Morgunblaðið - 17.09.1996, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
ÞRIÐJUDAGUR 17. SEPTEMBER 1996 23
Síðasta orðið
um sjávar-
plássarómantík
LEIKLIST
L i 11 a s v i ö
Þjóðlcikhússins
í HVÍTU MYRKRI
Höfundur: Karl Agúst Úlfsson. Leik-
stjóri: Hallmar Sigurðsson. Leik-
mynd og búningar: Stígur Steinþórs-
son. Lýsing: Asmundur Karlsson.
Förðun: Kristín Thors. Hárgreiðsla:
Erla Guðrún Emilsdóttir. Leikarar:
Helgi Skúlason, Kristbjörg Kjeld,
Lilja Guðrún Þorvaldsdóttir, Magnús
Ragnarsson, Ragnheiður Steindórs-
dóttir og Þröstur Leó Gunnarsson.
Sunnudagur 15. september.
ÞAÐ er greinilegt að yfirstjórn
Þjóðleikhússins hefur gert sér grein
fyrir að hér væri verk sem hefði
alla burði til að verða íslensk klass-
ík, ef rétt væri á haldið, þegar hún
fékk í hendurnar upphaflega hand-
ritið að í hvítu myrkri. Sú mikla
vinna sem lögð hefur verið í handrit
og uppfærslu hefur borið ríkulegan
ávöxt og áhrifameiri harmleikur
hefur ekki komið frá hendi íslensks
höfundar í nær áratug. Sterkur, oft
og tíðum stórkostlegur leikur, höf-
undur sem hefur fulla stjórn á því
hvernig hann skapar persónur og
stemmningu með trúverðugum
texta, leikstjóri sem hefur elju til
að fylgja smáatriðum eftir og um-
gjörð sýningar í leikmynd, búningum
og ljósum sem stendur fyrir sínu
myndrænt jafnframt því að styðja
við hugsýn höfundar og leikstjóra,
leggst allt á eitt um að skapa listi-
lega upp byggt og áhrifamikið lista-
verk sem lætur engan mann ósnort-
inn. Undirritaður minnist þess ekki
að hafa séð eins marga þerra tár af
hvarmi í hléi leiks og greinilegt var
að áhorfendur voru tilfinningalega
örmagna í leikslok. Þegar leikhús-
gestir tíndust út úr leikhúsinu voru
þeir eins hljóðir og þeir hefðu verið
viðstaddir jarðarför náins ættingja.
Kannske lætur það nærri, ef haft er
í huga hve sterk ítök sjávarplássa-
rómantíkin hefur átt í þjóðarsálinni.
Nálægð sviðsmyndar
Eitt sem styður verkið og leyfir
fínlegri dráttum þess að hitta áhorf-
endur í hjartastað er ótrúleg nálægð
sviðsmyndarinnar. Leikararnir leika
mest á sviðsmyndarskörinni og á
stuttu bili milli hennar og fremstu
sætaraðar. Þetta skapar möguleika
á að fylgjast með svipbrigðum leik-
aranna næstum því eins og með
auga myndavélarinnar í þröngum
skotum. En þar sem hinir leikararn-
ir hverfa ekki af sviðinu þó athyglin
beinist mest að einum þeirra er þetta
eins og áhorfandinn hafi sjálfur al-
gjört vald á því hvert sjónum er
beint og getur því ákveðið að ein-
blína á hvern leikaranna sem er.
Þannig getur áhorfandinn skapað
sína eigin uppiifun, einhvers konar
einkasjónvarpsmynd, þar sem hver
persóna er undir smásjánni hveija
örskotsstund. Af þessu leiðir að leik-
ararnir vinna undir tvöföldu álagi
og geta hvergi slakað á einbeiting-
unni eða unnt sér hvíldar meðan
þeir eru á sviðinu, en hvergi bar á
þreytumerkjum þrátt fyrir þessa sér-
stöðu uppfærslunnar.
