Morgunblaðið - 24.10.1996, Blaðsíða 34

34 FIMMTUDAGUR 24. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Endurgreiðslur námslána
og húsnæðislánakerfið
AÐ NÁMI loknu er
ofarlega í huga flestra
námsmanna að eignast
eigið húsnæði. Fæstir
þeirra eiga mikið spari-
fé frá námsárunum,
svo ekki er óalgengt að
fólk leigi í nokkur ár,
leggi fyrir og kaupi síð-
an húsnæði. Allir vita
' að það getur verið
þungur róður fyrir ungt
fólk að eignast eigið
húsnæði, en skuldi það
námslán er því gert enn
erfíðara fyrir vegna
óréttlátra reglna Hús-
næðisstofnunar.
Til að fá húsbréfalán
þarf því engan að undra
að margir námsmenn
kjósa að gefa ekki upp
allar sínar skuldir í
greiðslumati. Þeir eru
nánast nauðbeygðir til
þess ætli þeir að eign-
ast eigið húsnæði. Þetta
er hættulegt; kerfí sem
er þannig uppbyggt að
æ fleirum fínnst eðlilegt
að fara í kringum það
er dauðadæmt.
Vegið að
sjálfseignarstefnu
í húsnæðismálum
Stefán
Aðalsteinsson
eða yfírtaka þau þarf að liggja fyr-
ir greiðslumat og samþykki Hús-
næðisstofnunar. Húsnæðisstofnun
vinnur eftir þeirri reglu að lántak-
endur megi ekki greiða meira en
18% af heildartekjum í afborganir
lána, sama hvaða nafni þau nefn-
ast. Þegar tekið er tillit til afborg-
• ana námslána í greiðslumati er það
gert með þeim hætti að greiðslur
síðasta árs eru dregnar frá leyfileg-
um heildarafborgunum samkvæmt
18%-reglunni. Slíkt jafngildir því
að endurgreiðsluhlutfall námslána
sé dregið frá 18%-greiðsluhlutfalli
Húsnæðisstofnunar.
Kerfið hvetur námsmenn til
undandráttar í greiðslumati
Námslán eru nú veitt með end-
urgreiðslubyrði er nemur 5% af tekj-
j um í 5 ár og 7% eftir það. Hjá
Húsnæðisstofnun nemur greiðslu-
mat þeirra sem skulda námslán 13%
fyrstu árin en eftir það 11%. Það
Þeir sem skulda
námslán eru illa settir
varðandi greiðslumat. Óhófleg
tekjutengingarárátta hins opinbera
á tekju- og gjaldaliðum einstaklinga
verður þess valdandi að auknar
tekjur í krónum talið duga ekki
lengur til, heldur þurfa tekjurnar
að aukast um ákveðna prósentu til
að greiðslumatið hækki.
Eins og málum er nú háttað duga
250.000 króna fjölskyldutekjur að-
eins til greiðslumats að fjárhæð
32.500 krónur á mánuði, því frá
hámarki Húsnæðisstofnunar dregst
5% afborgun námslána. Stofnunin
treystir fjölskyldunni ekki til að
reiða meira af hendi til húsnæðis-
þarfa, þótt sú fjárhæð nægi vart
til leigu á tveggja herbergja íbúð
(sjátöflu).
Ekki væri ósann-
gjarnt, segir Stefán
Aðalsteinsson, að
endurgreiðsla náms-
lána yrði dregin frá
við útreikning greiðslu-
byrði húsbréfa.
Svo virðist sem fyrrverandi
námsmönnum sé treyst í minna
mæli en öðrum til að kaupa eigið
húsnæði og standa í skilum. Engu
líkara er, en að reiknað sé með að
menntafólk sé verr í stakk búið til
að eignast eigið húsnæði en aðrir,
og enn verr eftir þvi sem lengra
líður frá námslokum. Auðvitað er
þetta rökleysa. Nær væri að gefa
námsmönnum jafna möguleika á
við aðra að nýta sér húsbréfakerfið,
heldur en að stuðla að óréttlæti
með órökréttu kerfi.
