Morgunblaðið - 15.02.1996, Blaðsíða 8

8 FIMMTUDAGUR 15. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Frumvarp til breyttra tóbaksvarnalaga gerir ráð
fyrir takmarkaðri aðgangi að tóbaki
Bannað bömum
innan sautján ára
NÚGILDANDI tóbaksvarnalög eru
frá 1984, en frumvarp til nýrra
heildarlaga um tóbaksvarnir var
lagt fram á þingi fyrir tveimur
árum; Unnið hafði verið að því allt
frá 1988, en það hlaut ekki af-
greiðslu þingsins. Nýja frumvarpið,
sem heilbrigðisráðherra hefur nú
lagt fram, er að hluta byggt á þessu
tveggja ára frumvarpi, en í athuga-
semdum við það segir, að í ljósi
neikvæðrar þróunar varðandi reyk-
ingar unglinga sé nú lögð áhersla
á að breytt verði ákvæðum um að-
gengi að tóbaki, um auglýsingar og
um reykingar á ýmsum stöðum, svo
sem í skólum, með það að markmiði
að styrkja baráttuna gegn reyking-
um þessa aldurshóps.
Tóbaksneyslu verði útrýmt
í athugasemdum með frumvarp-
inu er vísað til heilbrigðisáætlunar,
sem Alþingi samþykkti árið 1991,
þar sem segir að draga skuli úr og
helst útrýma neysiu tóbaks með því
að fá fólk til að byrja ekki að reykja
og þá sem reykja til að hætta. Til
þess að ná þessu takmarki verði að
auka bæði upplýsingar og áróður
og athuga sérstaklega tengsl milli
reykinga og annarra lífshátta.
Koma þurfi í veg fyrir að fólk, sem
ekki reyki, þurfi að líða tóbaksreyk.
Þá ætti verð á tóbaksvörum að
hækka umfram almennar verð-
hækkanir og útiloka beri áhrif inn-
flytjenda á útsöluverð tóbaks.
íslensk myndbönd sýni ekki
reykingar
í samræmi við þessi markmið eru
ýmis nýmæli í tóbaksvarnafrum-
varpinu. Merkjaskal sígarettupakka
með upplýsingum um tjöru- og nik-
ótíninnihald, í samræmi við tilskip-
anir Evrópuráðsins, en áfram verða
pakkar, sem seldir eru hér, með við-
vörunum um skaðsemi reykinga. Þá
Aldurstakmörk til tób-
akskaupa hækka úr 16
í 17 ár og munntóbak
og fínkorna tóbak verð-
ur bannað. Ragnhildur
Sverrisdóttir kynnti
sér frumvarp heilbrigð-
isráðherra til breyttra
tóbaksvarnalaga, en
lögin eiga að taka gildi
1. júlí næstkomandi.
er bann við tóbaksauglýsingum, sem
fyrst var komið á 1971, útfært nán-
ar og kveðið á um að ekki megi
framleiða tónlistarmyndbönd hér á
landi þar sem tóbaksneysla sé áber-
andi.
Eitt helsta baráttumál tóbaks-
varnanefndar og annarra þeirra,
sem starfað hafa að tóbaksvörnum,
er í höfn verði ákvæði um hækkuð
aldursmörk til tóbakskaupa sam-
þykkt. Nú er miðað við 16 ár, en
frumvarpið gerir ráð fyrir 17 ára
aldurstakmarki. Með þessari hækk-
un nær bannið til allra grunnskóla-
nemenda, sem talið er mikilvægt,
eigi að útrýma tóbaksreykingum
unglinga. Þá bannar frumvarpið
með öllu reykingar á leikskólum, í
grunnskólum, framhaldsskólum,
sérskólum, dagvistum barna (þ.e.
skóladagheimili, sumardvalarheimili
og sambærilegum stofnunum og hjá
dagmæðrum), og húsnæði til félags-
og tómstundastarfs barna og ungl-
inga.
