Morgunblaðið - 15.02.1996, Blaðsíða 31

30 FIMMTUDAGUR 15. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLADIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 15. FEBRÚAR 1996 31

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÍSLAND OG NATO
JAVIER Solana, nýr framkvæmdastjóri Atlantshafsbanda-
lagsins kemur í dag hingað til lands í opinbera heimsókn
og ræðir við íslenzk stjórnvöld. Solana tekur við embætti á tím-
um mikilla breytinga. Atlantshafsbandalagið hefur aldrei staðið
í öðrum eins umsvifum og þessa dagana vegna friðargæzluverk-
efnisins í Bosníu, sem ríki heims hafa falið bandalaginu að
hafa með höndum. Sömuleiðis ræðir bandalagið nú við um það
bil tug ríkja um möguleika þeirra á aðild að bandalaginu.
Atlantshafsbandalagið hefur því áfram mikilvægu hlutverki
að gegna, þótt hlutverkið hafi breytzt mikið á undanförnum
árum. Raddir um að þetta varnarbandalag vestrænna lýðræðis-
ríkja hafi glatað tilgangi sínum eru hjáróma.
Atlantshafsbandalagið og skipulag öryggismála í Evrópu eru
engu að síður í örri þróun. Þannig hafa ýmis sjónarmið verið
uppi í umræðum um aukið frumkvæði og sjálfstæði Evrópuríkja
í varnarmálum. Sjónarmið þeirra, sem hafa viljað auka varnar-
samstarf Evrópuríkjanna á kostnað tengslanna við Bandaríkin,
hafa valdið nokkrum áhyggjum hér á landi vegna stöðu íslands,
sem Evrópuríkis utan Evrópusambandsins en í nánu varnarsam-
starfi við Bandaríkin.
Javier Solana bendir á það í viðtali við Morgunblaðið síðastlið-
inn sunnudag, að straumhvörf hafi orðið í þessum umræðum
vegna stefnubreytingar Frakka, sem hafa nú ákveðið að taka
þátt í hernaðarsamstarfi NATO á ný og vilja aukið varnarsam-
starf Evrópuríkjanna innan NATO en ekki utan þess. „Sem
fullgilt aðildarríki NATO hefur ísland . . . enn ríkari ástæðu
en áður til að hafa ekki áhyggjur af þróun tengsla og sam-
skipta Evrópusambandsins og NATO,“ segir framkvæmdastjór-
inn og hvetur íslendinga til að líta stefnubreytingu Frakka já-
kvæðum augum.
Ummæli framkvæmdastjórans um að mikilvægi íslands í varn-
arskipulagi NATO hafi sízt minnkað, koma ekki á óvart. Það
segir sig sjálft að ísland er hernaðarlega mikilvægt legu sinnar
vegna. Solana ítrekar að sú aðstaða, sem ísland geti boðið upp
á, sé ómetanleg fyrir öryggi Evrópu. Hann fekur hins vegar
fram að sá varnarviðbúnaður, sem nú sé talið nauðsynlegt að
hafa hér, sé vel skilgreindur. „Heimurinn er öruggari í dag en
í gær og það hefur ekki eingöngu verið dregið úr herafla á
íslandi, heldur alls staðar," segir Solana.
Þessi ummæli bera því vott, að ríki Evrópu innan Evrópusam-
bandsins viðurkenni mikilvægi íslands og séu tilbúin að taka
tillit til varnarhagsmuna íslendinga og nauðsynjar þess að hing-
að sé á skömmum tíma hægt að færa aukið lið, ef válega horfir
á alþjóðavettvangi. Þau eru hins vegar jafnframt ábending um
það að íslendingar, rétt eins og aðrir, taki á sig niðurskurð í
varnarmálum með breyttum aðstæðum í alþjóðamálum. Slíkt
ætti raunar að vera íslendingum fagnaðarefni, eins og Morgun-
blaðið hefur ítrekað bent á. Vera varnarliðs hér á landi er ekki
einn af atvinnuvegum þjóðarinnar.
EINSTAKT MÁL
ITENGSLUM við forsetakosningarnar í júnílok hefur nokkur
umræða sprottið upp um valdsvið forsetaembættisins. Skoð-
anir manna, þar á meðal fræðimanna, virðast skiptar um það
efni og ekki allt á hreinu um það. Á það hefur verið minnzt í
sambandi við hugsanlega aðild íslands að Evrópusambandinu,
að forseti lýðveldisins gæti beitt svonefndu neitunarvaldi sínu,
eða málskotsrétti, til að láta málið fara til þjóðaratkvæða-
greiðslu.
