Morgunblaðið - 28.12.1995, Page 43

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 28. DESEMBER 1995 43
AÐSENDAR GREINAR
Ekkí sem ég vil,
heldur sem þú vilt
MÁNUDAGINN 13. nóvember
mátti sjá í DV grein um að fram-
kvæmdir upp á þrjá milljarða væru
fyrirhugaðar við Fitjar. Þar stæði
til að koma upp skolphreinsistöð
fyrir hið nýja bæjarfélag sem heitir
Reykjanesbær, þ.e. Njarðvík og
Keflavík. Einnig var sagt að Varn-
arliðið væri aðili að þessum fram-
kvæmdum, og að hlutur þess (reikn-
aður samkvæmt fjölda íbúa) væri
75%, en það neitaði að borga það.
Það virðist orðið frekar lítið um
peninga hjá Bandaríkjamönnum til
landvama, og umhverfismál hafa
aldrei verið ofarlega á baugi hér á
landi þar sem bandaríski herinn
hefur átt hlut að máli. Það hefur
hver utanríkisráðherrann af öðrum
komið og farið og enginn þeirra
hefur skipt sér af umhverfismálum.
Þau hafa einfaldlega ekki verið til
umræðu og þó svo að stórfelld olíu-
mengunarslys hafi átt sér stað eins
og var árið 1987 á Nickel-svæði
þegar mikið af olíu fór niður (Nick-
el-svæðið er byggt 1946.) Það mun
ekki hafa verið að ástæðulausu að
Suðumesjamenn vom tilneyddir að
flytja vatnsból sín í námunda við
Grindavík þar sem skaginn er allur
orðinn mengaður af olíu og öðmm
óþverra sem skiptist í marga flokka,
m.a. PCB og fleira. Bandaríski her-
inn borgaði þann flutning og lögn
nýrrar vatnsveitu.
En hvað þetta skólpræsi varðar,
þá er það einfaldlega ekki mál hins
nýja Reykjanesbæjar. Það kemur
honum hreint ekkert við. Hann á
að reisa sína skólphreinsistöð og
frárennsli til sjávar og einfaldlega
ekki skipta sér af Bandaríkjaher.
Þar á utanríkisráðuneytið að semja
beint, gera milliríkjasamning við
herinn. Það er gífurlegt magn af
skólpi sem kemur þaðan og saman-
stendur af matarleifum og skólpi frá
húsum og íverustöðum hermanna
og einnig gífurlegt magn af yfir-
borðsvatni, því það fer ekki niður í
•niðurföll heldur rennur það í opnum
skurðum eins og var á miðöldum í
erlendum borgum og beljar svo nið-
ur á Patterson-flugvöllinn gamla og
þaðan niður á Fitjar. Skemmst er
þess að minnast að Hitaveita Suður-
nesja varð fyrir gífurlegu tjóni er
vatn flæddi þar inn í spennistöð og
olli miklum spjöllum; það vatn kom
ofan af Keflavíkurflugvelli. Það var
sagt að það hefði komið ofan af
heiði, en það kom að sjálfsögðu ofan
af flugvelli, og ef þeir menn, sem
fara með utanríkismál hér, hefðu
staðið sig í stykkinu, þá hefði
Bandaríkjastjóm átt að bæta Hita-
veitu Suðurnesja þennan skaða að
fullu (um 18 milljónir króna). Sumir
sögðu að Hitaveitan hefði ekki átt
að velja þessu húsi stað þarna, en
ég segi að herinn ætti ekki að veita
vatni undir flugvallargirðinguna inn
á land annarra. Hitaveitan bar því
við að Bandaríkjamenn ^eru sínir
stærstu viðskiptavinir og ekki mætti
styggja þá.
Mér fínnst persónulega, og ég
veit að það er einnig skoðun ann-
arra, að allt skólpið og matarleifarn-
ar, sem settar em í skólpið á vellin-
um, yrðu ekki til að bæta mengun-
ina sem er hér á Stakksfirðinum.
