Morgunblaðið - 28.12.1995, Qupperneq 50

50 FIMMTUDAGUR 28. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
HARALDUR
SIG URÐSSON
fræðslu safngesta á Landsbóka-
safni um áratuga skeið - má hér
nefna einstæða bóka- og korta-
söfnun hans, en hann lét sér eink-
um annt um söfnun ferðabóka um
ísland. Varð safn hans um þau
efni að lokum hið mesta og merk-
asta í einstaklingseigu hér á landi.
Mun það vonandi nýtast mörgum
fræðimönnum á komandi árum.
Enda þótt alkunnugt yrði er
tímar liðu, að Haraldur Sigurðsson
væri afreksmaður í íslenskum
menningarfræðum - einkum þeim,
er lúta að rannsókn kortagerðar
af því landi, sem kennt er við eld
og ísa - og hann næði smám sam-
an viðurkenningu á því sviði og
væri m.a. heiðraður af Háskóla
íslands (doktorsnafnbót 1980), var
hann alla tið hógvær maður og lítil-
látur og miklaðist ekki af yfirburð-
um sínum. Útgáfustörf sín fyrir
Ferðafélagið, sem ritnefndarmaður
Árbókar um langt skeið, vann hann
einnig löngum í kyrrþey þótt þar
munaði sannarlega mikið um ráð
hans og skarpskyggni. Hann var
manna best fallinn til þess lýjandi
þolinmæðisverks, er veit að lestri
prófarka, og við grandskoðun og
leiðréttingar ritverka annarra
manna nutu sín til fullnustu orð-
kynngi hans og smekkvísi á ís-
lenskt mál. Mun það vera mat
þeirra manna, er best til þekktu,
að á þeim vettvangi hafí hann, er
átti að vísu allnokkra en þó tak-
markaða skólagöngu að baki, stað-
ið flestum langskólagengnum
mönnum á sporði, og reyndar skar-
að framúr í mörgum þeim efnum,
er aldrei verða lærð í neinum há-
skóla. Á allra efstu árum sínum -
löngu eftir að setu hans í ritnefnd
Árbókar Ferðafélagsins lauk - var
Haraldur enn ómissandi handrita-
og prófarkalesari þess rits (ásamt
öðrum góðum mönnum) og hollur
ráðgjafí ritstjóra, og var svo nokk-
uð fram á það ár, sem nú er senn
liðið. Verða langvinn störf hans
að Árbók seint fullþökkuð af hálfu
félagsins.
En Haraldur var þar að auki
góður höfundur. Átti það jafnt við
um nákvæm og vandunnin fræði-
rit, svo sem stórvirkið-Kortasögu
íslands, sem lengst mun halda
nafni hans á lofti, og alþýðlegt
lesmál um fróðleiksefni, eins og
best sannaðist á þeirri árbók
Ferðafélagsins, er hann ritaði sjálf-
ur og fjallaði um hans gamla
heimahérað, Borgarfjarðarsýslu
norðan Skarðsheiðar (1954). Þá
má einnig minnast þess, að hann
átti prýðilega ritgerð í Árbók 1988,
þar sem hann fjallaði af kunnáttu
og list um Veiðivötn. Hefði félag-
inu tvímælalaust verið mikill feng-
ur að fleiri skrifum Haralds í Ár-
bók.
Utan vébanda Ferðafélagsins
vann Haraldur jafnframt að ýms-
um útgáfumálum, sem hér verða
ekki rakin nema hvað sérstaklega
skal minnt á þýðingarstörf hans,
er voru umtalsverð og mörgum
kunn. Má sannarlega fullyrða, að
ekki hafí verið kastað höndum til
þeirra bókmenntastarfa.
Haraldur sat lengi í stjóm
Ferðafélags íslands, árum saman
sem ritari, og reyndist þar ráðholl-
ur og farsæll. Hógværð og prúð-
mennska einkenndu samstarf hans
við aðra stjómarmenn, sem og
aðra þá, er hann hafði samskipti
við á vettvangi félagsins.
Þótt Haraldur sæktist ekki eftir
opinberam virðingarmerkjum fór
hann þó ekki varhluta af þeim,
enda var hann þeirra verðugur.