Engum hefur dottið í hug að ísland geti orðið aðili að Evrópu-
sambandinu án þess að þjóðaratkvæðagreiðsla fari fram um
það. Ástæðan fyrir því, að Danmörk, Svíþjóð og Finnland eru
aðilar að Evrópusambandinu eru sú, að aðildin var samþykkt
af þjóðunum í atkvæðagreiðslu. Norðmenn höfnuðu hins vegar
aðild í þjóðaratkvæðagreiðslu.
Þegar aðild íslands að Evrópska efnahagssvæðinu var til
umræðu var krafizt þjóðaratkvæðagreiðslu um aðildarsamning-
inn. Slíkt var ástæðulaust, því þar var um milliríkjasamning
úm viðskiptamál að ræða. Aðild að Evrópusambandinu felur
hins vegar i sér afsal fullveldis í ýmsum málum til Brussel.
Aðild að ESB fæli í sér slíka grundvallarbreytingu á stöðu lands
og þjóðar, að óhugsandi er annað en þjóðaratkvæðagreiðsla
mundi fara fram um slíka aðild. Fjölmargir stuðningsmenn aðild-
ar Iandsins að EES-samningnum telja að öðrum máli gegni um
þjóðaratkvæði um aðild að Evrópusambandinu, þar á meðal
forustumenn Sjálfstæðisflokksins.
Alþingi, sem léti sér detta í hug að samþykkja aðild að Evr-
ópusambandinu án þjóðaratkvæðagreiðslu, væri ekki í sambandi
við umhverfi sitt og engin ástæða til að ætla Alþingi slíka fá-
sinnu. Ekkert Alþingi. getur lagt það á forseta lýðveldisins að
undirrita slík lög án þjóðaratkvæðagreiðslu. Svo einfalt er þetta
í raun og veru. Aðild að Evrópusambandinu er einstakt mál og
ólíkt ölium þeim málum öðrum, sem hér hafa verið rædd á
undanförnum misserum.
• Embættið var ætlað öðrum presti* Forverinn sinnti aukaverkum fyrir sóknarbörn* Orgel kirkjunnar er eign kórsins* Kórnum
blöskraði fálæti prestsins* Greinargerð kirkjulistarnefndar olli straumhvörfum • Deilt um aukagreiðslur • Vísitasía í fjarveru klerks
SÉRA Flóki tók við embætti í
Langholtskirkju sumarið
1991 af séra Sigurði Hauki
Guðjónssyni. Flóki segist
hafa lýst áhuga á að sækja um brauð-
ið og leitað ráða hjá Jóni Stefánssyni
örganista, sem hann þekkti frá
námsárum sínum í Háskólanum.
Flóki segir Jón hafi ráðið sér frá því
að sækja því starfið væri ætlað öðr-
um. Þeir Sigurður Haukur og Jón
höfðu þá mælt bréflega með því við
sóknamefnd að séra Jón Helgi Þórar-
insson yrði ráðinn að kirkjunni. Hann
væri presta líklegastur til að svara
væntingum safnaðarins og buðust
þeir til að beita sér fyrir umsókn
hans. Tveimur dögum áður en um-
sóknarfrestur rann út komst Flóki
að því að Jón Helgi hefði dregið sig
til baka og lagði þá inn umsókn.
Umsækjendur voru aðeins tveir.
Heilbrigðisvottorð
Daginn fyrir kjörfund bauð Jón
Stefánsson organisti Flóka til morg-
unverðar. Þar var fyrir Guðmundur
E. Pálsson, þá varamaður í sóknar-
nefnd, nú formaður. Flóki segir að á
þessum fundi hafi hann verið spurður
spjörunum úr um viðskilnað sinn við
fyrra embætti, áhuga á söngmálum
og afstöðu til messuhalds. Hann seg-
ist hafa fengið heilbrigðisvottorð á
þessum fundi. Að kosningu lokinni
hafi það hvorki verið prófasturinn
né sóknamefndin sem tilkynntu um
úrslitin, heldur Jón. Flóki segir hann
hafa óskað sér til hamingju og hann
hafi mátt skilja að Jón hefði lagt
lóðið sem til þurfti á vogarskálina.
