Morgunblaðið - 28.12.1995, Síða 44

44 FIMMTUDAGUR 28. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Fatlaðir ferðamenn - van-
nýttur ferðamarkaður
ALMENNT er ætlað að um
12-15% af íbúum Vesturlanda séu
fötluð. Evrópuráðið telur hins vegar
að um 30% íbúa aðildarríkja þeirra,
um eitthundrað milljónir manna, geti
talist fötluð eða hafi skerta ferða-
getu. Aðeins mjög lítill hluti þessa
fólks ferðast í dag. Ekki vegna þess
að fólkið geti eða vilji það ekki held-
ur vegna þess að aðbúnaður og þjón-
usta í ferðaiðnaðinum er ekki nægi-
lega góð. Evrópuráðið hefur því blás-
ið til átaks til að auðvelda fötluðu
fólki að ferðast, en um leið skapa
milljatða verðmæti fyrir ferðaþjón-
ustuna í nýjum en vannýttum mark-
aði.
Hverjir eru fatlaðir?
Skilgreining alþjóða heilbrigðis-
stofnunarinnar, WHO, á hugtakinu
fatlaður, nær til um 11% íbúa hvers
lands. Aldraðir, böm og þeir sem eru
tímabundið fatlaðir vegna sjúkdóms,
slyss eða meðgöngu eru
ekki taldir með. Kann-
anir sýna hins vegar að
um 80% þeirra sem eru
eldri en 65 ára og 2%
bama undir 15 ára aldri
megi telja fötluð. Auk
þessa em liðlega tvær
milljónir kvenna í Evr-
ópu vanfærar á ári
hveiju sem flokka má
undir tímabundna fötl-
un. Ætla má að hluti
þessa fólks geti og vilji
ferðast en þarfnist svip-
aðrar þjónustu og kunn-
áttu starfsfólks í ferða-
iðnaði og fatlaðir al-
Ingólfur H.
Ingólfsson
Almanak
Þjóbvinafélagsins
er ekki bara almanak.
I því er Árbók
Islands með
fróðteik um órferði,
otvinnuwgi, iþróttir,
stjórnmól, mannalót
og margt fleira.
Fæsii bókobóðum
umbndol.
Fóonlegir eru
oBtfró 1946.
Sögufélag,
Fischersundi 3,
sími 551 4620.
1902
mennt. Það verður því með einhveij-
um hætti að reikna með þessum
hópi í skilgreiningu á hugtakinu fatl-
aður til þess að fá sem raunhæfasta
mynd af heildarstærð markaðarins.
í markaðskönnun sem breska fyr-
irtækið Touch Ross & Co. gerði í
aðildarríkjum ESB árið 1993 er áætl-
að að bæta megi 3% við skilgreiningu
WHO til þess að ná til þessa hóps.
íbúar aðildarríkja ESB er um 360
milljónir og 14% þeirra, eða um 50
milljónir manna, eru þá þeir sem við
skilgreinum sem fatlaða.
Hverjir eru fatlaðir
ferðamenn?
Ekki er hægt að reikna með að
allir fatlaðir séu jafnframt ferða-
menn. Þar verður að taka tillit til
getunnar annars vegar og viljans eða
löngunarinnar til að ferðast hins veg-
ar.
Það hefur verið gerð merkileg at-
hugun á tengslum efnahags og fötl-
unar sem sýnir enga marktæka
fylgni þar á milli og fatlaðir ferða-
menn eyða jafn miklu og aðrir ferða-
menn. Fatlað fólk á eftirlaunaaldri
hefur einnig svipaðar tekjur og aðrir
eftirlaunaþegar. Hins vegar kemur í
ljós að af þeim fjörutíu prósentum
fatlaðra, sem eru á vinnufærum aldri,
hefur aðeins tæpur þriðjungur vinnu.
Á meðal þeirra eru líklega þær níu
milljónir manna sem taldir eru alvar-
lega fatlaðir. Þegar þetta er haft í
huga má gera ráð fyrir að um fjórt-
-r—
Si
VIÐSKIPTAMANNA
IKA0G SPARISJÓÐA
Lokun 2. janúar og eindagar víxla.
