Morgunblaðið - 24.10.1996, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAÖUR 24. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Heimsókn frá
Andesfjöllum á
20 ára afmæli
UNIFEM
ÞESSA dagana er hér í heimsókn
María del Carmen Ramirez frá Suð-
ur-Ameríku, nánar tiltekið frá Perú.
María er fulltrúi hóps kvenna sem
'tekur þátt í stóru ræktunarverkefni
á vegum UNIF-
EM, þróun-
arsjóðs Sam-
einuðu þjóð-
anna. Verkefn-
ið var sett á
stofn til að að-
stoða konur í
Andesfjöllum til að efla jarðyrkju
og til að auka tækni við ræktun.
Það sem er merkilegt við þetta
verkefni í Suður-Ameríku er að
íslenska ríkið lagði þar nokkuð af
mörkum í formi fjárstyrkja. Félag-
ið UNIFEM á Islandi samdi við
utanríkisráðuneytið um fjárfram-
- -,Iög til þessa verkefnis árið 1993,
5 milljónir á ári í 3 ár, eða 15
milljónir alls. Verkefnið fór síðan
af stað 1994 og lagði utanríkis-
ráðuneytið þá strax fram 3,7 millj-
ónir, en þar sem ekki fékkst meira
fé komst verkefnið í vanda í byrjun
árs 1995, en þá kom Lúxemborg
til hjálpar og vandinn var leystur
í bili. Hollendingar eru þriðji aðil-
inn að þessu verkefni.
Konur í Andesfjöllum sóttu um
aðstoð UNIFEM vegna þess að
nánast hungursneyð ríkti á svæð-
inu. Konurnar höfðu misst land sitt
í hendur fyrirtækja sem rækta
grænmeti til útflutnings og því var
orðið litið um afurðir til neyslu. Þær
hófu gamlar ræktunaraðferðir til
vegs á nýjan leik, t.d. við að rækta
í stöllum og hefta uppblástur. Verk-
efnið, sem María del Carmen Ram-
irez tók þátt í, er einskonar sam-
keppnisverkefni þar sem hópar
kvenna keppa um að ná sem bestun
tökum á ræktun og framleiðslu svo
og sölu vöru sinnar. Hópurinn sem
María er fulltrúi varð fyrir valinu
vegna þess hve umbúðir utan um
varning þeirra voru fallegar og
ódýrar og hve vel þeim hafði geng-
-4ð að markaðsfæra vöru sína. Verð-
laun hafa verið veitt árlega fyrir
bestan árangur og fór síðasta verð-
launaafhendingin fram í Bogóta í
Kólumbíu sL vor. Þá var fulltrúa
UNIFEM á íslandi boðið að sitja í
dómnefnd og vera viðstaddur verð-
launaafhendinguna. Margrét Ein-
arsdóttir, varaformaður UNIFEM á
íslandi, var fulltrúi íslands við at-
höfnina. Þar sem verkefninu er að
ljúka var síðasta verðlaunahafan-
um, Maríu del Carmen Ramirez,
boðið að taka þátt í á 20 ára af-
mæli samtakanna í New York
27.-31. október nk. Síðan var
ákveðið að lengja ferð Maríu og því
heimsækir hún einnig ísland og
María verður gestur UNIFEM á
íslandi á morgunverðarfundi fé-
lagsins þann 24. október, á degi
Sameinuðu þjóðanna.
Það er mjög lærdómsríkt að taka
beinan þátt í verkefnum sem þess-
Það er mjög lærdóms-
ríkt, segir Ella B.
Bjarnason, að taka
beinan þátt í verkefnum
sem þessum.
um. Sá tiltölulega litli fjárstyrkur
sem kom til verkefnisins varð kon-
unum í hrjóstrugum fjöllum Suður-
Ameríku mikil hvatning og gerði
þeim kleift að lyfta grettistaki á
þeirra mælikvarða. Þróunarhjálp
sem þessi er jákvæð og kemur ótrú-
lega mörgum til góða, einkum þó
fjölskyldum þeirra sem að verkefn-
inu vinna.
Einnig er lærdómsríkt að kynn-
ast hvernig stjómvöld sinna málum
sem þessum. Jón Baldvin Hanni-
balsson var utanríkisráðherra er
verkefnið fór af stað og samþykkti
að veita þessu máli brautargengi.