Guðmundur segir að fundurinn
hafi verið einkaframtak þeirra Jóns
og ekki að frumkvæði sóknarnefnd-
ar. Þeir hafí ákveðið að koma hreint
fram og ræða við Flóka um sögu-
sagnir sem þeir höfðu heyrt úr fyrra
prestakalli hans. Þeir hafí spurt og
Flóki gefíð, að þeim fannst, fullnægj-
andi skýringar á sögunum. Guð-
mundur segist hafa tilkynnt sóknar-
nefnd síðar að þeir hafí átt þennan
fund.
Jón Stefánsson segir að vel hafi
verið tekið á móti Flóka í Langholts-
sókn, ekki síst af sér. Hann segir
Flóka hafa nefnt hið öfluga tónlistar-
starf kórsins sem eina helstu ástæð-
una fyrir áhuga sínum á að sækja
um brauðið. Fyrsta haustið söng
Flóki með kómum um nokkurra
vikna skeið, auk þess sem hann hélt
fræðsluerindi fyrir kórinn.
Átök um aukaverk
Flóki segir að þegar hann tók við
1991 hafi sóknarnefndin enn verið í
sárum eftir sundmngu 1989 þegar
umsjónarmaður kirkjunnar var látinn
fara að kröfu Jóns Stefánssonar.
Ella myndi Jón hætta.
Flóki segir að sér hafi fljótt fund-
ist að viðskilnaður forvera hans við
embættið væri ekki nógu góður.
Hann áréttar að á milli þeirra Sigurð-
ar Hauks sé ekki óvinátta. Hins veg-
ar hafi sér þótt miður að fá ekki
nokkra daga með fráfarandi sóknar-
presti til að komast inn í daglegan
rekstur og málefni safnaðarins. Eng-
ar bréfamöppur hafí verið fyrir hendi
til að hægt væri að átta sig á hlutun-
um.
Sigurður Haukur segist hefði verið
fús að setja Flóka inn í
málin, éf hann hefði óskað
eftir því. Sú ósk hefði aldr-
ei borist.
Flóki segir að embættis-
leg atriði varðandi Sigurð
Hauk hafi gert sér erfitt fyrir í byrj-
un. Sigurður Haukur vann mikið af
aukaverkum á borð við útfarir, hjóna-
vígslur og skírnir. Flóki segir að lítið
lát hafi orðið á þessu eftir að Sigurð-
ur lét af embætti þótt þessi embættis-
verk verði að vinna í umboði starf-
andi sóknarprests. Það hafi tekið
fólk ein þrjú ár að átta sig á því að
það var kominn nýr prestur í sókn-
ina. Inn á skrifstofu Flóka bárust
bunkar af útfylltum eyðublöðum
varðandi skírnir, giftingarogjarðarf-
arir frá Sigurði Hauki. Þessi verk
átti Flóki að færa til bókar í presta-
kallinu. Plöggin skyldu berast Hag-
stofu mánaðarlega en dráttur varð á
því að Flóki skilaði á réttum tíma
og fékk hann ákúrur frá Hagstofu
fyrir drátt á skilum. Þá brá svo við
að eyðublöðin frá Sigurði Hauki
hættu að berast í Langholtskirkju.
Greiðslur fyrir aukaverk geta verið
stór liður í launum presta, ekki síst
í fjölmennum prestaköllum. Það varð
úr að Flóki ræddi það við Sigurð
Hauk að hann reyndi að hafa hóf á
aukaverkunum og ganga ekki inn á
lögkjör sín.
Sigurður Haukur segist hafa hald-
ið að sér höndum um tveggja mán-
aða skeið. Samt hafi aukaverkum
ekki fjölgað hjá Flóka. Það taki tíma
fyrir ungan prest að vinna sér sess
meðal fólks, þar með talið að afla
aukaverka.
Flóki segir að á meðan Sigurður
Haukur var þjónaði í Langholtskirkju
hafí hann verið „tískuprestur" og
önnum kafínn við aukaverk. Safnað-
arstarf utan messuhalds hafi liðið
fyrir það. Við það hafi myndast tóma-
ním sem einhver hafi hlotið að fylla.
í þessu tilviki kórinn. Organistinn og
kórinn hans hafi verið allsráðandi í
safnaðarstarfinu.
Kórinn og tónlistarstarfið
Kór Langholtskirkju þjónar tvenns
konar hlutverki: Að syngja í messum
og fyrir það þiggur hann laun sem
lögð eru í kórsjóð. Hins vegar er tón-
leikahald kórsins sem ekki er á veg-
um safnaðarins, að sögn Jóns Stef-
ánssonar, heldur sjálfstæð starfsemi.