'i

■
Afgreiðslur banka og sparisjóða
verða lokaðar þriðjudaginn
2. janúar 1996.
Leiðbeiningar um eindaga
víxla um jól og áramót
liggja frammi í afgreiðslum.
Reykjavík, desember 1995
Samvinnunefnd banka og sparisjóða
án af fimmtíu milljón-
um fatlaðra íbúa aðild-
arríkja ESB komi ekki
til með að ferðast
vegna mikillar fötlunar
og af fjárhagsástæð-
um. Eftir stendur að
um 36 milljónir fatlaðs
fólks innan ESB geta
ferðast.
Stærð markaðarins
En vilja allir ferðast
sem geta það? Já, en
það er ekki fjárhagur
fatlaðs fólks sem kem-
ur í veg fyrir ferðalög
þess heldur lélegt að-
gengi og ófullnægjandi þjónusta á
ferðamannastöðum. Þetta kemur
fram í markaðsathugunum í Evrópu.
Verði þessum hindrunum rutt úr
vegi er engin ástæða til að ætla
annað en sami mælikvarði gildi fyrir
fatlað fólk og aðra sem ferðast um
í Evrópu og er ég ekki aðeins að
tala um erlenda ferðamenn heldur
einnig innlenda.
Miðað við Evrópumeðaltal er áætl-
að að þær 36 milljónir fatlaðra innan
ESB sem geta og vilja ferðast muni
skila um 340 milljónum gistinátta
og 2,5 milljörðum íslenskra króna. í
dag ferðast aðeins fimm af þessum
36 milljónum fatlaðra einstaklinga.
Þetta eru aðeins 3% af heildarfjölda
evrópskra ferðamanna en ætti að
vera 10%! Við erum því með risastór-
an vannýttan ferðamarkað sem býð-
ur upp á raunveruleg tækifæri fyrir
þá sem vilja og vita hvemig hægt
er að nýta þau.
12 til 15 prósent íbúa
Vesturlanda eru fötluð.
lng-ólfur H. Ingólfsson
skrifar um fatlaða sem
ferðamenn.
Einkenni markaðarins
Það sem einkennir markað fatl-
aðra ferðamanna sérstaklega er ald-
urssamsetningin, fötlunin, þörf á sér-
búnaði, krafa um gæði, margfeldis-
áhrif og trygglyndi.
Stærsti hluti fatlaðra eða um 60%
eru sextíu ára og eldri. Þessi aldurs-
hópur fer ört vaxandi. Hann hefur
töluverða ferðareynslu og þeir sem
eru að eldast upp í hann hafa enn
meiri reynslu. Aldraðir munu því
hafa mjög afgerandi áhrif á ferða-
þjónustuna í framtíðinni. Þeir ferðast
ekki heldur endilega á háannatíman-
um en kjósa undantekningarlítið að
gista á hótelum í þriggja stjömu
gæðaflokki. Þriðjungur þeirra bókar
með löngum fyrirvara en að öðra
leyti er hópurinn mjög sundurleitur.
Allur sérbúnaður fyrir fatlaða þýð-
ir í raun ekkert annað en aukin
þægindi fyrir aðra ferðamenn og
aukin gæði í þjónustu. Efst á óska-
lista fatlaðra ferðamanna er rúmgott
og aðgengilegt baðherbergi og ská-
brautir yfir þröskulda og tröppur.
Skýrar ,og einfaldar merkingar, lyft-
ur með hljóðmerkjum, handrið og
breiðar dyr er ekkert nema sjálfsögð
þægindi fyrir þreyttan ferðamann
sem klöngrast um með þungar ferða-
töskur eða fjölskyldur með böm.
Mikilvægast af öllu er þekking
starfsfólks í ferðaþjónustunni á þörf-
um fatlaðra, viljinn til að koma til
móts við þær og vitneskjan um
hvemig eigi að bera sig að. Gæði
þjónustunnar og viðmót starfsfólks-
ins er jafnvel meira virði en sérbún-
aður og aðgengi.