Þeim, sem selja tóbak, er skylt
að auglýsa með áberandi hætti bann
við sölu til unglinga undir 17 ára
aldri. „Leiki vafi á um aldur kaup-
andans getur sala því aðeins farið
fram að hann sýni með skilríkjum
fram á að hann sé orðinn 17 ára,“
segir í frumvarpinu og jafnframt
er bannað að flytja inn, framleiða
og selja leikföng eða sælgæti sem
er eftirlíking af sígarettum, vindlum
eða reykjarpípum eða er ætlað að
minna á tóbak með öðrum hætti,
svo sem myndskreytingu. Þá er
ýmis annar varníngur, sem sýnir
meðferð tóbaks, bannaður, s.s.
myndir af reykjandi fólki, til dæmis
frægum kvikmyndaleikurum, á
fatnaði.
Reyklaus aðgangur að
reyklausum svæðum
Frumvarpið setur bann við munn-
tóbaki og fínkoma neftóbaki, en
neysla þess hefur verið áberandi hjá
unglingum og er það þá oftar en
ekki undanfari reykinga.
Reykingar á veitingastöðum, þar
sem megináhersla er á kaffiveiting-
ar og matsölu, eru takmarkaðar
nánar og skýrt kveðið á um að þar
skuli ávallt vera reyklaus svæði,
ekki síðri en reyksvæðin, og tryggja
skuli að aðgangur að þeim liggi
ekki um reyksvæði.
18 milljónir til tóbaksvarna
Fjárveitingar til tóbaksvama eru
tvöfaldaðar frá því sem nú er, þ.e.
reiknað er með að tóbaksvamanefnd
fái 0,4% af brúttósölu tóbaks til
umráða, í stað 0,2% nú. Miðað við
núgildandi ákvæði hefur tóbaks-
vamanefnd haft tæpar 9 milljónir
króna til umráða á ári, en fær nú
um 18 milljónir.
Frumvarpið kveður á um að veita
skuli fræðslu á heilsugæslustöðvum
og sjúkrahúsum, svo og aðstoð við
þá sem vilja hætta að nota tóbak.
Er vit í vísindum?
Of lítið fjallað
um forsendur
vísinda í HI
SAGT ER að vísindin
efli alla dáð. Vísindin
eru hins vegar ekki
það óskoraða vald, sem
hafið er yfir gagnrýni og
efa. Er vit í vísindum? er
yfírskrift sex fyrirlestra,
sem Anima, félag sálfræði-
nema, heldur um vísinda-
hyggju og vísindatrú í Há-
skólabíói um þessar mund-
ir. Fyrsti fyrirlesturinn var
á laugardag og heldur röð-
in áfram næstu timm laug-
ardaga. Einar H. Guð-
mundsson, dósent í stjam-
eðlisfræði, mun á laugar-
dag fjalla um heimsmynd
stjamvísinda og velta fyrir
sér spumingunni hvort þau
séu sannleikur eða skáld-
skapur. 24. febrúar talar
Þorsteinn Vilhjálmsson,
prófessor í vísindasögu og
eðlisfræði, um vísindin, söguna og
sannleikann. Þorvaldur Sverrisson,
M.A. í vísindaheimspeki, mun 2.
mars fjalla um vísindalega sál-
fræði, og 9. mars ræðir Sigurður
J. Grétarsson um sálfræði í samfé-
lagi vísinda og veltir fyrir sér hvað
greini að vísindi og fræði. Þorsteinn
Gylfason mun síðan halda lokalest-
ur 16. mars og bregðast við fyrri
fyrirlestrum og verða að því loknu
haldnar pallborðsumræður með öll-
um fyrirlesurunum, sem hér á und-
an voru nefndir, auk Atla Harðar-
sonar, sem síðasta laugardag flutti
erindi um heimspekilega efahyggju
og færði rök að þvi að menn vissu
miklu minna en þeir teldu sig vita.
Torfí Sigurðsson, sálfræðinemi
við Háskóla íslands, skipuleggur
fyrirlestrana ásamt Andra S.
Björnssyni og Vigfúsi Eiríkssyni.
Torfi var tekinn tali og lá beinast
við að spyija: -Er vit í vísindum?
Það er erfitt fyrir mig að svara
því, en fyrirlestrarnir verða von-
andi til þess að fólk geti dregið
eigin ályktanir um eðli vísinda.
Ætlunin er að taka jafnt á öllum
vísindagreinum og fjalla um það
hvort vísindi séu ávallt reist á
traustum grunni. Hver fyrirlesari
mun nálgast efnið á sinn hátt, út
frá fræðum sínum má segja.