Jón var ráðinn organisti Lang-
holtskirkju 4. apríl 1964, þá aðeins
17 ára gamall. Hann segir kórinn
hafa orðið meira en hefðbundinn
kirkjukór árið 1973. Á 20 ára af-
mæli kórsins það ár voru haldnir
hátíðartónleikar og í framhaldi af því
kviknaði löngun til að takast á við
stærri tónverk. Kórinn stækkaði úr
16 manns í 40 á stuttum tíma og
styrktarfélag var stofnað. Tónlist-
arstarfið tekur nú til tveggja kóra,
Kórs og Gradualekórs Langholts-
kirkju auk kórskóla þar sem starfa
tveir kennarar auk Jóns.
Kirkjukórinn stofnaði orgelsjóð
þegar árið 1953. Orgel kirkjunnar
er eign Kórs Langholtskirkju en til
afnota fyrir kirkjuna. Árið 1975 lán-
aði kórinn orgelsjóðinn, 400 þúsund
krónur, til kirkjubyggingarinnar og
var lánið þá bókfært sem skuld við
kórinn.
Jón segir að þeir séra Sigurður
Haukur hafi alltaf starfað mjög náið
saman. Séra Árelíus hafi verið öðru-
vísi persónuleiki en Sigurður Haukur
og samstarfið við hann hafi verið á
annan hátt. Jón segir að Sigurður
Haukur hafi verið aðdáandi kórsins
númer eitt. Hann hafi farið með í
tónleikaferðir, ávallt setið á fremsta
bekk og stutt kórinn í hvívetna. Ekki
hafí verið hægt að ætlast til þess að
fá annan prest jafn áhugasaman um
kórinn og Sigurð Hauk.
Sigurður Haukur sagði aldrei hafa
borið skugga á samstarf þeirra Jóns.
Hann hafi alltaf litið á Jón sem sam-
starfsmann sinn, en ekki undirmann.
Jón hafi hringt og spurt um hvað
hann ætlaði að tala og valið síðan
sálmana. Söngfólk, organisti og aðrir
starfsmenn hafi unnið saman. Sig-
urður Haukur segir vinfengi sitt við
kórinn stafa af því hve fúst kórfólkið
var að taka þátt í kirkju-
starfinu. Það hafi aldrei
neitað nokkurri bón.
Við byggingu Lang-
holtskirkju var stefnt að
því að gera hana sem best
úr garði fyrir tónleikahald. Jón segir
að Stefán Guðjohnsen hljóðtækni-
fræðingur, fyrrum gjaldkeri sóknar-
nefndar og sóknarnefnarmaður, hafi
mætt á öllum byggingarstigum kirkj-
unnar með tól og tæki til að mæla
út hljómburðinn. Á þeim forsendum
hafi efni til innréttinga verið valið.
Þegar kirkjan var fullbúin hafí hljóm-
burðurinn jafnast á við það besta sem
gerist. I kirkjunni sé búnaður fyrir
heyrnarskerta og hátalarakerfi með
seinkunarbúnaði til að koma í veg
fyrir of mikinn enduróm. Við þann
búnað hafi ekki þurft að bæta nema
upptökutækjum til að komið væri
hljóðver. Síðar var bætt við snældu-
Viðskilnaður
forvera ekki
nógu góður
Morgunblaðið/Myndbreyting: Mátturinn og dýrðin
DEILT hefur verið um staðsetningu orgels í Langholtskirkju handan altaris. Steinþór Sigurðsson listmálari gerði skreytingu í mynd orgels
á gaflinn. Á hinni myndinni er búið að setja inn tillögu að barokkorgeli sem hugmyndin er að kaupa í kirkjuna.
HNÚTUKAST í
IIKLGIDÓMINUM
Aðdragandi átakanna í Langholtssókn í
Reykjavík um síðustu jól er orðinn langur.
Mest hefur borið á sóknarpresti, organista og
sóknamefnd í umræðunni. Að málinu hafa
einnig komið helstu forystumenn Þjóðkirkj-
unnar og presta. Málið snertir þó fyrst og
síðast söfnuðinn. Lyktir þess munu ráða því
hvort hann kemur heill eða sundraður út úr
átökunum. Guðni Einarsson kynnti sér þessa
margþættu deilu og sá að aðilar ekki einu
sinni sammála um hvort tekist er á um menn,
málefni, mannleg samskipti eða peninga.
tækjum til fjölföldunar á upptökum.