Ferðafélagsmenn kjöra hann heið-
ursfélaga að stjómarstörfum hans
loknum og á áttræðisafmæli hans,
4. maí 1988, var honum tileinkuð
vönduð útgáfa félagsins á Ferða-
bók Magnúsar Grímssonar fyrir
sumarið 1848, sem var merkilegt
framlag þess mæta fræðimanns
(síðar prests á Mpsfelli) til jarð-
fræðirannsókna á íslandi í árdaga
þeirra fræða. Var þeim, er að út-
gáfu bókarinnar stóðu, mætavel
kunnugt um að Haraldur kunni vel
að meta þetta fræðiverk Magnús-
ar, er fram til þessa hafði verið
hulið sjónum flestra manna.
Ferðafélagsmenn munu vissu-
lega lengi hafa minningu Haralds
Sigurðssonar í heiðri, en um lang-
an aldur munu einnig þeir varðar,
er hann reisti á fræðaleiðum sín-
um, halda nafni hans á lofti meðal
þjóðarinnar. Hafí hann heila þökk
fyrir fómfýsi sína og langvarandi
og margvísleg elju- og trúnaðar-
störf í þágu Ferðafélags íslands.
Eftirlifandj eiginkonu Haralds,
Sigrúnu Ástrósu Sigurðardóttur,
t
Móðir okkar og tengdamóðir,
INGIGERÐUR EYJÓLFSDÓTTIR,
Hrafnistu, Hafnarfirði,
áðurtil heimilis
á Jófrfðarstaðavegi 7
lést'að morgni 26. desember.
Guðrún Helgadóttir,
Ingólfur Helgason, Þórkatla Óskarsdóttir,
Jóhanna Helgadóttir, Hjalti Einarsson,
Gísli Helgason, Theresía Viggósdóttir,
Unnur Helgadóttir, Gunnbjörn Svanbergsson,
Arnar Helgason, Lára Sveinsdóttir,
Bjarni Kristinn Helgason,
Viðar Helgason, Louise La Roux,
Gerður Helgadóttir, Jóhannes S. Kjarval,
Leifur Helgason, Sigrún Kristinsdóttir.
t
Ástkær eiginkona mín, móðir okkar,
tengdamóðir og amma,
GUÐRÚN GUÐMUNDSÓTTIR,
sem lést í Sjúkrahúsi Hólmavíkur
22. desember, verður jarðsungin frá
Hólmavíkurkirkju föstudaginn 29. des-
ember kl. 14.00.
Rútuferð verður frá B.S.f. kl. 8.00 sama
dag.
Guðmundur R. Jóhannsson,
Ragnheiður Harpa Guðmundsdóttir, Atli Már Atlason,
Ingimunda Maren Guðmundsdóttir, Örn Gunnarsson,
Jóhanna Björg Guðmundsdóttir,
María Mjöll Guðmundsdóttir.
MINNINGAR
era færðar hugheilar samúðar-
kveðjur Við fráfall hans.
Páll Sigurðsson, forseti
Ferðafélags íslands.
Kveðja frá Landsbókasafni
íslands - Háskðlabókasafni
Haralds Sigurðssonar verður
ávallt minnst sem eins mætasta
starfsmanns Landsbókasafns Is-
lands, en þar var hann bókavörður
á áranum 1946-78, síðast deildar-
stjóri í þjóðdeild safnsins.
Þegar sá sem þetta ritar byijaði
að vinna í Landsbókasafni, hafði
Haraldur nýlega látið af störfum.
Við voram lítt kunnugir þá, en ég
þekkti hann af verkum hans,
kortasögunni miklu, þýðingum og
öðrum ritstörfum, og sem mikinn
bókamann. Við höfðum átt lítils-
háttar samskipti og hann tekið
mér Ijúfmannlega, er ég kom sem
gestur á handritadeild að grúska.
Atvik urðu til þess, að við áttum
eftir að kynnast betur næsta hálf-
an annan áratug, er við unnum
saman að útgáfu nokkurra rita.
Útgáfustörf létu Haraldi vel, enda
naut sín þá smekkvísi hans, greind
og næmi fyrir íslensku máli, yfír-
burðaþekking á mörgum sviðum
og reynsla frá ungaaldri af bóka-
gerð. Mér er kunnugt um, að marg-
ir leituðu í smiðju til Haralds við
fræðiiðkanir sínar, og hygg ég að
svo hafi verið alla tíð. Það er gæfa
stofnun eins og Landsbókasafni
að hafa innan sinna vébanda slíkan
starfsmann, sem var sjálfur fræði-
maður og skildi því vel þarfir fræði-
mannsins.
