Morgunblaðið - 15.02.1996, Blaðsíða 36

36 FIMMTUDAGUR 15. FEBRÚAR 1996
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Kristín Svan-
hildur Helga-
dóttir fæddist á
Skarði í Skötufirði
við ísafjarðardjúp
9. janúar 1904. Hún
lézt á Hrafnistu í
Hafnarfirði aðfara-
nótt laugardagsins
10. febrúar síðast-
liðinn.
Móðir hennar
var Karitas María
Daðadóttir hús-
freyja á Skarði, f.
7. sept. 1882, d. 18.
apríl 1907, dóttir
Asgerðar Einarsdóttur hús-
freyju og Daða Eggertssonar
bónda á Borg í Skötufirði. Fað-
ir Kristínar yar Helgi Guðjón
Einarsson bóndi á Skarði, f. 2.
júní 1876, d. 20. júlí 1936, sonur
Kristínar Olafsdóttur Thor-
berg húsfreyju og Einars Hálf-
danarsonar snikkara og bónda
á Hvítanesi við Skötufjörð.
Systir Kristínar var Kristjana,
f. 29. ágúst 1902. Hún var gift
Jóni Óskari Þórarinssyni. bónda
á Skarði og síðar útgerðar-
manni á Isafirði.
Kristín giftist 28. sept. 1928
Þórði Ólafssyni formanni og
útvegsbónda frá Strandseljum
í Ögurhreppi. Þórður var sonur
Guðríðar Hafliðadóttur hús-
freyju og Ólafs Kr. Þórðarson-
ar bónda í Strandseljum. Börn
Kristínar og Þórðar eru:
1) Helgi Guðjón, f. 3.2. 1929,
verkfræðingur, kvæntur Thor-
gerd E. Mortensen hjúkrunar-
fræðingi frá Færeyjum og eiga
þau fjögur börn og fimm barna-
börn. 2) Guðrún, f. 21.6. 1930,
d. 26.9. 1984, kennari, var gift
Guðbjarti Gunnarssyni kenn-
ara, börn þeirra eru tvö og
barnabörnin þrjú, þau slitu
samvistum. 3) Cecilía, f. 25.8.
1931, d. 27.3. 1990, deildarstj.
DAGARNIR hjá afa og ömmu á
Hrafnistu DAS í Hafnarfirði hafa
verið hveijir öðrum líkir undanfarin
ár. í huga dóttursonar sem barns
og síðar fullorðins manns hafa þau
ávallt verið sem eitt í sama um-
hverfi en skyndilega hefur orðið
breyting. Kristín Svanhildur Helga-
dóttir amma er dáin og Þórður afi
Ólafsson frá Odda situr einn eftir.
Amma var á tíræðisaldri og í
sjálfu sér kom andlát hennar ekki
á óvart en ætíð var mikið líf í kring-
um þessa blíðu, smávöxnu og
grönnu konu. Lítil íbúð þeirra á
Njálsgötu stóð öllum opin meðan
þau bjuggu þar og var oft margt
um manninn, bæði í mat og gist-
ingu. Þangað voru allir velkomnir
og þar var gott að vera.
Börn hins hraða nútíma sem eru
þeirrar gæfu aðnjótandi að eiga afa
og ömmu eiga mikið. Þeir eldri og
hjá byggingarfull-
trúa í Reykjavík,
átti einn son, sonar-
börnin eru þrjú og
sonarsonarbarn
eitt. 4) Þórunn, f.
5.3. 1933, starfs-
maður Ferðafélags
Islands, var gift
Hjálmtý Péturssyni
kaupmanni, d.
24.10. 1974, börn
þeirra eru tvö og
barnabörnin tvö.
Fóstursonur Krist-
ínar og Þórðar er
Sigurður Þ. Guð-
mundsson, f. 12.3. 1931, stýri-
maðirr, kvæntur Kristínu Ein-
arsdóttur og eiga þau fjögur
börn og níu barnabörn.
Kristin missti móður sina
þriggja ára gömul. Hún ólst
upp hjá föður sínurn á Skarði
og föðursystur, Ólöfu Svan-
hildi, sem gerðist bústýra hjá
bróður sinum eftir konumiss-
inn. Kristín nam barnaskóla-
lærdóm í farskóla í Ögurhreppi
og einn vetur í barnaskóla á
ísafirði. Hún lauk prófi frá
Kvennaskólanum í Reylgavík.