Orgelkaup undirbúin
í janúar 1992 var skipuð sérstök
orgelnefnd að beiðni sóknarnefndar
og henni afhentur orgelsjóðurinn,
sem áður var í rekstri safnaðarins.
í nefndinni voru Jón Stefánsson, Ólöf
Kolbrún Harðardóttir og Sigurður
Haukur. Leitað var til einstaklinga
utan sóknarinnar og innan til að
vinna að málinu og hittist fullskipuð
orgelsöfnunarnefnd fyrst þann 31.
janúar 1992. Formaður hennar var
kjörinn Gunnar M. Hansson.
Gerð var áætlun um fjáröflun til
orgelsins og rætt um tónleikahald,
útgáfu á hljóðritunum og styrktar-
mannakerfi í því sambandi. Sam-
þykkt var að safna 50 milljónum
króna og stefnt að því að kaupa 30
radda orgel, sem síðar varð 33 radda,
og mun kosta nálægt 45 milljónum.
Seinnihluta október sama ár voru
haldnir tónleikar til styrktar orgel-
söfnuninni og kirkjan troðfyllt í þrí-
gang. Teflt var saman óperusöngv-
urum og dægurlagasöngvurum. Tón-
leikarnir voru hljóðritaðir og diskar
seldir. Jón segir að sér og kórfólki
hafi þótt séra Flóki undarlega af-
skiptalaus um þetta átak. Hann
mætti hvorki á blaðamannafund né
á neina tónleikanna.
Jón segir að kórfólkið, sem gaf
þarna vinnu sína í þágu kirkjunnar,
hafi viljað ræða þetta fálæti hrein-
skilnislega við prestinn. Á þeim fundi
hafi komið fram að séra Flóki var
ósáttur við tónlistina sem var flutt,
að það var klappað í kirkjunni og
að flytjendur voru sumir þekktir fyr-
ir söng á öldurhúsum.
Jón segir kórfólkið hafa verið orð-
laust. Hann segist hafa sagt við
Flóka að þessi afstaða væri ekki í
samræmi við það sem Flóki hefði
mátt vita að hann gengi að í kirkj-
unni. Á fundinum sagði Jón það slá
sig mjög að maður með þessar skoð-
anir væri orðinn sóknarprestur í
kirkjunni.
Kirkjulistarnefnd kölluð til
Fljótlega eftir að söfnunin hófst af
krafti var farið að leita að orgelverk-
smiðju til að smíða hljóðfærið. Allar
teikningar sem bárust gerðu ráð fyrir
staðsetningu orgelsins við austurgafl
kirkjunnar, bakvið altarið. Voru teikn-
ingamar sýndar í fréttabréfum orgel-
nefndar og hengdar upp í kirkjunni.
Flóka segir að sér hafi bmgðið
þegar hann sá þessi áform og hann
sagt við Jón Steíánsson að þessi stað-
setning orgelsins gæti ekki gengið.
Það þyrfti að fá sérfræðinga til að
ræða staðsetningu orgelsins, fyrst og
fremst af litúrgískum ástæðum. Þetta
sé lúthersk kirkja sem leggur áherslu
á sakramentin, skím og kvöldmáltíð.
Flóki segir að í slíkum kirkjudeildum
sé altarið ávallt í brennipunkti, allt
sem dragi athyglina frá því sé til
óþurftar.
Flóki kallaði kirkjulistarnefnd Þjóð-
kirkjunnar á fund seint í nóvember
1992. í henni sátu séra Gunnar Krist-
jánsson, Sverrir Norðfjörð arkitekt og
Þóra Kristjánsdóttir Iistfræðingur.
Nefndin hélt fund með sóknamefnd,
orgelsöfnunamefnd, presti og organ-
ista og skilaði síðan greinargerð 23.
nóvember 1992 um orgelið í Lang-
holtskirkju.
Kirkjulistamefnd taldi eðlilegra og
áhættuminna að orgelið fengi nútíma-
legt form en að sækja útlit orgelsins
til barokks eins og hugmyndir orgel-
nefndar gerðu ráð fyrir. Þá fjallaði
nefndin allítarlega um staðsetningu
orgelsins við austurgafl handan altar-
is. „Þar er um að ræða óvenjulega
staðsetningu orgels ef miðað er við
íslenska kirkjuhefð. Hið sama gildir
um kirkjur nágrannalanda okkar...