Matarleifarnar eru hakkaðar í þar
til gerðum kvörnum i aðalmötuneyti
hersins, klúbbum og einnig í mötu-
neyti Aðalverktaka. Áður fyrr fengu
svínabændur á Suðurnesjum að nota
leifarnar til svínaeldis. Mér er sagt
að mengunin hér í firðinum sé tíu
til fímmtán sinnum meiri en víða er
í Reykjavík. Pípan sem liggur ofan
af velli er trúlega átjan tommur;
hvað hún flytur mörg þúsund tonn
af skólpi á sólarhring er mér ekki
kunnugt um en sjálfsagt geta verk-
fræðingar reiknað það út. Utanríkis-
ráðuneytið og íslenska ríkisstjórnin
hafa sýnt fádæma ræfildóm af
versta tagi í þessu máli, og mér
detta í hug ensku orðin „US lap-
dogs“. Það hefur hver utanríkisráð-
herrann komið fram á fætur öðrum
og ekkert hefur verið gert. Málið
er það að Faxaflóinn tekur ekki við
þessu dóti endalaust. Það er skólp
frá Reykjanesbæ, Vogum og alveg
til Akraness. Bandaríski herinn á
að veita sínu skólpi að Stafnesi. Þar
á hann að koma upp búnaði og
hreinsa þetta skólp sitt og veita því
svo langt út í haf, vegna þess að
Stafnesið er fyrir opnu hafí og það
yrði miklu minni mengun að láta
skólpið fara þar til sjávar, dæla því
þangað, heldur en að dæla þessu
hér niður á Fitjar. Það er argasta
firra að gera það, og ég skil ekkert
5 sveitarstjórnarmönnum á Suður-
nesjum, þingmönnum hér og um-
hverfisráðuneytinu og fleiri. Herinn
ætti alls ekki að vera eignaraðili að
þessari nýju hreinsistöð, vegna þess
að hann á að sjá sjálfur um sín
mál, og besti staðurinn væri á Staf-
nesi. Þar myndu minnst umhverfis-
spjöll hljótast af þeim úrgangi sem
þaðan kemur. Eg gæti trúað að í
þessu yfirborðsvatni væru ýmis ke-
mísk efni sem koma við þvott flug-
véla og frá flugskýlum og flug-
hreyflum. Þetta mætti hreinsa út
við Stafnes og veita því þá út á
haf. Mengunarmál vallarins eru
ennþá óleyst, og það virðist svo að
næstu kynslóðir eigi að taka við
þeim málum og leysa þau, og það
verður ekki falleg grafskrift sem
þessir utanríkisráðherrar og um-
hverfísráðherrar fá þegar komandi
kynslóðir fara að íjalla um vinnu-
brögð þeirra hér og afskiptaleysi
af þessari herstöð.
Eg hef -sagt það áður, og ég held
því fram því að ég vann þar lengi
og horfði upp á þennan ósóma, að
það er gífurleg mengun í jörð á
Keflavíkurflugvelli og vamarsvæð-
inu. Þegar ég segi á vamarsvæðinu,
þá á ég við staði víða um land. Ég
hef margsinnis minnst á húsatóft-
irnar sem standa á Vogastapa og
vom kallaðar Broad Street. Þetta
var fjarskiptastöð af einhveiju tagi
sem lögð var niður 1959. Hún blas-
ir við öllum sem leið eiga um Reykja-
nesbrautina. Útlendingar hafa spurt
hveijir standi á bak við þetta, meira
að segja hafa Bandaríkjamenn spurt
mig að því, og ég hef sagt þeim að
þetta sé arfurinn sem Islendingar
hafa fengið frá þeirra ríkisstjóm.
Barnalæknar f Domus Medica
Opna læknastofu í Domus Medica,
við Egilsgötu, 2. janúar nk.
Steingerður Sigurbjörnsdóttir, barnalæknir.
Flytjum læknastofu okkar úr Lágmúla 4
í Domus Medica 2. janúar nk.
Pétur Lúðvígsson, barnalæknir.
Sérgrein: Heila- og taugasjúkdómar barna.
Stefán Hreiðarsson, barnalæknir. Sérgrein: Fatlanir barna.
Upplýsingar og tímapantanir í síma 5631011 kl. 9 til 17 virka daga.
Umhverfismál hafa
aldrei verið ofarlega á
blaði hér á landi, segir
Skarphéðinn Hinrik
Einarsson, þegar
Bandaríkjamenn hafa
átt hlut að máli.
Það bólar ekkert á því að frammá-.
menn fari þess á leit við ráðuneytið
að þetta drasl verði fjarlægt. Það
þarf að athuga mál í herstöðinni í
Grindavík. Bandaríkjaher rak her-
stöð skammt frá Grindavík, austan
Grindavíkur, í landi Hrauns. Þar
hefur ekki verið hreinsað, og liggja
þar ýmsir hlutir sem minna á þá
stöð. Það eina sem hefur verið fjar-
lægt em möstur. Annað liggur þar.
Landeigendurnir hafa verið friðaðir
með peningum. Samningur hefur
verið gerður við þá fram yfir alda-
mót, til ársins 2002 hef ég heyrt,
og þeir fá fulla leigu fyrir það land,
þó svo að starfrækslu mastranna
hafí verið hætt 1968. Herinn og
íslenska ríkisstjómin einfaldlega
vilja ekki hreinsa það svæði af ótta
við að þar gæti komi fram kröfur
um háar bætur sökum hugsanlegrar
mengunar, því að hvar sem Banda-
ríkjaher hefur verið í heiminum virð-
ist hann hafa skilið eftir sig meng-
un. Ég hef heyrt að í stöðinni við
Stokksnes í Homafirði sé ýmislegt
sem þyrfti að laga og skoða.
Síðan er-Heiðarfjall á Langanesi.