Hún stundaði farkennslu og
saumaskap við Djúp í nokkur
ár og heyskap með föður sínum
á sumrum; gerðist fanggæzla
hjá Þórði Ólafssyni í tvö vor.
Eftir að þau giftust reistu þau
heimiii sitt í Odda i Ögurvík
og bjuggu þar til ársins 1943,
á ísafirði 1944-1947, í Reykja-
vík 1947-1984, á Boðahlein við
Hrafnistu DAS í Hafnarfirði til
1993. Hafa síðan dvalið á
Hrafnistu DAS í Hafnarfirði.
Kristín tók þátt í félagsstarfi i
Ögurhreppi meðan hún átti
heima þar.
Útför Kristínar Svanhildar
verður gerð frá Garðakirkju á
Álftanesi i dag og hefst athöfn-
in klukkan 13.30.
reyndari hafa svo mikið að gefa og
gefa sér tíma til að sinna þeim
yngri og óþolinmóðari. Umhyggjan
er mikilvægt veganesti og lærdóm-
urinn sem af henni hlýst gleymist
aldrei. Verk gamla fólksins ber að
hafa í heiðri og amma á miklar
þakkir skilið fyrir það sem hún lagði
af mörkum á langri lífsleið. Heimil-
ið á Njálsgötu var miðpunktur fjöl-
skyldunnar, grunnurinn sem aldrei
brast og afkomendur hafa notið.
Árin fyrir vestan voru fyrir daga
litla snáðans úr Vesturbænum og
dvölin á Grettisgötunni festist lítið
í minni barnsins en mest snerist
um Njálsgötuna. Á árum áður þótti
langt að fara úr Vesturbænum en
engu að síður var samgangurinn
mikill. Þá var bíll óþekkt fyrirbæri
í fjölskyldunni en notast við stopul-
ar strætisvagnaferðir eftir skóla og
síðar reiðhjólið. Amma bauð yfir-
leitt alltaf upp á brauð með osti
ásamt öðru gómsætu og sínalco eða
appelsín að eigin vali að drekka.
Og svo var spilað; marías, tveggja
manna vist eða eitthvað annað.
Manni þegar afi var kominn heim
úr vinnunni og ljögurra manna vist
um helgar og á stórhátíðum. Marg-
ar lopapeysurnar voru mátaðar og
þó langt sé um liðið síðan sú síð-
asta var pijónuð kemur hún enn
að fullum notum.
Amma mátti alltaf vera að því
að sinna barnabörnunum en með
gestakomurnar í huga, matseldina,
uppvaskið án uppþvottavélar, frá-
ganginn og pijónaskapinn er ótrú-
legt hvað hún hafði mikinn tima
fyrir aðra. Þrátt fyrir ys og þys var
aldrei kvartað. Þjónustulundin og
það að gera vel við vini og vanda-
menn var fyrir öllu.
Sú var tíð að flestir ef ekki allir
fjölskyldumeðlimir hittust nær
hvern virkan dag í hádeginu í hlý-
legu íbúðinni á Njálsgötunni og
fengu að borða. Heitan mat og
graut á eftir. Þetta var fastur
punktur og nauðsynlegur í tilver-
unni. Litið í Moggann, dægurmálin
rædd, hlustað á fréttirnar. Þarna
komu stórir menn og mikilsmetnir,
minni spámenn, en allir jafnir. Þó
að amma blandaði sér hvorki í póli-
tískar deilur né rifist um hlutina
hafði hún einhvern veginn stjórn á
þessu öllu saman. Hún var trúuð
og vel upp alin, hafsjór af fróðleik,
einkum ættfræði, og sagði gjarnan
að Kvennaskólinn í Reykjavík hefði
verið góður skóli.
Lítil stúlka í Vesturbænum sá
aldrei föðurömmu sína en lang-
amma kom í dóttur stað. „Hún verð-
ur fóstruð,“ sagði amma þegar dótt-
ir undirritaðs fæddist. Það var
hugsað fyrir öllu.
Árin á Njálsgötunni voru barna-
börnunum mikilvæg en barna-
barnabörnin náðu því einnig að
kynnast langömmu sinni og er það
þeim mikils virði. Jafnvel þótt
gamla konan hafi verið nokkuð
gleymin á köflum undir það síðasta
mundi hún ávallt eftir börnunum
sínum. Gangur lífsins er að allt tek-
ur enda og eitt tekur við af öðru
og amma bjó böm, bamabörn og
barnabarnaþörn undir það sem
koma skyldi. Hún sinnti sínu.