Vandinn hvað staðsetningu orgels í
Langholtskirkju varðar felst í því að
hér er langkirkjuform, tiltölulega
þröngt, þar sem útkoma yrði sú að
presturinn sneri ekki frá söfnuði og
til austurs sem er tákn fyrir átt uppri-
sunnar heldur sneri hann við altaris-
þjónustuna í átt til orgels og organ-
ista. Slík uppsetning fær illa staðist,“
segir meðal annars í greinargerðinni.
Nefndin bendir á fjórar lausnir, að
prestur messi „versus populum“ eða
gegnt söfnuði. Sú lausn er ekki talin
fullnægjandi vegna staðsetningar
söngkórsins. Önnur lausn er að frnna
orgelinu nýjan stað í kirkjunni, til
hliðar eða aftast. Þriðja lausnin er sú
málamiðlun að orgelpípur verði við
austurgafl, eins og búið var að ákveða,
en byggður veggur handan altarisins
til að skyggja á organista og kórinn
standi til hliðar. Sú fjórða og róttæk-
asta gerir ráð fyrir að altari verði
fært nær söfnuðinum, skilrúm byggt
til að fela organistann og kórinn lát-
inn standa til hliðar á kórsvæði.
Flóki segir greinargerðina hafí
valdið straumhvörfum í samskiptum
þeirra Jóns Stefánssonar. Síðan hafí
aldrei gróið um heilt þeirra í milli. Jón
Stefánsson mótmælir þvi ekki að skil
hafi orðið í samstarfí þeirra Flóka við
þennan fund með kirkjulistamefnd.
Hann segir fundinn hafa verið ótrú-
lega vandræðalegan, því flestir fund-
armanna hafí ekki vitað tilefnið. Sjálf-
ur hafi hann álitið að fundurinn ætti
að snúast um listræna umgjörð org-
elsins og skreytingar í kirkjunni. Það
sé orgelnefndar Þjóðkirkjunnar að
fjalla um orgelið en kirkjulistamefnd-
ar um listskreytingar. Guðmundur
E. Pálsson segir að þetta mál hafi
opnað augu manna fyrir því að Flóki
væri að vinna gegn orgelnefnd og
sóknamefnd í orgelmálinu. Það hafi
þó ekki valdið röskun á starfinu í
söfnuðinum.
Staðsetning löngu ákveðin
Jón segir að greinargerð kirkjulist-
arnefndar hafi komið sér á óvart.
Byggingarnefnd kirkjunnar hafí
löngu áður verið búin að taka ákvörð-
un um staðsetningu orgelsins við
austurgafl kirkjunnar í samráði við
dr. Róbert Abraham Ottósson, þáver-
andi söngmálastjóra Þjóðkirkjunnar,
og prestana séra Sigurð Hauk og
séra Árelíus. Jón segir miður að ekk-
ert hafi fundist bókað um þessa
ákvörðun, en dr. Róbert Abraham
hafi látist 1974, og fundurinn líklega
verið haldinn síðla árs 1973.
Jón segir að fyrsta tilboð i orgel
kirkjunnar hafí borist frá tékkneskri
verksmiðju 1974 og þar sé gert ráð
fyrir orgelinu við austurgaflinn. Jón
segir þetta ekkert einsdæmi - að
staðsetja orgel handan altaris. Hann
hafi undir höndum teikningar af
kirkjum lútherskra, kaþólskra og
biskupakirkjumanna þar sem þetta
fyrirkomulag sé. Jón dregur heldur
ekki dul á að við staðsetningu orgels-
ins hafí verið horft til Langholts-
kirkju sem tónleikahúss.
Hjá Húsameistara ríkisins fengust
þær upplýsingar að á endurskoðaðri
aðalteikningu frá því um 1970 séu
teiknuð sæti fyrir áheyrendur á svöl-
um aftast í kirkjunni en ekki gert
ráð fyrir orgeli eða sönglofti þar. Á
sömu teikningu er sýnt nótnaborð
orgels hægra megin við kór, en að
sögn Birgis Breiðdal, sem vann með
Herði Bjarnasyni húsameistara ríkis-
ins að teikningum kirkjunnar, voru
menn ekki á eitt sáttir um þá stað-
setningu nótnaborðsins. Á teikningu
frá þessum tíma eru rissaðar orgel-
pípur á austurgafl, sem sýnir að
hugmyndin um að færa orgelið fram
í kirkjuna var þá þegar vöknuð.