6.000 krónum meiri
greiðslubyrði krefst
33-54.000 kr. tekjuaukningar
Sú rökleysa sem felst í hlutfalls-
legu greiðslumati Húsnæðisstofn-
unar kristallast í eftirfarandi dæmi:
Mánaðarleg greiðslubyrði af hverri
milljón í húsbréfum er um 6.000
krónur. Til þess að mega takast á
Greiðslumat miðað við mánaðarlaun fjölskyldu:
Laun: 150.000 200.000 250.000 300.000
aðrir en námsm.: 18% 27.000 36.000 45.000 54.000
námsm. f. árin: 13% 19.500 26.000 32.500 39.000
námsm. e. 7 ár: 11% 16.500 22.000 27.500 33.000
hendur þessa 6.000 króna greiðslu-
byrði þurfa tekjur að aukast um
33.000 til 54.500 krónur, sam-
kvæmt greiðslumatskerfi Hús-
næðisstofnunar. Útborguð laun, að
frádregnum greiðslum af námsíán-
námslána yrði dregin frá heildar-
tekjum umsækjanda áður en
greiðslubyrði húsbréfa er reiknuð
út. Þannig væri unnt að taka tillit
til greiðslubyrði námslána í krónum
en ekki prósentum. Eftir stæðu
raunverulegar krónur aflögu en
ekki hinar síendurteknu og merk-
ingarlausu prósentur.
Að teknu tilliti til skatta yrði
greiðslugeta mismunandi fjöl-
skyldna eftirfarandi, miðað við að
endurgreiðslur námslána yrðu
dregnar frá í krónum áður en pró-
sentureglu Húsnæðisstofnunar er
beitt: (sjá töflu).
Nýtt greiðslumat miðað við mánaðarlaun fjölskyldu
Laun: 150.000 200.000 250.000 300.000
aðrir en námsm. 27.000 36.000 45.000 54.000
námsmenn f. árin 23.781 31.708 39.635 47.562
námsmenn e. 7 ár 22.494 29.991 37.489 44.987
um, nema 18.500 til 26.500 krón-
um. Að ein fjölskylda skuli þurfa
að auka ráðstöfunarfé sitt 8.000
krónum meira en önnur til að vera
treyst til að greiða sömu 6.000
krónurnar er fáheyrt.
Skattar, lífeyrissjóðsiðgjöld og
afborganir námslána eru allt tekju-
tengdar stærðir. Við bætist að
greiðslumat Húsnæðisstofnunar er
tekjutengd stærð þótt raunveruleg
greiðslubyrði aukist aðeins um
fasta upphæð — 6.000 krónur á
mánuði á hveija milljón. Sex þúsund
krónum hærri greiðslubyrði krefst
aðeins sex þúsund kr. hærri tekna
eftir skatt, ekki 33 til 54 þúsund
kr. hærri tekna.
í núverandi kerfi gerir Húsnæðis-
stofnun enga tilraun til að meta
raunverulegar tekjur til greiðslu-
mats — aðeins prósentur af tekjum.
Hafi menn ekki vissa prósentu dug-
ir ekki að eiga fyrir afborgunum,
að mati Húsnæðisstofnunar.
Vitanlega þarf að taka tillit til
endurgreiðslu námslána í greiðslu-
mati Húsnæðisstofnunar, en á þann
hátt að eðlilegt samhengi sé. Ekki
væri ósanngjarnt að endurgreiðsla
Við þetta eykst reiknuð greiðslu-
geta þeirra sem greiða af námslán-
um og samkvæmni eykst í kerfinu,
því tekið er tillit til raunverulegrar
greiðslubyrði námslána. Á þennan
hátt gæti Húsnæðisstofnun komist
hjá því að fólk ofgerði greiðslugetu
sinni vegna námslánaafborgana, án
þess að það bitnaði um of á mögu-
leikum þess til að eignast eigið
húsnæði,
Sjálfseignarstefnan í húsnæðis-
málum á sér orðið langa sögu á
íslandi. Ef það er ekki ætlun stjórn-
valda að ýta skuldurum námslána
inn í félagslega húsnæðiskerfíð, þá
er nauðsynlegt að breyta greiðslu-
mati Húsnæðisstofnunar. Stjóm
SÍNE leyfir sér að beina þeim til-
mælum til félagsmálaráðherra og
til Húsnæðisstofnunar, að lagfæra
nú þegar það misræmi sem er milli
þeirra er skulda námslán og ann-
ara, í greiðslumati Húsnæðisstofn-
unar.
Höfundur er
rekstrarhagfræðingur og
formaður SÍNE, Sambands
íslenskra námsmanna erlendis.