Umgjörð leiksins er matstofa í
gömlu, litlu hóteli í sjávarplássi sem
má muna sinn fífil fegri. Þótt innan-
stokksmunir séu hver úr sinni áttinni
og allir mjög raunsæislegir þá er hin
naglfasta sviðsmynd, ef svo má að
orði komast, stílfærð með tilvísun í
ljóðrænni hluta textans. Búningar
eru vel úthugsaðir, þeir styðja við
þær persónur sem höfundur leiðir
fram til leiks og tengja þær fyrir-
framgefnum hugmyndum sem áhorf-
endur hljóta að hafa um slíkt fólk
við álíka aðstæður. Ljósin voru sér-
staklega skemmtileg og mikið spilað
á skugga og skýjafar sem speglaðist
í bakveggnum. Vegna nálægðarinnar
við áhorfendur urðu hárgreiðsla og
förðun vandaverk og greinilegt var
að þar var ekki kastað til höndum.
Tvískiptur texti
Textinn er tvískiptur. Annars veg-
ar hefur höfundur skapað úr daglegu
máli þar sem áherslan er á trúverð-
ugleika og kraft. Hins vegar eru
nærri draumkenndar einræður þar
sem málið er ljóðrænt án þess að
verða upphafið. í tveimur nýlegum
íslenskum harmleikjum, Súkkulaði
handa Silju og Degi vonar, eru skil-
in skörp á milli ljóða og talmáls.
Hér er bilið milli einræðu og sam-
ræðu miklu minna, sem orsakar að
raunsæjum lausnum er aldrei hafn-
að. Einræðunum er yfirleitt beint til
einhvers, hvort sem viðkomandi er
fær um að hlusta eða ekki. Þær eru
ekki slitnar úr samhengi heldur hluti
af heildinni og hluti af söguþræði
en ekki bara persónusköpun. Höf-
undur spilar leikandi á þessa tvo
kosti sem eykur áhrifamátt verksins
eftir því sem því vindur fram. Bygg-
ing verksins er vel af hendi leyst.
Tiltölulega stór hluti verksins fer í
að kynna persónurnar og leggja
grunninn að þeim sviptingum sem
eiga sér stað í seinni hluta síðari
þáttar. Höfundur leikur áhugaverð-
an leik með því að segja áhorfendum
sömu söguna úr munni mismunandi
persóna. Þetta heldur áhuganum
vakandi í þeim köflum þar sem
hægir á og áhorfendur bíða spenntir
eftir að blekkingahulunni verði svipt
frá næstu persónu og ieyndarmál
hennar opinberuð.
Níræð Cookson
hefur söngferil
London. The Daily Telegraph.
RITHÖFUNDURINN Catherine
Cookson hefur hafið nýjan feril
sem lagahöfundur og söngvari,
þó orðin sé níræð. í vetur verður
gefinn út geisladiskur með flutn-
ingi hennar á ýmsum þekktum
lögum, auk lags sem hún samdi
sjálf og nefnist „Falling Leaves".
Á meðal þess sem Cookson
syngur eru „Danny Boy“ og „My
Way“. Þau voru tekin upp fyrir
tíu árum en eiginmaður hennar,
Tom, rakst á þau fyrir skemmstu,
vissi ekki af tilvist Iaganna. „Hann
spilaði þau og við vorum bæði
jafnundrandi og lirifin þegar
þessi kona byrjaði að syngja. Ég
trúði því ekki að þetta væri ég,“
Diskurinn kemur út fyrir jólin
en af öðru efni má nefna lög sem
minna á barnæsku skáldkonunnar
í Tyne Dock í Norðaustur-Eng-
landi. Diskurinn nefnist „Her
Way“ og voru nokkur lög af hon-
um flutt í níræðisafmæli Cookson
fyrir skemmstu. Hafði það mikil
áhrif á viðstadda, sem felldu sum-
ir hveijir tár, að sögn útgefand-
ans.