Hörður Bjarnason fékk Steinþór
Sigurðsson listmálara til að teikna
stalla fyrir sætaraðir á svölunum.
Áður en kirkjan var vígð 1984 var
Steinþór beðinn um að gera skreyt-
ingu á gluggavegginn, kross, hljóð-
skerm og altari. Skreytingin var til
bráðabirgða, til að veggurinn yrði
ekki auður, því þarna var ráðgert
að setja orgel, að sögn Steinþórs.
Steinþór segir skreytinguna meira
að segja svolítið líka orgeli og í henni
megi sjá pípur.
Flóki segir slæmt að að engin
plögg finnist um þessa ákvörðun
byggingarnefndar. Það eina sem
hann vissi um áform um orgel hand-
an altaris hafi verið framtíðarmynd
af kirkjunni innandyra sem gerð var
fyrir vígsluna 1984. Flóki telur að
gömul ákvörðun um staðsetningu
orgelsins geti ekki verið bindandi
fyrir seinni tíma. Það hljóti að vera
eðlilegt að málið sé tekið upp og
skoðað áður en orgel er keypt.
Sú málamiðlun náðist síðan að
orgelið skyldi staðsett handan altaris,
en milliveggur skýla organistanum
svo hann bæri ekki í altarið.
Tekist á um orgelsjóð
Flóki segist ekki hafa sett sig á
móti söfnun til orgelsins. Hann lítur
svo á að orgelnefnd hafí verið stofn-
uð að tillhlutan sóknarnefndar og sé
því undirnefnd hennar. Þeir fjármun-
ir sem safnist hljóti því að lúta með-
ferð sóknamefndar. Lög kveði á um
að fjárreiður safnaðarins og reikning-
ar skuli lagðir fyrir aðalfund á hveiju
ári. Flóki segist hafa gert athuga-
semd við það að reikningar orgelsöfn-
unarnefndar hafí aldrei verið lagðir
fram með reikningum safnaðarins.
Jón segir orgelnefndina hafa gefið
skýrslu á aðalsafnaðarfundi, reikn-
ingar orgelsjóðs hafi alltaf verið end-
urskoðaðir, en ekki bornir upp til
samþykktar. Hann segir Flóka aldrei
hafa beðið um reikningana. Daginn
sem hann hafí farið með þetta í blöð-
in hafi reikningarnir verið sendir
honum. Guðmundur E. Pálsson sókn-
amefndarformaður sagði að á síðasta
aðalsafnaðarfundi hafi reikningar
orgelsjóðs legið fyrir en hreinlega
gleymst að bera þá upp.
Flöki hefur gagnrýnt að Orgelsjóð-
ur Langholtskirkju var skráður hjá
dóms- og kirkjumálaráðuneyti sem
sjálfstæð stofnun 27. nóvember
1995. Að sögn Guðmundar E. Páls-
sonar hófst undirbúningur skráning-
arinnar síðsumars 1993. Hann segir
þetta hafa verið gert til
þess að framlög fyrirtækja
til orgelsins yrðu frádrátt-
arbær frá skatti. Flóki
gagnrýnir einnig 9. grein í
skipulagsskránni þess efnis
að verði orgelsjóðurinn lagður niður
skuli eignir hans renna til eflingar
tónlistarstarfs í landinu, að ákvörðun
sjóðsstjórnar. í stjórn eru Jón Stef-
ánsson, Ólöf Kolbrún Harðardóttir
og Stefán Guðjohnsen.
Jón segir Flóka hafa látið þau orð
falla að peningarnir í orgelsjóðnum
væru betur komnir í að laga steypu-
skemmdir á kirkjunni og lagfæra
lóðina. Orgelnefndin hafi hins vegar
sett sér að gefa kirkjunni orgelið.
Sennilega sé innan við helmingur
styrktarmanna sóknarbörn. Fólk
hringi og segist ekki hafa verið að
gefa til steypuviðgerða heldur orgels.