Fyrirlestramir eiga að vera
þverfaglegir og henta almenningi
og áhugamönnum um öll vísindi.
Þetta er mikilvægt innlegg í um-
ræðuna um vísindi því að bæði í
Háskóla íslands og meðal almenn-
ings er að minni hyggju ekki nógu
mikið fjallað um forsendur vísinda.
Skynsamlegur efi og gagnrýnin
hugsun um það, sem maður er að
iðka, er alltaf af hinu góða.
-Fyrirlestraröðin hófst á því að
Atli Harðarson fjallaði um efa-
hyggjuna og gaf í skyn
að í raun gætum við
ekki verið viss um að
neitt væri marktækt.
Atli fjallaði um þekk-
ingu yfir höfuð og sagði “”“
að sumir hlutir væru þannig að
við gætum aldrei komist að sann-
leikanum um þá, en við yrðum að
lifa í sátt við óvissuna hvort sem
hún væri í vísindum eða hinu dag-
lega lífi.
Það má taka sem dæmi að við
gætum rétt eins verið heilar í
krukku, sem væru örvaðir með
rafboðum. Ef svo væri þá væri
heimurinn blekking, við lifðum við
sýndarveruleika og öll vísindaleg
þekking því einskis virði.
-Það er hægt að gagnrýna vísindi
án þess að bera brigður á alla vitn-
eskju. Tilhneigingar gætir til að
láta sem allir spytji sig sömu
Torfi Sigurðsson
Gætum rétt
eins verið
heilar í krukku
► Torfi Sigurðsson fæddist í
Reykjavík árið 1973. Hann út-
skrifaðist með stúdentspróf frá
Menntaskólanum í Hamrahlíð
árið 1993 og hóf nám í sálfræði
við Háskóla Islands sama ár.
Torfi er einn þriggja skipu-
leggjenda sex fyrirlestra um
vísindahyggju og vísindatrú,
sem fluttir verða í Háskólabíói
næstu laugardaga.
spurninga í vísindum og skrifa
söguna út frá þekkingu sam-
tímans. Newton hafí verið á hött-
unum eftir sömu svörum og Gal-
ileó og um sé að ræða sameigin-
legt átak allra vísindamanna þegar
sú er alls ekki raunin. Hvað .um
þessa hlið málsins?
Á henni verður tekið í tveimur
fyrirlestrum. Þorsteinn Vilhjálms-
son, prófessor í vísindasögu og
eðlisfræði, mun fjalla um vísindin
í ljósi sögunnar og ræða kenninga-
kerfi vísindanna, hvort þau séu
endilega ákveðin og hvort þau
gætu verið öðru vísi.
Einar H. Guðmundsson, dósent
í stjarneðlisfræði, hyggst á laug-
ardag fjalla um grunnforsendur
stjarnvísindanna og á hve traust-
um fótum þau standi.
-Er ætlunin að þessir fyrirlestrar
leiði til einhverrar niðurstöðu?
Vonandi. Þorsteinn Gylfason,
prófessor í heimspeki, heldur loka-
erindi þar sem hann mun bregðast
við fyrri fyrirlestrum. Að því loknu
verða pallborðsumræður og má
búst við að ýmislegt komi fram,
en niðurstöðurnar geta orðið ólík-
ar.
-Þessi fyrirlestraröð á sér fyrir-
mynd. Hvað getur þú sagt okkur
um það?
Árið 1992 hélt félag heimspeki-
nema röð fyrirlestra um
andann og efnið og í
framhaldi voru þeir
gefnir út á bók. Við sótt-
um hugmyndina þangað
og nutum aðstoðar Ein-
ars Loga Vignissonar, sem átti
þátt í að skipuleggja fyrirlestr-
anna.
Mikael Karlsson heimspekingur
veitti okkur góð ráð um val fyrir-
lesara og við héldum fund með
þeim, meðal annars til að tryggja
að fyrirlestraröðin myndaði eina
heild. Við stefnum að því að gefa
fyrirlestrana út á bók og erum að
safna áskrifendum.
Fynrlestramir fara mjög vel af
stað. Á laugardag fylltist rúmlega
200 manna salur og urðu margir
frá að hverfa. En ég vil hvetja
fólk til að sækja fyrirlestrana og
minni á að aðgangur er ókeypis.