
það ljóst hvílík hneisa
það er fyrir íslensku
þjóðina að hafa ekki
fyrir löngu byggt
barnaspítala. Barna-
spítala þar sem að-
stöðuleysi kæmi ekki
í veg fyrir að börnum
myndi batna. Barn-
aspítala þar sem for-
eldrar hefðu aðstöðu
til að dveljast með
börnum sínum og þar
sem börnin hefðu
nægilegt rými til tóm-
stundaiðkana meðan
þau eru að ná sér.
Bárnaspítala þar sem
starfsfólk, foreldrar
og börn þyrftu ekki að bítast um
hvern einasta fermetra.
Vissulega kostar allt peninga en
ég fullyrði að íslenska þjóðin hefur
efni á því að láta börnum sínum
Iíða vel. Kvenfélagið Hringurinn
hefur með frammistöðu sinni unnið
kraftaverk í þágu íslenskra barna
og er tilbúið að leggja sitt af mörk-
um til byggingar barnaspítala.
Margir einstaklingar og fyrirtæki
vilja líka leggja svo góðu málefni
lið, og ef fleiri láta í sér heyra
vakna stjórnmálamennirnir von-
ándi einnig til lífsins og standa við
sitt.
Árið 1996 verður gott ár og
nýtist vonandi til góðra verka.
Áramótaheitið byggjum barnaspít-
ala er góð byrjun á góðu ári og
verður vonandi fylgt eftir. Börnin
okkar eiga það svo sannarlega inni
hjá okkur að vel sé um þau hugsað.
Höfundur er laganemi og faðir
tveggja barna sem dvalið hafa á
harnaspítölum í þremur Iöndum.
LESIÐ hefi ég bók-
ina Skeggjastaðir —
Kirkja og prestar. Svo
sem á nafni bókarinn-
ar sést hefur séra
Sigmar Torfason,
prestur á Skeggjastöð-
um, saman safnað
fróðleik um forvera
sína á Skeggjastöðum
í Bakkafirði, Norður-
Múlasýslu, frá ártali
1591-1995. Kemur þá
eftirmaður hans.
Séra Sigmar lætur
fylgja hveijum presti
nokkuð, er þeir samið
og sagt hafa, hver og
einn, stundum vísa,
sálmur eða ljóð. Aftast óbundið
mál. Sýnishorn. Ekki langt, því af
mikiu er að taka. Þetta er fræði-
mannlega samið rit. Séra Sigmar
minnir dálítið á Hannes Þorsteins-
son þjóðskjalavörð í því að gjöra
nokkra grein fyrir hveiju barni sem
hann nefnir, af börnum og fóstur-
börnum Skeggjastaðapresta, hvort
þau lifðu lengi eða skammt og
brot af þeirra lífshlaupi — ef vitað
er.
I einu tilliti minnir bókin á Þús-
und og eina nótt. Af hverri sögu
tekur ný saga við. Örlagasaga.
Bókin er ekki þurr upptalning held-
ur skemmtilega saman slungin og
vel stfluð af höfundi, svo nokkuð
er erfitt að hætta lestri þá byijað
er, þótt ætlunin væri að lesa litla
stund.
Víða kemur tíðarfarslýsing hjá
hinum ýmsu prestum.
Sumir vetur eru svo
harðir, með frostsumri
á milli, að spurningu
vekur hvort nútíðar-
tækni réði við ferðir
um land vort, ef sam-
fellt yrði slíkt harð-
fenni í þrjá til fjóra
mánuði. í frásögn
svipmynda ber þó af
stíll séra Jens á Set-
bergi Hjaltalíns, sem
vígðist til Skeggja-
staða 12. maí 1867
og var þar í sex ár.
Ferðalýsing hans
frá Stykkishólmi til
Skeggjastaða í
Bakkafirði eystra og seturs lýsing-
in er komið var á leiðarenda. Og
svo árin sex þar.
Um byijunina segir hann: „Við
vorum fátæk, eins og kirkjurott-
ur.“
Taka skal nú dæmi um frásögu
eins af prestsbörnum, sem fæddist
á Skeggjastöðum 1619. Hlaut
nafnið Runólfur. Faðir hans, Jón
Runólfsson, vígðist til Skeggja-
staða árið 1618 og giftist sama
ár Sigríði Einarsdóttur.
Bjó þar í átta ár, en missti konu
sína eftir fimm ár. Þá áttu þau
þijú börn. Séra Jón fékk Svalbarð
í Þistilsfirði 1626 og var þar í tutt-
ugu og fjögur ár.
Börn hans munu hafa alist þar
upp. Séra Sigmar segir að Runólf-
ur, sonur séra Jóns, væri mikill
námsmaður. Lærði í Hólaskóla,
Bókin er ekki þurr
upptalning, segir Rósa
B. Blöndal, heldur
skemmtilega saman
slungin.
síðan í Kaupmannahöfn. Varð
skólameistari á Hólum, þó
skammt. Sigldi aftur til Hafnar
með miklu lofi Þorláks Hólabisk-
ups. Fór aftur í Háskólann í Kaup-
mannahöfn. Tók þar magisters-
gráðu í heimspeki 13. maí 1651.
Hann varð skólameistari í Christ-
iansstað á Skáni og dó þar 1654.
En áður samdi hann íslenska mál-
fræði „Grammatica íslandica í
Kaupmannahöfn“.
Séra Sigmar tekur upp formál-
ann að málfræðinni. Fyrir hann
einan væri full ástæða til að eign-
ast bókina. Formálinn er hin feg-
ursta íslenska. Líkir hann tungu
vorri við grísku og latínu að sí-
breytilegum möguleikum. Ég
minnist á þetta því Runólfur fer
svo fögrum orðum um tungu vora.
Ég hef stiklað á stóru. Frásögn-
in er auðug í bókinni.
Eftir mikið og gott starf þeirra
frú Guðríðar og séra Sigmars próf-
asts á Skeggjastöðum kveður hann
staðinn fágætlega vel með þessari
dýrmætu fróðleiksbók.
Höfundur er rithöfundur.
Stefán
Eiríksson
Kirkja og prestar á
Skeggjastöðum
Sigmar
Torfason
)
I
j
í
j
>
I
j
j
j
j
>