Jón segir að í sumar hafí verið
haldinn fundur með sóknarnefnd og
fulltrúum úr orgelnefnd. Þar óskaði ■
formaður orgelsöfnunamefndar eftir
því að fá hreinar línur um hvort sókn- >
arnefndin og sóknarpresturinn væru
sammála um að kaupa orgel í ljósi i'
deilna í söfnuðinum. Vegna þess að
ekki ríkti einhugur treysti orgel-
nefndin sér ekki til að standa lengur
í þessu, söfnunin liggur niðri og org-
elið ópantað. Þetta telur Flóki ekki
síst ástæðuna fyrir hinni miklu
spennu sem myndaðist um jólin. j
Deilt um aukagreiðslur
Fjárhagur Langholtssafnaðar var |
bágur þegar Flóki tók við og skuldir !
um 50 milljónir króna. Þessa erfíðu
fjárhagsstöðu má rekja til lána sem '
tekin vora til að ljúka kirkjubygging-
unni 1984. Söfnuðurinn skuldar nú
um 25 milljónir sem ætlunin er að
greiða á 15 árum. Tekjur af sóknar-
gjöldum nema um 15 milljónum
króna á ári.
Eftir áramótin 1993 var kjörin ný
sóknarnefnd. Guðmundur E. Pálsson
tók við formennsku og Ólöf Kolbrún
Harðardóttir varð gjaldkeri. Guð-
mundur segir að þá hafi komið upp
á borð sóknarnefndar aukagreiðslur
til Flóka. Samkvæmt bókhaldi safn-
aðarins hafi Flóki fengið greiðslur
frá í september 1992 sem vora færð-
ar sem önnur laun og greiðslur vegna
öldrunarstarfs, æskulýðsstarfs og
fleira. Þessar greiðslur hafi verið frá
20 þúsund krónum upp í 40.600 á
mánuði. Guðmundur segir að ekkert
hafi verið bókað um þessar greiðslur
í fundargerðarbækur sóknarnefndar
og þær ekki ræddar á fundum.
Að sögn Guðmundar kallaði fyrr-
um formaður saman aðalstjórn sókn-
arnefnar til að ræða málið. Sóknar-
nefnd samþykkti síðan á fundi að
þessar greiðslur yrðu reglulegar frá
mars 1993. Þessi fundur var ekki
bókaður fremur en hinn, að sögn
Guðmundar. Hann segir að nefndar- *.
menn hafi viljað að aukagreiðslan
yrði eymamerkt ákveðinni starfsemi
og Flóki skilaði vinnuframlagi á
móti en Flóki ekki viljað bæta við
sig verkefnum. Jafnframt var ákveð-
ið að samkomulag um gi-eiðslurnar
yrði endurskoðað í maí 1993. Þá
voru greiðslurnar felldar niður vegna
greiðsluerfiðleika safnaðarins.
Tekist á um verkstjóra
Aðspurður um þetta mál sagði
Flóki að á þessum tíma hefðu prestar
staðið í kjarabaráttu og fjárhagur
hans svo aumur að hann hafí ekki
getað framfleytt sér og fjölskyldu
sinni. Hann hefði haft sama og eng-
ar aukatekjur og föstu launin ekki
hrokkið til. Þá segist Flóki hafa kom-
ið að máli við formann sóknarnefnd-
ar og tjáð honum að hann sæi sér
ekki annað fært en að leita sér auka-
vinnu utan safnaðarins. Formaðurinn
hafi boðið sér greiðslu fyrir þýðingar
sem hann vann vegna safnað-
arstarfsins og fyrir önnur aukastörf.
Flóki segir það ekkert einsdæmi að
prestum sé greitt fyrir slíka auka-
vinnu. Hann hafi viljað fá þetta upp
á borðið og rætt greiðslurnar á sókn-
arnefndarfundi. Þar hafi hann verið
beðinn um að leita sér ekki að auka-
vinnu utan safnaðarins.
Flóki segir að þessi aukagreiðsla
hafí verið tekin af sér um
leið og söfnuðurinn réð
Hauk Jónasson til æsku-
lýðsstarfs í söfnuðinum.
Flóki segist þá hafa sagt
að svipting aukagreiðsl-
unnar kæmi sér ákaflega illa, en
sóknarnefndin hafi krafist þess að
hann tæki að sér aukin störf ef hann
vildi halda greiðslunni.
Meintar hótanir um að leggja stein
í götu sóknarnefndar vegna þessa
telur Flóki mega rekja til deilna við
nefndina um hver hefði forráð yfir
nýja starfsmanninum. Flóki segist
hafa krafist þess að hann heyrði
undir sína stjóm, en sóknamefnd
hefði viljað ráða yfir honum. Þá hefði
hann efnislega sagt að sóknarnefndin
yrði að átta sig á því að ef hann
kysi að draga hælana væri nefndin
komin í klandur.
SJÁNÁNARBLS. 34
Langholts-
kirkja gott
tónleikahús