Þar er ljót sjón að sjá úr lofti og
gífurleg mengun á fjallinu og við
það sem mun í framtíðinni færast
út í sjó. Ég sá í tímaritinu US News
and World Report grein, þar sem
fjallað var um mengun í herstöðvum
Bandaríkjamanna erlendis, að
10.000 tonn af mengunarefnum
liggi þar í jörðu, en að sjálfsögðu
þarf Bandaríkjaher að greiða
hreinsun þar óg það
þarf að sá í svæðið.
Sjálfsagt getur Banda-
ríkjaher látið í té flug-
vél sem getur sáð fræi
úr lofti; hann átti dá-
góðan flota af flugvél-
um þegar Víetnam-
stríðið geisaði, sem
ekki voru notaðar til
sáningar heldur til að
dreifa DDT-efni og
eyðileggja akra Víet-
nama sem tekur, að
sögn sænskra blaða,
hundrað ár að græða
upp. Þessi starfsemi
hefur stuðlað að van-
sköpun og öðra hjá
fólki sem fæðst hefur eftir að því
stríði lauk.
Næst er Aðalvík. Þar, á Straum-
nesfjalli, standa byggingar. Þar þarf
að hreinsa, grafa og fjarlægja efni
sem spillt hafa jarðveginum, bijóta
niður og grafa þessi steinmannvirki
og sá í það land sem jafnað verður
þannig að það verði grasi gróin flöt
en ekki eins og rústir sem maður
sér í gömlum myndum frá Berlín.
Það virðist eiga að taka föstum
tökum hreinsun við lóranstöðina á
Gufuskálum.
Svo ég víki nú aftur að þessari
skólphreinsistöð, sem hefði þurft að
vera búið að byggja fyrir tíu áram,
því að ástandið hér er mjög slæmt,
þá hef ég þá trú að það skólp sem
kemur frá Reykjanesbæ og Vogum
megi ekki vera meira ef grásleppu-
miðin við Vatnsleysuströnd og
Vogastapa eiga ekki að spillast. Á
Faxaflóanum vora gjöful fískimið,
en ég hef trú á að þau hafí þegar
spillst, og ef veita á því gífurlega
magni af skólpi sem kemur frá
bandarísku herstöðinni í Faxaflóa
þá muni það skaða fiskveiðar. Þar
eiga trillusjómenn mikilla hagsmuna
að gæta, og það er sérstaklega í
ljósi þess að ég slæ fram þeirri hug-
mynd að skólpinu verði veitt af Staf-
nesi út á opið haf en ekki í Faxaflóa.
Á Vogastapa, við svokallaða
Dýpriskora, voru Bandaríkjamenn
með sorphauga alveg fram til 1950.
Þar var hent gífurlegu magni af
drasli, mörgum þúsundum tonna af
járni úr gömlum bröggum, rafgeym-
um og ég veit ekki hvað; þeir sem
muna þá tíma vita sjálfsagt hvað
þau efni hétu og hvað þau vora.
En þar má sjá enn margra metra
háan haug af ryðguðu járnadrasli,
leifum af hermannabröggum o.fl.
í lokin vil ég vitna í fyrmefnda
Skarphéðinn
Hinrik Einarsson
grein í US News and
World Report frá 30.
nóvember 1992. Þar er
sagt frá því að banda-
rískir kjarnorkukafbát-
ar losuðu geislavirkt
kælivatn um tíu ára
skeið í stöðinni við
Holy Loch við Clyde-
fjörðinn í Skotlandi.
Bandarískur yfírmaður
sem þjónaði þar lengi,
James Bush, sagði frá
þessu. Flotinn þrætti í
fyrstu en neyddist svo
til að viðurkenna að
þetta sé satt. Nú er
ljóst að geislavirkni er
á botni Clyde-fjarðar-
ins, ’og er því haldið fram nú að tíðni
vanskapnaðar í fóstram manna og
tíðni krabbameinstilfella sé hærri
þar í nærliggjandi bæjum en annars
staðar í Skotlandi. Við ósa Clyde-
fjarðarins stendur borgin Glasgow,
sem margir íslendingar hafa komið
til.
Höfundur er fyrrverandi starfs-
maður & Kefla víkurflutrv^u;
Sterkur
finri
ír
Framúrskarandi
hönnun
með þægindi
ökumanns í fyrirrúmi.
Gámagengur lyftari.
2, 2'/, og 3 tonna lyftigeta.
UMBOÐS- OG HBILDVERSLUN
SMIÐJUVEGI 70, KÓP. • SlMI 56< • FAX 5M 4725
Okkarfluneldar
geta bjargað m
S Ö L U
£
2
i-
S
j (O
Nóatún
vestur í bæ
JL húsið
\
SKATABUÐIN
Snorrabraut
OPIÐ
Mörkin 6
Ferðafélagshúsið
Skjöldungaheimiliö
við Sólheima
Bílabúð Benn
Vagnhöfða
Risamarkaöur
Lágmúla 5 «
Miódd
5 Ks
við Kaupgarð
k 28.-30. des.
r kl. 10-22
31. des
kl. 10-16
Hjslparcveil skáta í Reykjawk
Upplýsingasimi 567 3027