Morgunblaðið - 01.05.1996, Page 8

8 MIÐVIKUDAGUR 1. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Áfram áherzla á ör-
yggi N-Atlantshafs
ÞÝZKI hershöfðinginn
Klaus Naumann, for-
maður hermálanefndar
Atlantshafsbandalags-
ins (NATO), kom hing-
að til lands í opinbera
heimsókn í gær. Hann
ræddi meðal annars við
Halldór Ásgrímsson ut-
anríkisráðherra og Dav-
íð Oddsson forsætisráð-
heiTa og átti fund með
utanríkismálanefnd Al-
þingis. Hershöfðinginn
tók við embætti sínu hjá
NATO í febrúar, en
hann á að baki nærri
íj'ögurra áratuga feril í
þýzka hemum.
Naumann er spurður um stækkun
NATO og þá tillögu Rússa að fyrr-
verandi kommúnistaríkjum í Austur-
Evrópu verði aðeins veitt „pólitísk"
aðild að bandalaginu, þ.e. að þau
standi utan hemaðarsamstarfsins
líkt og Frakkar gerðu um árabil.
Telur hann að löndin geti fengið
aðild án þess að hægt verði að stað-
setja herlið NATO á landsvæði þeirra
eða að þau skuldbindi sig til að taka
við kjarnorkuvopnum?
Enginn fær neitunarvald
varðandi stækkun NATO
„Ég brosti þegar ég las um þessa
hugmynd Rússa, vegna þess að hún
var sett fram einmitt þegar Frakkar
höfðu ákveðið að taka fullan þátt í
starfi hermálanefndarinnar. Fréttim-
ar virðast ekki hafa borizt til Moskvu.
Ég tel að hið almenna viðhorf innan
NATO sé að við munum ekki sam-
þykkja að neinn fái neitunaivald eða
rétt til áhrifa á stækkun bandalags-
ins. Við munum halda okkur við þá
stefnu, sem áður hefur verið sam-
þykkt á vettvangi RÖSE, að sérhvert
Evrópuríki sé fijálst að því að til-
heyra þeim bandalögum, sem það
vill. Ég tel að NATO geti ekki sam-
þykkt • nein skilyrði í þessu sam-
bandi. Hvað varðar staðsetningu her-
afla á landi nýrra aðildarríkja, hefur
framkvæmdastjóri bandalagsins gef-
ið til kynna að nú um stundir sé
ekki til umræðu að gera breytingar
á getu NATO til að beita kjamavopn-
um. Og núverandi NATO-ríki sam-
þykkja ekki öll erlent herlið í landi
sínu. Það er þess vegna engin þörf
á að fínna sömu lausn fyrir alla.“
Sveigjanlegt
herstjórnarkerfi
fyrir árslok
Að undanförnu hafa
farið fram viðræður um
aukið samstarf Vestur-
Evrópusambandsins,
vamarmálasamtaka
Evrópusambandsríkja,
og Atlantshafsbanda-
lagsins. Stefnt er að því
að koma á fót svoköll-
uðu sveigjanlegu her-
stjórnarkerfi (Comb-
ined Joint Task Forces,
CJTF), sem snýst í
grófum dráttum um að
VES geti fengið herafla
og herstjómarkerfi NATO lánað til
hernaðaraðgerða, til dæmis í þágu
friðargæzlu, á meginlandi Evrópu.
Formaður hermála-
nefndar NATO, Klaus
Naumann hershöfðingi,
er í opinberri heimsókn
—
hér á landi. Olafur Þ.
Stephensen ræddi við
Naumann.
Naumann segir að viðræður VES
og NATO um þessi málefni gangi
vel. Sennilegt sé að á næstu vikum
verði gengið frá samkomulagi, sem
leyfi gagnkvæm skipti á viðkvæmum
skjölum milli bandalaganna tveggja.
„Eins og staðan er núna er sennilegt
að sveigjanlega herstjórnarkerfið
hljóti endanlegt pólitískt samþykki á
ráðherrafundi Norður-Atlantshafs-
ráðsins í Berlín í sumar,“ segir Nau-
mann. Hershöfðinginn segir að til
þess að koma sveigjanlega herstjórn-
arkerfinu í framkvæmd þurfi umtals-
verða skipulagsvinnu, en henni ætti
að verða lokið fyrir áramót.