Langri lífsgöngu er lokið. Hún
var oft erfið og áföllin miskunnar-
laus en saman stóðu hjónin af sér
mótlætið. Á nokkmm árum hefur
afi misst þijár af nánustu konum
sínum í lífinu, dætur tvær og nú
eiginkonuna, en sem fyrr stendur
hann æðrulaus í brúnni og veit
hvert stefnir. „Svona er gott að
fara,“ sagði hann við andlát ömmu.
Þannig held ég að amma hafi líka
hugsað, þetta hefðu eins getað ver-
ið hennar hinstu orð.
Steinþór Guðbjartsson.
Hún amma er dáin. Við systkinin
vomm svo lánsöm að hafa mikið
saman við hana að sælda allt til
síðustu stundar. Hún hafði þann
hæfileika, sem kannski allar ömmur
hafa, að láta afkomendur sína
finnast þeir vera sérstakir í hennar
huga. Fyrir tilstilli ömmu kynnt-
umst við ýmsu úr fortíðinni vestan
KRISTÍN
SVA NHILDUR
HELGADÓTTIR
REGÍNA HELGADÓTTIR
+ Regína Helga-
dóttir var fædd
8. maí 1921. Hún
lést 17. janúar síð-
astliðinn. Regína
var gift Ingólfi
Guðjóni Ólafssyni
prentara sem lést
4. maí 1974. Þau
áttu fjórar dætur;
Björgu, gift Stein-
grími Leifssyni,
Birnu, gift Ólafi
Reimari Gunnars-
syni, Ólöfu, í sam-
búð með Hannesi
Ragnarssyni og
Unni, gift Oddi Ólafi Jónssyni.
Barnabörnin voru orðin tíu og
barnabarnabörn fimm. Regína
var dóttir hjónanna
Hólmfríðar Björns-
dóttur og Helga
Björnssonar frá
Borgarfirði eystra.
Eftirlifandi systkini
hennar eru Aðalheið-
ur Elísabet og Vig-
fús.
Útförin hefur farið
fram i kyrrþey.
ELSKU amma. Nú
ertu farin til afa sem
þú elskaðir svo mikið
og saknaðir svo sárt.
Það er mikil huggun í
þeirri trú nú þegar við höfum misst
þig. Þær eru margar gleðistundirn-
ar sem við höfum átt saman. Það
var alltaf svo gott að koma til þín.
Minningarnar um þig streyma lát-
laust í gegnum hugann. Það er
þakkarvert að eiga svo margar og
góðar minningar til að ylja sér við.
Með þessu ljóði sem þér þótti svo
fallegt kveðjum við þig, elsku
amma.
Dýpsta sæla og sorgin þunga
svífa hljóðlaust yfir storð
þeirra mál ei talar tunga
tárin eru beggja orð.
(Ólöf Sigurðard.)
Elsku mamma, Birna, Ólöf og
Unnur, guð gefi ykkur styrk í sorg
ykkar.
Stella, Regína, Sverrir, Ing-
ólfur og Steingrímur Orri.
úr Djúpi þar sem hún var fædd og
uppalin. Forfeðrum hennar; móður-
foreldrunum Daða á Borg og Ás-
gerði Einarsdóttur, Kristínu ömmu
sinni og Svanhildi ömmusystur,
séra Hálfdani Einarssyni prófasti á
Eyri við Skutulsfjörð sem var lang-
afi hennar og Einari snikkara syni
hans, en þeir feðgar fjánnögnuðu
og byggðu ísafjarðarkirkju. Fyrir
nokkrum árum grandaði eldur þeirri
kirkju, þá ákvörðun að rífa kirkjuna
tók amma afar nærri sér. Hún riij-
aði líka oft upp æskuárin á Skarði
og minntist þess þegar hún þriggja
ára gömul missti móður sína.
Kvennaskólaárin í Reykjavík vora
hennar þroskaár og ekki síður dvöl-
in í Biskupshúsinu við Tjarnargötu
hjá Jóni biskupi Helgasyni, frænda
henanr. Gullaldarárin voru þó í
Odda í Ögurvíkinni eftir að hún
giftist útvegsbóndanum honum afa,
eignaðist börn, sá fyrir stóru heim-
ili þar sem margir sjómenn gistu
oft heilu vertíðirnar og var með
barnaskóla.