Það mátti glöggt heyra á Har-
aldi, þótt hann væri kominn á eftir-
laun, að hann fylgdist grannt með
í Landsbókasafni, honum þótti
vænt um safnið og vildi veg þess
sem mestan. Á stundum heyrðist
mér hann kvíða nokkuð sameining-
unni við Háskólabókasafn, ef vera
kynni, að þjóðbókasafnshlutverkið
yrði undir við breytingamar. Von-
andi verður það ekki, en framtíðin
verður að skera úr um það. Við
opnun Þjóðarbókhlöðu afhentu
hann og kona hans, Sigrún Á. Sig-
urðardóttir, hinu nýja safni að gjöf
mikið safn bóka og annarra gagna
um landakort og sögu þeirra, sem
hann hafði dregið að, er hann vann
að kortasögunni og síðar. Gildi
þessarar gjafar verður seint ofmet-
ið, enda verða þessar bækur kjöl-
festa við uppbyggingu kortadeildar
í nýja safninu.
I mínum huga var Haraldur Sig-
urðsson fulltrúi alls hins besta í
gamla Landsbókasafninu. Lands-
bókasafn kveður nú mikilhæfan
starfsmann og velgjörðamann og
þakkar trúmennsku og góðan hug
í garð safnsins fyrr og síðar.
Þorleifur Jónsson, forstöðu-
maður aðfangadeildar.
Á því ári, sem nú er senn liðið,
hafa þrír af eldri forystumönnum
Ferðafélags íslands til margra ára
látist. í vor lést Einar Þ. Guðjohn-
sen fyrrverandi framkvæmdastjóri
félagsins, á miðju sumri Davíð
Ólafsson forseti þess á áranum •
1976-1985 og nú er moldaður
Haraldur Sigurðsson, fyrram
stjómarmaður og ritari félagsins.
Allir skildu þessir menn, þótt ólík-
ir væra, eftir sig mikið starf, sem
félagið mun lengi búa að.
Haraldur var þaulreyndur ferða-
maður er hann kom til liðs við
Ferðafélagið, sem mun hafa verið
um 1950, en þá fór hann að taka
þátt í ferðum þess.
Áður hafði hann stundað ferða-
mennsku til margra ára í nokkuð
þröngum hópi er þeir nefndu Úti-
legumannavinafélagið. Taldi það
félag postullega tölu. Vinir hans
þá vora helstir Jón Bjamason rit-
stjóri, Grímur Magnússon læknir
og Bjöm Þorsteinsson sagnfræð-
ingur. Þeir félagar fóra um landið,
byggðir þess og óbyggðir fótgang-
andi og bára allan búnað með sér.
Vora þetta eins eða margra daga
ferðir, þá stundum við erfíðar að-
stæður. Á þeim áram vora margra
daga gönguferðir ekki komnar í
tísku, enda allur búnaður til slíkra
ferða ekki með sama hætti og nú
er. Má því með nokkurri vissu telja
að þeir félagar hafi verið meðal
brautryðjenda um slíkan ferða-
máta. Úr ferðum þeirra félaga hef
ég heyrt margar skemmtilegar og
ævintýralegar frásagnir sem ekki
er hægt að tíunda í stuttri minning-
argrein. Haraldur ferðaðist aldrei
í slæmu veðri, taldi sig enda aðeins
þekkja þijár tegundir veðurs:
þokkalegt, sæmiiegt og afbragðs-
veður. Það kom fyrir að þeir félag-
ar lentu í ýmsum erfíðleikum, þó
aldrei í hættu. Reyndi þá stundum
á þolrifin og hyggindin. Ekki
þekktu þeir lóran, farsíma eða
gervihnattasendingar, aðeins
kompás og kort. Leitarflokkar vora
þeim með öllu óþarfír enda villtust
þeir aldrei og úr ferðum þeirra
urðu aldrei hetjufrásagnir. Ár á
öræfum uppi vora þá næstum allar
óbrúaðar, þá þótti gott ráð að láta
+
Ástkær eiginmaður minn, faðir okkar
og sonur,
INGIBERT PÉTURSSON
múrarameistari,
Hjallabraut 41,
Hafnarfirði,
andaðist í Borgarspítalanum aðfaranótt
jóladags.