Nákvæmar upplýsingar er annað
meginatriðið. Fatlaður maður leggur
ekki upp í ferðalag nema vita ná-
kvæmlega hvað bíði hans. Óvissa um
aðgengi og þjónustu er höfuðástæða
þess að fatlaðir ferðast ekki. Að
geta búist við að komast ekki það
sem maður ætlaði sér og hafði greitt
fyrir eða verða niðurlægður vegna
aðstæðna og vanþekkingar annarra,
nægir til að hætta við ferðalag.
Fatlaðir ferðamenn eru sjaldnast
einir á ferð heldur ferðast með fjöl-
skyldu, vinum eða aðstoðarfólki. Þeir
leggja meiri áherslu á gæði þjón-
ustunnar og aðbúnað en verð. Þeir
era afskaplega trygglyndir viðskipta-
menn og ætla má að að minnsta
kosti helmingur þeirra komi aftur á
þann stað sem reyndist þeim vel í
fyrsta sinn.
í þessari stuttu samantekt hef ég
stuðst við tölfræðilegar upplýsingar
frá Evrópuráðinu, markaðskönnun
meðal aðildarríkja ESB og rannsókn
sem gerð var í Bretlandi á högum
fatlaðra. En aðildarríki ESB era að-
eins hluti af þeim markaði sem við
íslendingar höfum aðgang að og hef
ég til að mynda ekkert minnst á
Ameríkumarkað sem ætla má að sé
svipaður að stærð og eiginleikum.
Þetta ætti samt að gefa góða vís-
bendingu um hversu gríðarlega stór
og verðmætur þessi markaður er.
Einnig fyrir íslenska ferðaþjónustu.
Höfundur er stjórnarformaður
Ferðafélaga ehf. - ferðajijónustu
fyrir fatlaða og fulltrúi Islands í
starfsnefnd Evrópuráðsins um
ferðamál fatlaðra.
Að liðnum bindindis-
degi fjölskyldunnar
HINN 24. nóv. síðast-
liðinn var hinn árlegi
bindindisdagur fjöl-
skyldunnar sem Stór-
stúka íslands ásamt
mörgum öðram félaga-
samtökum stóð að.
í sambandi við hann
vora ritaðar margar
góðar og tímabærar
greinar, sem birtust í
íjölmiðlum víðs vegar
um landið, bæði í dag-
blöðum og héraðsblöð-
um. Þá tóku bæði út-
varpsstöðvar svo og
Stöð 2 virkan og já-
kvæðan þátt í kynningu
dagsins.
Björn
Jónsson
Kjörorð hans var að þessu sinni
beint til foreldra og uppalenda með
spumingunni: „Á beinni leið til Bakk-
usar! Foreldrar í fararbroddi?" Þá var
og spurt: Hver ræður ferðinni: For-
eldrar? Börnin? Bakkus? Þannig vora
foreldrar og aðrir uppalendur kallað-
ir til sérstakrar ábyrgðar í sambandi
við áfengis- og vímuvarnir. Vissulega
er það staðreynd, sem vart verður
of fast kveðið að eða of mikil áhersla
á lögð, að það eru foreldrar og upp-
alendur barnanna, sem áhrifaríkastir
eru um mótun þeirra og lífsafstöðu
á framtíðarför, til heilla eða óheilla
með fordæmi sínu og daglegum lífs-
stíl í orði og verki.
Hinir fornu málshættir: „Svo læra
börn málið að fyrir þeim sé haft“ og
„lengi býr að fyrstu gerð“, eru enn
í fullu gildi og ættu sífellt að minna
okkur á skyldur okkar gagnvart hinni
uppvaxandi kynslóð.
Það væri áreiðanlega langtum ár-
angursríkara, að við tækjum ærlega
í hnakkadrambið á okkur sjálfum í
stað þess að vera sífellt að lemjast
á unglingunum, leggja ábyrgðina á
þeirra herðar og kenna þeim um svo
og svo margt af því sem miður fer.