Fastlega er búist við að geisla-
diskurinn muni seljast vel, en
bækur Cookson hafa selst í yfir
100 milljónum eintaka um heim
alian, auk þess seni bækur hennar
eru vinsælasta lestrarefnið á
breskum bókasöfnum.
Morgunblaðið/Hilmar Þór
HÖFUNDURINN, Karl Ágúst Úlfsson, hylltur af leikstjóra, leikurum og leikhúsgestum
að sýningu lokinni.
Leikur í sérflokki
Leikurinn er í sérflokki enda um
suma reyndustu leikara Þjóðleik-
hússins að ræða. Kristbjörg Kjeld
og Helgi Skúlason leika Kötu og
bílstjórann, persónur sem eru í jaðri
sögukjarnans. Þau eru kynnt áhorf-
endum til að skapa stemmningu og
skapa áheyrendur sem bregðast við
þeim persónum sem eru í miðju
dramans. Þetta eru samt ekki á
neinn hátt lítilvæg hlutverk. Helgi
fer létt með að skapa sannferðugan
bílstjóra og lífsfílósóf og einræðurn-
ar hljóma ljúflega úr munni hans.
Kristbjörg skapar meistaralega konu
sem lifir meira í endurminningunum
en núinu, konu sem er ekkert sér-
staklega vel gefin en hefur spilað
eins vel og hún kann úr því sem
henni var gefið. Magnús Ragnarsson
leikur Bjarna, hlutverk þar sem allt
verður að leggja í sölurnar til að
persónan verði trúverðug í meðför-
um leikarans. Það tekst með ólíkind-
um og Magnúsi tekst með réttri
tímasetningu og hnitmiðaðri líkams-
beitingu það ómögulega, að öðlast
traust og samúð áhorfenda, sem er
bráð nauðsyn til að endirinn gangi
upp. Þröstur Leó Gunnarsson var í
útliti og látbragði sannfærandi sem
Jakob, en framsögn hans var einum
of flöt og í túlkun hans einhver hol-
ur hljómur, sérstaklega í rólegri at-
riðum. Marta Lilju Guðrúnar Þor-
valdsdóttur vann á með hægri stíg-
andi og náði áhrifamiklu hámarki í
lokin. Raddbeitingin og innlifunin
var ótrúleg en aðeins bar á því að
handahreyfingar væru yfirdrifnar.
Ragnheiður Steindórsdóttir lék
Brynju og hún er jafn frábær í harm-
leik hér og í kómíkinni í Taktu lagið
Lóa. Áhorfendur skynja vel óyndi
það sem hijáir hana í upphafi leiks
og hennar viðbrögð við atburðum
verða þeirra viðbrögð. Hófstilltur
leikur sem nær heljartökum á þeim
sem fylgdust með.
í heildina er óhætt að hrósa Þjóð-
leikhúsinu fyrir þessa fyrstu frum-
sýningu leikársins. Ef jafn vel tekst
upp með önnur verkefni vetrarins
er engu að kvíða.
Sveinn Haraldsson
kr.stgr.
um nýja yfirburða-
buonavél frá Whirlpool
ÖS)
Heimilistæki hf
SÆTÚNl 8 SÍMI 569 1500
Þessi nýja þvottavél frá
Whirlpool skartar mörgum
tækninýjungum og kostum
sem þú skalt ekki láta fram
hjá þér fara.
- Lágt verð!
- Stór hurð sem opnast 156’
þér til þæginda.
-„Water lift system" sem
eykur gæði þvottarins.
- Ullarvagga. Vélin „vaggar"
þvottinum Ifkt og um
handþvott væri að ræða.
- Nýtt silkiprógram.
- Barnalæsing.
Umboösmenn um land allt.
AWM254
AWM255
AWM256
AWM258
500/800sn
600/900sn
600/1 OOOsn
120/1200sn
62.300 kr.stgr.
69.250 kr.stgr.