Svo undarlegt sem það nú er,
þá gerir maður ekki ráð fyrir því
að konur eins og amma kveðji. Hún
var alltaf til taks þegar á þurfti að
halda og áhugasöm um okkar og
annarra hagi, uppörvandi og hvetj-
andi og við fundum fyrir einlægum
áhuga á öllu sem okkur við kom.
Meðan afi og amma bjuggu á Njáls-
götunni var heimili þeirra miðstöð
fyrir allt og alla. Hverri bæjarferð
fylgdi undantekningarlaust heim-
sókn til ömmu og afa, þar sem við
vorum trakteruð á kókómalti,
brauði og kökum. Þeir vinir og vin-
konur sem oft fylgdu voru alltaf
boðin velkomin og spurð út í ættir
og uppruna. Fyrir klukkan tíu var
hún búin með verkin og settist þá
oftast í stólinn og prjónaði. Þá fóru
fram kennslustundir þar sem yngri
kynslóðinni voru kennd ýmis hand-
tök í pijónalistinni. Handtök sem
maður býr enn að.
Amma var mjög skipulögð og
nákvæm kona og óhjákvæmilega
læðist að okkur sá grunur, að hún
hafí fyrir nokkru vitað að hvetju
stefndi. Síðustu mánuði lagði hún
mikla áherslu á að láta frá sér
ýmsa muni til afkomenda sinna sem
hún vildi að þær ættu eftir sinn dag.
Amma var gift afa í tæplega 70
ár og þau urðu nánari eftir því sem
árin liðu. Við áföll stóðu þau þétt
saman og missir afa nú er því meiri
en allra annarra. Þegar þau afi og
amma fluttu á Boðahleinina og síð-
ar inn á Hrafnistu litu þau breyting-
una jákvæðum augum eins og allt-
af. Fýrsta daginn á Boðahlein sagði
hún þegar hún opnaði dymar:
„Þetta er alveg eins og í Odda,
náttúran við dyrnar." Þá vissum við
að hún var ánægð með ný heim-
kynni. Amma var trúuð kona, við
vitum því að hún er sátt við þau
heimkynni sem bíða hennar nú.
Kristín Svanhildur og
Pétur Hjálmtýsbörn.
i upphafi þessarar aldar voru lífs-
hættir á íslandi enn með nokkuð
fornum hætti. íslendingar höfðu
litla hlutdeild í þeim framförum sem
átt höfðu sér stað meðal nágranna-
þjóða okkar sem við höfðum mest
samskipti við. Störf í landbúnaði
voru lítið breytt um hundruð ára,
útgerð var á árabátum, húsnæði
lítið og einfalt að allri gerð og þjóð-
félagsgerðin allt önnur en sú sem
við þekkjum nú. En það rofaði til
um síðustu aldamót og ýmis teikn
voru á lofti um breytta tíma. Fyrsti
vélbáturinn var gerður út frá Skut-
ilsfjarðareyri 1902, fyrsti bíllinn
kom til íslands 1904, fyrsti íslenski
togarinn kom til landsins 1905, sími
var lagður til íslands 1906 og kon-
ur fengu kosningarétt til Alþingis
1915. Á þessum tímum, nánar til-
tekið 9. janúar 1904, fæddist amma
okkar, Kristín Svanhildur Helga-
dóttir á Skarði í Skötufirði við Isa-
fjarðardjúp. Húsin á Skarði voru á
uppvaxtarárum ömmu okkar góð á
þeirra tíma mælikvarða en að öðru
leyti var aðbúnaður allur mjög ein-
faldur. Pabbi hennar, Helgi Guðjón
Einarsson, var bóndi og sótti einnig
sjóinn, hvort tveggja með hefð-
bundnum aðferðum. Síðan er í
sjálfu sér liðinn skammur tími en
löng mannsævi og miklar breyting-
ar hafa orðið.
Einnig hafa merkir atburðir í
mannkynssögunni átt sér stað.
Amma okkar upplifði tvær heims-
styijaldir, hún ólst upp við einfalda
lifnaðarhætti en fylgdist með lend-
ingu á tunglinu, hún fæddist inn í
fornt samfélag en skildi við það í
algleymi fijálsræðis nútímans. Sjálf-
sagt hefur engin kynslóð upplifað
eins miklar breytingar og hennar.
