Morgunblaðið - 24.10.1996, Blaðsíða 25
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 24. OKTÓBER 1996 25
LISTIR
Hækur og söguljóð
BOKMENNTIR
Ljóðabækur
MEÐAN ÞÚ GEFUR
eftir Gunnar Dal. Fjölvaútgáfan
1996 - 93 bls.
VEGALJÓÐ
úrval ljóða Tolkiens úr Hringa-
dróttinssögu í þýðingu Geirs Krist-
jánssonar. Fjölvaútgáfan
1996-92 bls.
HÆKA er aldagamall japansk-
ur bragarháttur sem byggist á
öðrum og enn eldri japönskum
bragarhætti sem nefnist tanka. í
tönkunni er þijátíu og einu
atkvæði skipað reglulega í
fimm ljóðlínur en í hækunni
er gengið enn lengra í spar-
semi orðanna og sautján
atkvæðum raðað í þrjár lín-
ur. Form þessara ljóða er
með djúpstæðum hætti ofíð
saman við innihald þeirra.
Því má fullyrða að hófsemi
í notkun orðanna spegli þá
hógværð og kyrrð sem ríkir
í þessum ljóðum. Þessar
tvær gerðir japanskrar
stöku hafa á liðnum áratug-
um náð talsverðri útbreiðslu
á Vesturlöndum og má hér
á landi benda á vandaðar
útgáfur á þýðingum Helga
Hálfdánarsonar og Óskars Árna
Óskarssonar.
í nýrri ljóðabók Gunnars Dal
er að finna eitt hundrað áttatíu
og þijár hækur sem eiga það sam-
eiginlegt að lyfta speki og visku
hins einfalda upp í hæstu hæðir.
Utlit bókarinnar og umbrot rennir
stoðum undir slíka túlkun þar sem
allar blaðsíður bókarinnar eru
rammaðar inn með mynd af
óravíddum himingeimsins. í for-
mála fullyrðir höfundur að bók
hans sé „fyrsta frumorta ljóðabók
á íslensku þar sem eingöngu eru
hækur“ og í framhaldi af því setur
hann fram þá hæpnu hugmynd
að nefna þetta ljóðform þríhendur
á íslensku. Slík nafngift er í senn
óþörf og bagaleg. Hæka er prýði-
legt tökuorð og ástæðulaust að
finna þessum japanska bragar-
hætti nýtt nafn sem telja má ís-
lenskara. Hæka er stutt orð sem
fer vel í munni og lagar sig eðli-
lega að íslensku beygingarkerfi.
Að auki er orðið þríhenda til í ís-
lensku máli sem heiti yfír tersínu
sem er óskyldur bragarháttur af
ítölskum uppruna. í íslenskri ljóða-
gerð nær þríhendan líklega mestri
hæð í söguljóði Jónasar Hallgríms-
sonar um Gunnarshólma.
í hækusmíð sinni fylgir Gunnar
Dal þeirri einföldu en jafnframt
ströngu atkvæðareglu japanskrar
hækugerðar að sjö atkvæða ljóð-
lína fari á milli tveggja fímm at-
kvæða lína. Hann er trúr forminu
og bendir á í formála að form
hækunnar eigi sér táknræna
merkingu í huga Japana. Sautján
atkvæði eiga að tákna eitt andar-
tak sálarinnar og tvær fimm at-
kvæða línur eiga að tákna sam-
ræmi en séu þær margfaldaðar
með sjö verður útkoman tákn hins
alheimslega samræmis: taó. Hæk-
ur Gunnars Dal eru umfram allt
trúarleg ljóð sem eiga að opna
lesendum dyr að djúpum og algild-
um sannindum enda er sú viska
sem skáldið vill koma á framfæri
í forgrunni allra ljóðanna. Hin
þögla og árstíðabundna náttúru-
mynd sem einkennir svo sterkt
japanska hækusmíð er hvergi sjá-
anleg. Hér er tungutak og hugsun
trúarheimspekinnar miklu fremur
sett í form hækunnar:
Að gæta sauða
Elsta verk siðmenntaðs heims
Er enn í gildi
Hugsjón þín er góð
Þegar leiðarljós þitt er
Hófsemi mannúð
Vegna hins trúarlega undirtóns
þessara ljóða verður boðun sann-
leikans of sterk í þeim. Það vantar
sárlega að dregin sé upp mynd af
hinu órofna og einstaka sambandi
manns og náttúru sem er einn
mikilvægasti þáttur japanskrar
hækugerðar. Hækur Gunnars Dal
nálgast miklu fremur að vera yfír-
lýsingar um guðlega og mannlega
visku og eiga því meira skylt við
fleyg orð og fagra hugsun.