Helstefna stjómvalda
„móðuharðindi samtímans“
HUGTOKIN vald,
boð og bönn, eru stór
orð og þegar þeim er
beitt af kappi frekar
en forsjá breytast þau
í andhverfu sína og
verða að hroka og for-
heimsku. Ég velti fyrir
mér hvort stjórnvöld
síðustu áratuga hafi
ekki einmitt beitt þeim
af hroka og for-
heimsku þegar núver-
andi kvótakerfi var
komið á. Þessu kerfí
hefur verið fylgt eftir
af slíkri harðneskju að
sumar byggðir þessa
lands eru að leggjast í
auðn. Ég er viss um að þegar Hall-
dór Ásgrímsson og Kristján Ragn-
arsson komu þessu kerfí á gerðu
't þeir sér enga grein fyrir því að
kerfi þeirra yrði að „móðuharðind-
um samtímans".
Þar hefur skömmtun á auðæfum
hafsins farið svo rækilega úr bönd-
um að óveiddur fiskur er leigður
og gengur kaupum og sölum. Þessi
auðleggð, fískimiðin við landið, sem
lögum samkvæmt telst sameign
þjóðarinnar, er misnotuð af þeim
Ragnheiður
Ólafsdóttir
sem telja sig eiga hana,
„sægreifunum", til að
braska með. Þeir vilja
fá þessa sameign
ókeypis til að selja,
leigja og braska með
og fara meira að segja
opinberlega fram á að
fá að veðsetja þetta fjö-
regg þjóðarinnar! Hví-
líkt siðleysi.
Ég spyr - er ekki
hægt að kalla alla þá
til ábyrgðar sem hafa
komið kvótakerfínu á
og hafa á silfurfati
fært auðleggð okkar í
hendur örfáum aðilum,
„sægreifunum"?
Ég vil að umboðsmaður Alþirigis
kanni í hvaða stöðu við landsmenn,
eignaraðilar fískimiðanna, erum og
hvort alþjóðalög ná ekki til allra
þessara manna og þeirra stjórnvalda
sem leyfa brask með þjóðareignir?
Ég spyr - hvers vegna eiga út-
gerðarmenn umfram skipstjórnar-
menn og aðra sjómenn, sem leggja
bæði líf og limi í hættu til að veiða
og koma með aflann að landi, að
fá kvótann? Af hverju fá ekki sjó-
menn og fiskverkafólk kvótaúthlut-
VIÐSKIPTANÁM N
Fjölbrautaskólinn Breiðholti
Innritun á vorönn 1997
lýkur 1. nóvember.
Af viöskiptasviöi FB hafa 974
nemendur útskrifast meö
verslunarpróf frá árinu 1975.
FB þegar þú velur viðskiptanám. ,
Er ekki kominn tími
til, spyr Ragnheiður
Qlafsdóttir, að
Vestfirðingar stofni
eigið fríríki?
un ef þetta kerfi er svona réttlátt?
millifsSíberíuvist
Nú er skipstjómarmönnum skip-
að, frá útgerðarmönnum í landi, að
sækja afla á fjarlæg mið, t.d. „Sí-
beríu-gúlag“ íslendinga, Smuguna,
til þess að útgerðin geti leigt kvót-
ann af skipunum burt á meðan! -
En gera þessir sömu útgerðaraðilar
sér ekki grein fyrir því hvers konar
andlegri kúgun þeir beita gagnvart
skipshöfnum sínum? Með þessari
Síberíuvist sjómannanna og þeirri
frelsissviptingu sem hún skapar
valda þeir mikilli andlegri vanlíðan
sem alltof oft endar með sjálfsmorð-
um eða annarri ógæfu. Er ekki
kominn tími til að endurskoða þessa
fískveiðistjórnun og endurskoða þá
ofurtrú sem menn hafa á hafrann-
sóknum? Mér sýnist að menn sem
aldrei hafa migið í saltan sjó hafí
mun minni þekkingu á hafinu en
jarðeðlisfræðingar á Vatnajökuls-
gosinu. Munurinn er bara sá að
jarðvísindamenn viðurkenna þekk-
ingarmörk sín.
Glötun
Eins og fyrr segir viðgengst alls
kyns brask og svínarí, beinlínis
vegna kvótans. Sumir bátar veiða
t.d. sandkola inni á fjörðum og fá
ekki einn einasta þorsk á meðan
næstu bátar við hliðina mokveiða
þorsk. - Menn landa fram hjá vigt
í tugum, hundruðum ef ekki þús-
undum tonna um land allt, frekar
en að henda fiskinum í sjóinn aft-
ur. Menn veiða innan lögsögu hér
við land eins og innan landhelgi við
Svalbarða og reyna að telja fólki
trú um að þeir veiði í Smugunni.
Smugurnar eru margar og neyð-
in kennir naktri konu að spinna.