Það var unun að því að sitja með
ömmu og tala um gamla og nýja
tíma. Hún var hafsjór af fróðleik.
Allt vissi hún um ættfræði og gat
rakið sínar ættir og annarra. Þetta
nýttu sér helstu ættfræðingar lands-
ins. Hún hafði sem ung kona dvalið
hjá biskupnum í Reykjavík meðan
hún var í Kvennaskólanum og þekkti
því höfuðstaðinn og mannlífíð þar.
Hún gerðist síðan fanggæsla hjá afa
þar sem hann gerði út frá Ögurvík
við ísafjarðardjúp. Þau giftu sig og
byggðu sér hús 1928, Odda. Þar
bjuggu þau hamingjusöm ár og eign-
uðust fjögur börn. En árið 1943
brann húsið. Þá gilti sú regla að
ekki fékkst nema þriðjungur af
tryggingarfjárhæð greiddur ef ekki
var byggt á sama stað. Stríðið stóð
yfir og ekki létt um aðföng. Einnig
var fiskgengd í ísafjarðardjúpið orð-
in miklu minni vegna togveiða og
þyí lá leiðin að Eyri við Skutulsfjörð
(Isafjarðar) 1944. Dvölin á eyrinni
varð ekki löng og 1947 fluttust þau
með allt sitt til Reykjavíkur. Þar tók
við það verkefni að styðja ungviðið
til mennta, þau urðu amma og afi
og okkar tími gekk í garð. Þetta var
viðburðarík ævi og það gefst ekki
annað tækifæri til að fræðast af
neinum um breytingar tímans eins
og af kynslóð ömmu okkar.
Amma var einstaklega geðgóð
manneskja og alltaf glöð. Mótlæti
lífsins virtist ekkert bíta á henni.
Sennilega má þakka þessari léttu
lund og glaðværð langt líf og góða
heilsu. Hún gaf sér alltaf tíma fyr-
ir okkur barnabörnin sín. Það mátti
líka glögglega sjá og finna að hún
hafði unun af að hafa okkur í kring-
um sig. Hún horfði á hópinn full-
viss um hvar æviverkið lá og gladd-
ist yfir að vel hefði tekist tii. Allir
voru við góða heilsu og „vel af
guði gerðir" eins og hún orðaði
það. Hún studdi okkur líka með
ráðum og dáð í því sem við vorum
að gera. Hún kunni að koma með
hvatningarorð á réttum tíma. Að
koma í mat til hennar í hádeginu
voru kærkomnar hvíldarstundir í
amstri dagsins bæði til að sækja
líkamlega næringu og eins til að
leiða hugann að öðrum viðfangsefn-
um og ræða liðna tíma eða það sem
efst var á baugi hveiju sinni.
Amma varð níutíu og tveggja
ára-. Hún lifði heilsuhraust alla tíð
og við fulla andlega reisn. Hún var
í skírnarveislu hjá langömmusyni
sínum fyrir rúmri viku og gladdist
yfir að kominn væri Helgi Guðjón,
sá fjórði sem ber nafn föður henn-
ar. Hún var á þorrablóti síðastliðið
föstudagskvöld, glöð og reif. Hún
átti langa ævi þar sem skiptust á
skin og skúrir en tapaði aldrei, eins
og áður sagði, heilsu eða kátri lund.
Guð gefi sem flestum sömu gæfu
og geymi hana.
Þórður, Daníel, Hallur og
Kristín Svanhildur Helgabörn
ásamt fjölskyldum.
Langri og farsælli vegferð er lok-
ið. Vegferð Kristínar fóstursystur
minnar eða Stínu frænku eins og
ég og fjölskylda mín kölluðum hana
ávallt. Þessi vegferð hófst á Skarði
í Ögurhreppi við Djúp. Á fyrstu
tugum þessarar aldar má segja að
á Skarði hafi verið allsérstætt fjöl-
skyldumunstur. Bóndinn Helgi G.
Einarsson missti konu sína frá
tveimur komungum dætrum, Krist-
jönu og Kristínu Svanhildi. Þá flutti
til hans systir hans Svanhildur og
stóð fyrir búi með honum.
Nokkrum árum síðar missir
Hjalti bróðir þeirra konuna frá sex
ungum börnum. Flytur hann þá að
Skarði með tvö af börnum sínum,