Góður árangur í Bosníu
Naumann segir að friðargæzluað-
gerð NATO \ Bosníu hafi gengið
eftir áætlun. í fyrsta sinn í fjögur
ár blossi ekki upp átök með vorkom-
unni í því stríðshijáða landi, sem sé
mikill árangur út af fyrir sig. Hann
segist vijja nota tækifærið til að
þakka íslendingum fyrir þeirra
framlag til aðgerðarinnar. „Island
hefur lagt fram læknisaðstoð, sem
hefur verið afar vel þegin og íslend-
ingar hafa staðið sig mjög vel innan
norsku sveitarinnar."
Hershöfðinginn tekur ekki undir
það að alþjóðaherliðinu, IFOR, hafi
mistekizt að vernda almenna borg-
ara. „Það er ekki hlutverk IFOR að
vernda almenna borgara. Það er
hlutverk lögreglunnar. IFOR á hins
vegar að tryggja ferðafrelsi borgara.
Menn verða að hafa í huga að IFOR
á að tryggja svæðisbundið öryggi,
en alþjóðalögreglan á að vernda ein-
staklinga. Það eru enn ákveðin
vandamál í alþjóðalögregluliðinu."
ísland leikur lykilhlutverk
Hershöfðinginn er spurður hvaða
augum hann líti hernaðarlegt mikil-
vægi íslands eftir lok kalda stríðs-
ins. „Ég er þeirrar skoðunar að
bandalagið byggist á tengslunum
yfir Atlantshafið og muni gera það
áfram. Það verður sömuleiðis áfram
flotabandalag. E.itt mikilvægasta
verkefni NATO er og verður að
tryggja öryggi siglingaleiðanna yfir
Norður-Atlantshafið. Þar hefur ís-
land leikið lykilhlutverk og mun gera
það áfram. Það er ein ástæða þess
að ég er afar ánægður að vera í
þessu landi, sem hefur lagt svo mik-
ið af mörkum til sameiginlegs örygg-
is Atlantshafsbandalagsríkjanna."
Aðspurður hvort íslendingar hafi
ástæðu til að hafa áhyggjur af því
að NATO beini nú sjónum mjög í
austurátt vegna komandi stækkunar
bandalagsins og aukinnar þarfar(
fyrir friðargæzlu í austurhluta Evr-
ópu, svarar Naumann því til að svo
sé alls ekki. „Kjarni bandalagsins
er sameiginlegar varnir þess svæðis,
sem Atlantshafssáttmálinn tekur til.
Það hefur ekki breytzt og er áfram
eitt meginmarkmið bandalagsins.
Af þessum sökum leikur Island
áfram mikilvægt hlutverk. Hvað
varðar framtíðarverkefni, til dæmis
í friðargæzlu, veit enginn hvers kon-
ar verkefni við þurfum að takast á
við í heimi mikillar óvissu. Það er
skynsamlegt að viðhalda stöðugleika
og öryggi á öllu Atlantshafssvæðinu
og þar skiptir landfræðileg staða
íslands rniklu."
Leyfi til gjallnáms úr Seyðishólum í
Grímsnesi bundið ýmsum skilyrðum
Takmarkað gjall-
nám heimilað
Ólafur
Ragnars-
son fer
ekki fram
MORGUNBLAÐINU barst í gær
yfirlýsing frá Ólafi Ragnarssyni,
Bjarmalandi 16, R., bókaútgefanda
og eiganda Vöku-Helgafells, þar
sem hann segist ekki munu gefa
kost á sér til embættis forseta ís-
lands. Yfirlýsingin er svohljóðandi:
„í kjölfar áskorana sem mér hafa
borist hvaðanæva af landinu um að
gefa kost á mér til framboðs í kosn-
ingum til embættis forseta íslands
og vegna ítrekaðra umræðna í fjölm-
iðum um hugsanlegt framboð mitt
vil ég taka fram eftirfarandi:
Ég met að sjálfsögðu mikils það
traust sem mér er sýnt með því að
nefna nafn mitt í sömu andrá og
hið virðulega embætti forseta Is-
lands, en eftir að hafa gaumgæft
málið er niðurstaðan sú að ég mun
ekki gefa kost á mér til forsetakjörs.
Ég þakka af heimum hug þeim
fjölmörgu sem hvatt höfðu mig til
framboðs og heitið mér stuðningi."