Allir vita af þessu svindli, stjórn-
völd líka, en kjósa að þegja þunnu
hljóði! Það vekur mig til umhugsun-
ar um hverra hagsmuna þau gæta?
Getur verið að það sé líka sukk og
svínarí tengt þessum ofuráhuga
stjórnvalda til að viðhalda helstefn-
unni sem er að leiða fjölda byggðar-
laga í glötun? Ef stjórnendur þessa
lands hafa ekki tekið eftir því þá
eru Vestfírðir og Vestfjarðamið
gullkista þjóðarinnar. En hvert fer
allt gull Vestfirðinga? Auðvitað suð-
ur. Já, suður á mölina til að efla
veldi stjórnvalda og sægreifa.
Á sínum tíma færði Halldór Ás-
grímsson, þáverandi sjávarútvegs-
ráðherra, loðnu og síldarkvóta af
Vestfjörðum og setti þann kvóta í
hendur Austfirðinga og á suðvest-
urhornið. Vestfirðingar áttu þá að
eiga meiri þorsk- og grálúðukvóta
eftir. Þessi kvóti var einnig smám
saman tekinn af þeim og færður í
burt, svo nú sitja Vestfirðingar eft-
ir með sárt ennið og mega helst
ekki sækja á eigin mið! Þess vegna
eru byggðarlögin á Vestfjörðum á
vonarvöl í dag.
Ég skora á Fjórðungssamband
Vestfjarða að kalla saman fund með
öllum kjörgengum íbúum svæðisins
til að ræða í alvöru hvort ekki sé
kominn tími til að Vestfirðingar
segi sig úr lögum við hina lands-
fjórðungana og stofna eigið fríríki
og njóta þannig í friði arðsins af
verðmætasköpun sinni. Mætti þá
hugsa sér að í slíku fríríki sæti ríkis-
stjórn með eigin sjávarútvegsráð-
herra sem hugsaði fyrst og fremst
um hag svæðisins. Þá gæti ríkis-
stjórn Vestljarða fært út eigin lög-
sögu og það þyrfti samþykki 80%
íbúa svæðisins til að hleypa skipum
af öðrum svæðum á veiðar í lögsögu
Vestfírðinga.
Vestfírðingar gætu svo sannar-
lega verið. sjálfstæðir og þyrftu þá
enga ölmusu frá ríkisvaldinu. Ekki
þyrfti að friða Vestfirðinga með
dúsum á borð við Vestfjarðagöngin.
Þeir gætu sjálfír byggt upp alþjóð-
legan flugvöll og flutt beint á mark-
aði, fullunnar fisk- og landbúnaðar-
afurðir. Það þyrfti engan kvóta á
uppbyggingu vega á svæðinu eða í
heilbrigðis- og skólakerfínu. Fyrir-
tæki og sveitarfélög þyrftu enga rík-
isstýringu til að sameinast heldur
gætu fyrirtæki og einstaklingar
blómstrað sjálfstætt. Engin höft, boð
eða bönn. Og ekki þyrftu menn að
óttast að Vestfírðingar bæru ekki
fulla virðingu fyrir fískimiðunum.
í dauðateygjum
Vestfirðingar muna vel og
gleyma sjálfsagt aldrei þegar Hall-
dór Ásgrímsson kom kvótakerfinu
á. í framhaldi af þeim gjörningi
keypti Sambandið upp heilu byggð-
arlögin og þegár það svo sálaðist
voru Vestfirðir skildir eftir í dauða-
teygjunum. Ekki hefur ástandið
batnað eftir að Sjálfstæðisflokkur-
inn gekk í eina sæng með Fram-
sókn. Ég spyr mig stundum þessa
dagana, ekki síst eftir landsfund
Sjálfstæðisflokksins, hvor þeirra,
Þorsteinn Pálsson eða Halldór Ás-
grímsson, sé orðinn forsætisráð-
herra? Allavega þótti mér Davíð
Oddsson setja alvarlega niður með
stuðningi sínum við núverandi
Framsóknarhöft kvótakerfisins.
Hvað varð um frjálshyggjupostul-
ann Davíð? Ef núverandi ríkisstjórn
leggur ekki af kvótakerfið og tekur
upp sóknarstýringu í breyttri mynd
skora ég á Vestfírðinga að stofna
sitt eigið ríki. Það getur aldrei orð-
ið verra en núverandi ástand.
Höfundur er fyrrverandi sveitar-
og bæjarstjórnarmaður og sat í
samráðsnefnd um fiskvciði-
stefnuna á vegum Alþingis.