Áfengislaus dagur fjölskyldunnar
á að sýna í verki, að heill hennar og
hamingja skipar fyrir-
rúmið. Við leggjum
áherslu á brejitta lífs-
hætti, betra umhverfi
og bættan hag fjöl-
skyldunnar. Það gerum
við með því að draga
úr áfengisdrvkkju og
forða þannig ýmsum
frá því að verða fórn-
arlomb á altari Bakkus-
ar.
Það er bæði athyglis-
vert og mjög þakkar-
vert hve lögreglan víða
um land átti mikinn
þátt í að gera bindindis-
daginn áhrifaríkan.
Ómar Smári Ármanns-
son, aðstoðaryfirlögregluþjónn í
Reykjavík, kemst m.a. svo að orði í
skeleggri grein, er hann nefnir: „Af
fullu fólki“: „Hver og einn noti nú
tækifærið, hugsi sinn gang og tak-
marki síðan neyslu áfengis eftir því
sem skynsemin segir til um ef ekki
sjálfs sín vegna, þá vegna barna
sinna og annarra aðstandenda, þar
fara saman hagsmunir lögreglu og
almennings. „Bindindi er leið til betra
lífs,“ segir Helgi Seljan, fyrrv. al-
þingismaður, og Páll V. Daníelsson
spyr: „Era þeir fullorðnu vandamál
unglinga og bama?“ „Misnotkun
áfengis bitnar oft á heimilum," segir
Eðvarð Ingólfsson rithöfundur og
Geir Bjarnason, forstöðumaður Vit-
ans og Götuvitans, fullyrðir, að
áfengi eigi aldrei samleið með börn-
um og unglingum.
Síst má gleyma hinni frábæru
mynd af „þurrkaranum", sem Sig-
mund teiknaði í Morgunblaðinu í til-
efni dagsins, af sinni alkunnu snilld.
Á bindindisdegi fjölskyldunnar
stóðu unglingar fyrir utan verslanir
ÁTVR í Reykjavík og buðu þeim sem
þangað lögðu leið sína upp á ávaxta-
drykki frá Mjólkursamsölunni. Vakti
þetta framtak verulega athygli. Þá
var haldin fjölskylduskemmtun í
Vinabæ í Reykjavík sem bæði var
fjölsótt og tókst framúrskarandi vel.
Sá sem skipulagði hana og hafði all-
an veg og vanda af framkvæmdum
var Jón K. Guðbergsson. Þá vora
samkomur haldnar á ýmsum stöðum
á landsbyggðinni.
Og hver var svo niðurstaðan og
árangurinn af átaki bindindisdags-
ins? Þeirri spurningu svarar m.a.
eftirfarandi brot úr dagbók lögregl-
íslendingar geta
fyrirbyggt fjölmörg
og alvarleg slys,
segir Björn Jónsson,
með því að draga úr
áfengisdrykkju.
unnar í Reykjavík frá 25. nóv. sl.:
„Árlegur* bindindisdagur fjölskyld-
unnar var sl. laugardag. Ef taka á
mið af dagbókinni virðist fólk al-
mennt hafa virt þau skilaboð, sem
send höfðu verið út í tilefni dagsins,
því afskipti lögreglunnar af ölvuðu
fólki vora í lágmarki þennan dag.“
Ollum þeim sem áttu þátt í farsæl-
um framgangi bindindisdags fjöl-
skyldunnar færi ég heils hugar þakk-
ir fyrir lofsvert framtak, sem von-
andi á eftir að skila sér á jákvæðan
hátt í langtímaáhrifum, íslenskum
æskulýð og íslensku þjóðinni allri til
heilla, hags og farsældar.
í vikunni eftir bindindisdaginn
ræddi ég við unglingsstúlku sem
sagði m.a.: „Síðasta helgi var algjört
æði. Mamma og pabbi voru bæði
heima og bæði edrú, af því að þau
sögðust vera að halda upp á bindind-
isdaginn!" Þar, eins og vonandi miklu
víðar, báru skilaboð dagsins góðan
og tilætlaðan árangur.
Höfundur er stórtemplari.