Það er hinsvegar ótrúlegt hvernig
efndir ráðuneytisins hafa orðið er
til átti að taka. Hér neðanvið eru
framlög ríkisins til þessa verkefnis
rakin:
KONUR frá Ecuador
að störfum.
1994: 3,7 millj. frá utanríkisráðu-
neyti.
1995: 1,6 millj. frá Þróunarsam-
vinnustofnun íslands.
1996: 0,0 millj. frá utanríkisráðu-
neyti.
9,7 millj. hafa ekki skilað sér til
verkefnisins.
Verkefnið lenti í miklum fjár-
kröggum snemma árs 1995 og kom
þá Lúxemborg inn í verkefnið og
styrkti sem á vantaði. Þróunarsam-
vinnustofnun íslands sýndi málinu
skilning og lagði fram 1,6 milljónir
króna sl. í lok síðasta árs, sem kom
sér einkar vel fyrir verkefnið á
lokastigi þess. Þær 9,7 milljónir
sem ráðuneytið hafði heitið verk-
efninu til viðbótar, er Sharon Cap-
eling-Alakija, framkvæmdastjóri
UNIFEM í New York, var hér í
heimsókn vorið 1993, hafa vonandi
farið til að styrkja enn meira þurf-
andi, en fátæku konurnar í Andes-
fjöllum.
UNIFEM-þróunarsjóðurinn hef-
ur nú starfað í 20 ár. Starfssvið
sjóðsins hefur sífellt aukist og vinn-
ur hann að markmiðum þeim, sem
sett hafa verið á ráðstefnum Sam-
einuðu þjóðanna á undanfömum
árum um nauðsyn þess að bæta hag
kvenna í þróunarlöndum. Það er
mikil ánægja að fá Mariu del Carm-
en Ramirez í heimsókn og þannig
kynnast því hvemig þróunarverk-
efni eru unnin. Einnig er hvetjandi
að sjá hvaða áhrif þau hafa á fólk-
ið sem tekur þátt í slíkum verkefn-
um og hvað fólkið hefur þurft að
leggja á sig til að ná árangri. Erfíð-
ara er að þurfa að afsaka vanefnd-
ir landa sinna.
Höfundur er formaður UNIFEM
á íslandi.
Veisluscilir
Vcttlngohð/lð
lralGAPi-mn
sími 555 4477
r
FJfiLBRAUTASXÚUNN
BREIOHOLTI
SJÚKRALIÐANÁM'
Fjölbrautaskólinn Breiðholti
Innritun á vorönn 1997
lýkur 1. nóvember.
Af heilbrigðissviði FB hafa 362
nemendur útskrifast sem
sjúkraliðar frá árinu 1975.
FB þegar þú velur sjúkraliðanám.
Hvalir, svanir
og æðarkollan
SÚ VAR tíð, að eldri menn hér
á landi hrósuðu sér af því að hafa
drepið fjöldamarga svani og æðar-
kollur.
Nú á tímum finnst flestum vel
upplýstum, vestrænum menningar-
þjóðum álíka níðings-
verk að drepa stóru
sjávarspendýrin.
I sumar kom hér til
lands ungur drengur,
sem var að deyja úr
krabbameini. Hér fékk
hann síðustu ósk sína
uppfyllta, þá ósk að sjá
stóru lagarspendýrin,
heyra til þeirra og
njóta nálægðar þeirra.
Hann fór glaður heim
með fagra minningu
um þessa stórvöxnu
vini mannanna. Síðar
kom sorgarfregnin um
drenginn litla sem dó.
Hann tók mynd lagar-
spendýranna og íslands með sér inn
í eilífðina.
Þegar vitrir menn koma saman
á alþjóðaráðstefnum um friðun
hvala hafa íslendingar aldrei sent
Hvalaskoðun hefur,
segir Rósa B. Blöndals,
sterkt aðdráttarafl
á ferðamenn.