Aðalheiður Þóra Sigurðardóttir,
Hildur Björg Ingibertsdóttir,
Svala Ingibertsdóttir,
Berglind Ingibertsdóttir,
Pétur Kr. Árnason,
Úlfhildur Þorsteinsdóttir.
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir,
amma og langamma,
SÓLVEIG CLAUSEN
kaupmaður,
verður jarðsungin frá Dómkirkjunni
föstudaginn 29. desember kl. 10.30.
Lára Clausen, Árni S. Kristjánsson,
Herluf Clausen, Sigríður Ingvarsdóttir,
Guðrún Clausen, Jón R. Antonsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
Harald kanna vöðin. Hann þótti
með afbrigðum góður vatnamaður
og fundvís á vöð.
Þegar Haraldur er á miðjum
aldri fer gönguferðum þeirra fé-
laga að fækka. Réðu því ýmsar
ástæður. Fór hann þá að ferðast
með Ferðafélagi íslands, en þar
kynnist ég þessum ágætis manni.
Vegna mikillar þekkingar á land-
inu, sem hann unni svo mjög, sögu
þess, menningu, tíðaranda og ör-
lögum genginna kynslóða var hann
meðal skemmtilegustu ferðafé-
laga. Haraldur lét ekki mikið fyrir
sér fara, enda maðurinn hógvær,
en einhvern veginn var það svo
að hann dró flesta að sér með sinni
ljúfmannlegu framkomu, enda fé-
lagslyndur, þó fremur seintekinn
til náinna kynna.
Ég átti þess kost að fara marg-
ar ferðir víða um landið með Har-
aldi og naut því vel þekkingar
hans, sem hann var óspar á að
miðla. Er komið var að kvöldi í
eitthvert sæluhúsanna eða fjalla-
kofa var hann manna skemmtileg-
astur. Eitt sinn er við gengum
saman um hið grýtta Ódáðahraun
spurði ég Harald hvort hann væri
svona grýttur vegurinn sem biði
okkar að lokum. „Það má hamingj-
an vita, en við höfum nú báðir
gaman af ferðalögum," var svarið.
Haraldur var gæddur þeirri gáfu
að gera alvarlegustu mál skemmti-
leg. Þannig er vel þekkt innan
Ferðafélagsins þegar honum var
falið að freista þess að fá Davíð
Ólafsson seðlabankastjóra til að
taka að sér forastu félagsins eftir
að Sigurður Jóhannesson i lést
snögglega. Þá reið á miklu fyrir
félagið að til forystu veldist réttur
maður. Þótt Davíð og kona hans
hefðu ferðast mikið með félaginu
vora þeir Haraldur ekki kunnugir.
Er Haraldur kom á fund Davíðs á
skrifstofu hans ásamt öðrum
stjórnarmanni hóf hann málaleitan
sína með þessum orðum: Við tveir
sem hér eram komnir eram ekki
þeir bógar að við treystum okkur
til að fremja bankarán með neinum
árangri. Áftur á móti teljum við
okkur geta rænt bankastjóra. Ekki
er að orðlengja það að erindi hans
var vel tekið. Þessir tveir áttu eft-
ir að verða nánir vinir.
Haraldur naut ekki langrar
skólagöngu. En með því að ávaxta
vel sitt pund varð hann einn virt-
asti hugvísindamaður sinnar kyn-
slóðar. Merkur maður skrifaði um
Harald sjötugan: „Hann er sann-
kallaður menntamaður" og bætti
við:..menntamaður og menntað-
ur maður er sitt hvað“.
Kona Haralds er Sigrún Á. Sig-
urðardóttir, ættuð úr Ólfusi, mikil
ágætis kona, dugnaðar ferðamað-
ur á yngri áram. Þar var jafnræði
með þeim hjónum. Hún studdi
mann sinn vel til starfa. Hygg ég
að hlutur hennar í hinu mikla verki
ERFIDRYKKJUR
P E R L A N sími 562 0200
Erfidrykkjur
Glæsileg kaffi-
hlaðborð, fallegir
salir og mjög
góð þjónusta
Upplýsingar
í síma 5050 925
og 562 7575
FLUGLEfÐIR
HÓTEL LIFTLEIDIK