Vegaljóð er heiti á nýút-
kominni bók sem hefur að
geyma úrval ljóða Tolkiens
úr Hringadróttinssögu í þýð-
ingu Geirs Kristjánssonar.
Hér er um að ræða fallega
útgáfu bókar í litlu broti með
fjölda frábærra myndskreyt-
inga úr erlendum útgáfum
sögunnar. Hveiju ljóði er
fylgt úr hlaði með skýringar-
texta þar sem einstakir at-
burðir Hringadróttinssögu
eru rifjaðir upp. Þetta eru
hvort tveggja í senn frásagp-
arljóð og stef í ýmsum til-
brigðum sem gegna því hlut-
verki að fylla upp í hina þyrn-
umstráðu en um leið heillaríku
vegferð Hobbitanna sem sagt er
frá í sögunni. Tónn þessara ljóða
er oftast nær gamansamur þótt
hættumar leynist víða:
Nú kveðjum, sveinar, kot og höll!
Þótt kólni og geri skúraföll,
skal riða fyrr en roðar ský
á rökkurskóg og nakin fjöll.
Flest eru þetta mjög sönghæf
ljóð enda hrynjandi þeirra sterk
sem kallar fram þá hugmynd að
gaman væri að sjá einstök atriði
Hringadróttinssögu sungin og
flutt á leiksviði. Þegar á heildina
er litið eru þýðingar Geirs Kristj-
ánssonar á ljóðum Hringadróttins-
sögu afar vandaðar og eiga að
fullu skilið þá athygli sem þessi
bók veitir þeim.
Jón Özur Snorrason
Geir Kristjánsson Gunnar Dal
Fondue á
fimmtudögum
í Skrúði
A fimmtudagskvöldum í vetur geta fondue aðdáendur komið
í Skrúð og gætt sér á þessum skemmtilegu og ljúffengu réttum.
Boðið verður upp á kjötfondue, ostafondue, fiskifondue,
grænmetisfondue, kabarettfondue og eftirréttafondue.
Til að gera kvöldið enn ánægjulegra leikur Jóna Einarsdóttir
ljúfa tónlist á harmonikku.
-þín sagal
Verð frá kr. 39.932
Vikuferð til Kanarí 19. nóv., hjón
með 2 böm.
Verð frá kr. 45.960
Vikuferð til Kanarí 19. nóv.. 2 í
íbúð. Flug, gisting. ferðir til og
frá flugvelli. íslensk fararstjóm.
Hvenær er iaust?
19. nóv.-20 sæti
26. nóv. - laus sæti
17. des. ~ uppselt
24. des. - 15 sæti
31.des.-iaussæti
7. jan. - síðustu sætln
14. jan. - laus sæti
4. feb. - Ll sæti laus
11. feb. - 8 sæti laus
25. feb. - 21 sæti iaust
4. mars - 23 sæti laus
19. nóvember
Kanaríferðir Heimsferða hafa fengið
ótrúlegar undirtektir í vetur og nú bjóðum
við spennandi vikuferð hinn 19. nóvember
þar sem þú getur skotist í sólina í nokkra
daga og notið alls hins besta sem Kanarí
hefur að bjóða á hreint ótrúlegum kjörum.
Nú bjóðum við viðbótargistingu á Paraiso
Maspalomas, einum vinsælasta gististað
okkar, allar íbúðir með eldhúsi, baði, stofu,
einu svefnherbergi og svölum. Beint flug
báðar leiðir með Boeing 757.
zsfTT*. CE s
mmm 'mmu
^^ÍSFE^I
Austurstræti 17, 2. hæð • Sími 562 4600
tdfac&átálafi
Efþig vantar vandaða og fallega
eldhússtóla þá skaltu koma til okkar
því við eigum til svo fjölbreytt úrval
af eldhússtólum á hagstæðu verði.
-Sjón er sögu ríkari-
Verlð velkomin
Komið í stærstu
húsgagna verslun
landsins. Hjá okkur
eru næg bílastæði
og alltaf heitt kaffi
á könnunni. itsst (g)