SKIPULAGSSTJÓRI ríkisins hefur
ákveðið að heimila Grímsneshreppi
og Selfossbæ takmarkað gjallnám
úr Seyðishólum í Grímsnesi. í úr-
skurði skipuiagsstjóra segir meðal
annars að efnisnám í Seyðishólum
hafi spillt merkum náttúruminjum
og sé orðið til mikilla lýta í lands-
lagi. Því sé fallist á takmarkað gjalln-
ám úr Seyðishólum sem ætti að Ieiða
til úrbóta og tryggja frágang á svæð-
inu.
Skipulagsstjóri setur nokkur skil-
yrði fyrir gjallnáminu. Meðal annars
eru dregin mörk vinnslusvæðisins og
er ekki leyft að raska landi utan
þeirra marka. Efnistökusvæðið er
stærra en Náttúrverndarráð gerði
tillögu um en nær skemmra en gert
var ráð fyrir í frummatsskýrslu. Að
frágangi loknum skulu hlíðar nám-
unnar verða aflíðandi og skal efni-
svinnsla og endanleg mótun lands-
lags vera í samráði við Náttúruvernd-
arráð.
Mengunarvarnir á svæðinu
Steypa á plan á athafnasvæðinu
þar sem fram fer eldsneytisáfylling,
viðhald og viðgerðir véla. Gera á
ráðstafanir til að koma i veg fyrir
olíumengun af völdum véianna.
Fj'öldi flutningabíla með gjall úr
námunni má ekki fara yfir 75 á dag.
Umferð þeirra er heimil kl. 7-18 á
virkum dögum. Ekki má vinna í nám-
unni eftir kl. 22 á kvöldin né um
helgar. Sveitarstjórn má þó veita
undanþágu til takmarkaðra efnis-
flutninga um helgar vegna verkefna
innan sveitarfélagsins.
Gera á hljóðmanir við Búrfellsveg
til að skerma af vinnusvæði og einn-
ig þar sem jarðýta er að störfum.
Þá skal leggja bundið slitlag á Búr-
fellsveg á fyrsta ári gjallnámsins.
Úrskurð skipulagsstjóra ríkisins
má kæra til umhverfisráðherra innan
fjögurra vikna frá því að hann er
birtur eða kynntur viðkomandi aðila.
Sýning á handverki þroskaheftra
Þroskandi
handverk
Þór Ingi Daníelsson
/ •
yrsta norræna sýn-
ingin á handverki
þroskaheftra verð-
ur haldin í Perlunni helg-
ina 10.-12: maí næstkom-
andi. Að sýningunni
stendur vinnustofan Ás-
garður, sem er sjálfs-
eignarstofnun, rekin af
Þór Inga Daníelssyni, sem
hefur um árabil kennt
þroskaheftum myndlist og
handverk, hér á landi og
erlendis.
Þór Ingi segir að hug-
myndin að sýningunni í
Perlunni nú eigi rætúr að
rekja til ferðar sem hann
fór til Noregs í fyrra
ásamt starfsmönnum til
að kynna sér vinnustofur
þroskaheftra þar í landi. í
framhaldi -af ferðinni hafi
hann kannað möguleika á stuðn-
ingi við að koma slíkri sýningu
upp og í ljós hafi komið að þeir
hafi verið nægir til að hrinda hug-
myndinni í framkvæmd.
- Hversu margir þátttakendur
verða á sýningunni?
„Hingað kemur fólk frá 30-40
vinnustofum á Norðurlöndum og
raunar víðar að úr Evrópu til að
kynna framleiðslu sína. Á meðal
þeirra má nefna nokkrar vinnu-
stofur sem framleiða hljóðfæri. í
tengslum við sýninguna verða fyr-
irlestrar þar sem m.a. verður fjall-
að um hugmyndafræðina að baki
þeirri framleiðslu. Með starfi okk-
ar viljum við sýna fram á að vinn-
an við handverk hentar mörgum
þroskaheftum mjög vel. Miklu
máli skiptir að leggja ekki aðal-
áhersluna á að framleiða sem
mest, heldur sinna hinum mann-
lega þætti. Að laga framleiðsluna
að þeim sem starfa á vinnustof-
unni í stað þess að þeir verði að
laga sig að framleiðslunni."
- A hvaða hugmyndum byggið
þið framleiðslu ykkar, á handverk
sér djúpar rætur hérlendis?
„Það hefur lítið verið gert af
því að vinna með sköpun og hand-
verk á íslandi en það er hins veg-
ar ríkur þáttur í menningu ann-
arra landa. Þýskur handverks-
maður, Wolfgang Bremer, sem
starfar í Svíþjóð og verður á með-
al þátttakenda í sýningunni, segir
að okkar menningararfur í hand-
verki sé gríðarlega mikill en að
við höfum lítið sinnt honum. Þá á
hann fyrst og fremst við hand-
verkið í tengslum við handritin
okkar.
Hjá Ásgarði höfum við lagt
áherslu á að leika okkur með hug-
myndir að vörum og þróa þær, svo
að ef til vill verði hægt að fara
síðar út í framleiðslu á þeim í
stærra mæli en við ráðum við.
Við höfum þróað framleiðslulínur
sem byggjast á íslensk-
um raunveruleika,
framleiðum leikföng
tengd sjávarútvegi,
landbúnaði, flugi og svo
íslenskum ævintýrum.
Þetta gerum við með
því að sinna því sem okkur finnst
þjóðlegt, syngjum íslensk lög, les-
um þjóðsögur og annað. Þetta
hefur spurst út og við önnum vart
eftirspurn þó að lítið hafi verið
unnið að því að kynna framleiðsl-
una.“
- Samnorræn sýning hiýtur að
vera gríðarstórt verkefni fyrir litla
vinnustofu sem ekki annar eftir-
spurn?
„Jú, vissulega, en við höfum
► Þór Ingi Daníelsson er
fæddur 4. ágúst 1959 í Reykja-
vík. Hann lauk prófi frá kenn-
aradeild Myndlista- og handíða-
skóla íslands árið 1983. Að því
loknu hélt hann til framhalds-
náms til Svíþjóðar þar sem hann
lagði stund á Rudolf Steiner-
fræði og sérhæfði sig í mynd-
listarkennslu. Hann kenndi í
þrjú ár við Sólheima í Gríms-
nesi, auk þess sem hann kcnndi
fötluðum um lengri eða
skemmri tíma í Sviss, Svíþjóð
og Noregi. Árið 1993 kom hann
á fót vinnustofunni Ásgarði,
sem staðsett er í Lækjarbotnum
í landi Kópavogs. I Ásgarði
starfa fimm fatlaðir auk
tveggja verkstjóra.
Þór Ingi er kvæntur Anneli
Plaman og eiga þau tvö börn,
Alvin og Ylvu.
fengið myndarlega • styrki úr
menningarsjóði Norræna ráð-
herraráðsins og frá bæjar- og
sveitarfélögum. Starfseminni í
Ásgarði er þröngt sniðinn stakk-
ur, við höfum komið okkur fyrir
í gömlum söluturni sem tveimur
kaffiskúrum hefur verið bætt við.
Við getum því ekki gert ailt það
sem hugurinn stendur til og því
ætlum við að nota tækifærið og
standa fyrir fjársöfnun í tengslum
við sýninguna, en við erum ákveð-
in í því að byggja handverkshús
sem yrði ekki aðeins fyrir vinnu-
stofuna okkar heldur einnig fyrir
aðra starfsemi, svo sem járn-
smíði. Þá vonumst við til þess að
geta boðið t.d. grunnskólabörnum
í heimsókn til að kynnast gömlu
og rótgrónu handverki."
- Hvað verður til sýnis annað
en leikföng og hljóðfæri?
„Allt á milli himins
og jarðar, frá músagild-
rum til ullarfatnaðar.
Þær íslensku vinnustof-
ur sem taka þátt í sýn-
ingunni auk Ásgarðs
eru Skaftholt í Gnúp-
verjahreppi, Sólheimar í Gríms-
nesi, Vinnustofan á Selfossi, Hlín
í lteykjavík og Tjaldanes í Mos-
fellsbæ.
- Áttu von á því að framhald
verði á þessu sýningarhaldi?
„Þeir norrænu aðilar sem taka
þátt í sýningunni hafa lýst yfir
miklum áhuga á að stofna til sam-
starfs á þessu sviði en það er enn
of snemmt að segja til um hvað
kemur út úr því.“
Sýningar-
gripir allt frá
músagildrum
til ullarfata