þangað fulltrúa, sem hafa verndun
að sjónarmiði og jafnvel sent þang-
að háttvirtan forstjóra olíufélagsins
Esso, Kristján Loftsson, og á undan
honum föður hans, Loft, forstjóra
Hvals hf. Málflutningur þeirra var
á þessum ráðstefnum Islandi til
ævarandi smánar. Því miður vita
menn lítið enn sem komið er um
lífkeðju sjávarins eða hvað heldur
henni gangandi í raun. Menn vita
ef til vill enn minna um það hvað
langt eyðingin á þessum hnetti má
ganga til þess að sú eyðing sé óaft-
urkallanleg og haldi áfram til al-
gjörrar tortímingar.
Jóhannes S. Kjarval skrifaði
fyrstur grein um hvalfriðun. Hið
stóra hjarta hvalanna.
Greinin birtist í Morgunblaðinu
14. mars 1948. Á þessum tíma vildu
menn hefja hvalveiðar í stórum stíl
til auðsöfnunar. í greininni segir
listmálarinn m.a.: „í þessu máli,
sem er stórmál, ber að líta á það
listræna í þvi tignlega, tigulega lífi
hvalanna. Eftirtektarvert er það,
eftir því sem hvalveiðarahugsun
fullkomnast og finnur sinn hag nær
settu marki, eftir því grípur stríðs-
æsingamöguleikinn víðtækara um
sig í heiminum og þó er þetta í sjálfu
sér engin furða, þar sem tilgangur-
inn er að veiða hið stóra hjarta, sem
auðvitað tekur á móti hinni grimm-
úðlegu, mannlegu hyggju - hugsun
og endurgeislar henni.“
Þessi orð ættu að sína hversu
mjög Jóhannes Kjarval, listmálari,
var á undan þjóð sinni í grundvallar-
hugsun um verndun lífs og tilveru.
Það má segja að nútíma vísinda-
menn, sem fara um höfin og fylgja
hvölunum eftir, Verða vinir og kynn-
ast þeim náið sem vinir, komist að
sömu niðurstöðu. Slíkir vísinda-
menn eru óravegu frá viðhorfí
þeirra vísindamanna, sem telja sig
þurfa aðstoð hvaladrápara. Gísli
Glslason, vísindamaður á þessu
sviði, kallar rannsóknirnar, sem
fara fram með aðstoð Hvals hf. -
vísinda vændi. Nú stendur enn til
að hefja hvalveiðar þó sölumögu-
leikar og aðrar aðstæð-
ur séu mjög breyttar
frá því sem áður var.
Hugsunarháttur for-
stjóra Esso virðist þó
ekki hafa breyst þar
sem hann vill hefja
hvaladráp án þess að
hafa nokkurn vissan
markað fyrir afurðirn-
ar. Bara drepa og sjá
svo hvort við seljum
eitthvað á eftir virðist
vera markaðstækni
forstjórans. Það hefur
borið við að Kristján
Loftsson hefur komið
fyrir alþjóð, að því er
virðist í þeim tilgangi
að kynna fyrir almenningi hversu
mikil útgjöld eru samfara því hjá
honum að halda hvaladrápstækjun-
um hjá Hvali hf. í viðbragðsstöðu
til hvaladrápa. Ef til vill væri snjall-
ræði hjá Kristjáni að kynna sér
brotajárnsmarkaði fremur en hval-
kjötsmarkað. Það er almennt viður-
kennd aðferð til að losa sig við úr-
elt járnarusl.
Einn af vorum stærstu hvöium -
íslandssléttbakur - er útdauður.
Þannig fara veiðimenn alltaf að
hafi þeir fijálsar hendur.
Nú hafa þau gleðitíðindi spurst,
að á ný eru hvalir, jafnvel stór-
hveli farin að koma aftur inn á flóa
og firði. Húsvíkingar voru braut-
ryðjendur í hvalaskoðun hér á landi.
Þetta afburða snjalla framtak hefur
nú hlotið slíkar vinsældir meðal
ferðamanna, að vel gæti orðið um
byltingu að ræða í aðsókn ferða-
manna til landsins.
Jafnvel hópur blindra manna
kom hér til lands í sumar til þess
að fá að heyra til stóru sjávarspen-
dýranna og njóta nálægðar þeirra;
kannski voru þessir blindu menn
betur sjáandi en ýmsir íslenskir
ráðamenn, sem eru fúsir að fórna
erlendum mörkuðum fyrir hylli
Kristjáns og Hvals hf. og telja sig
ekki sjá hval ef það er ekki verið
að kvelja úr honum lifið og hluta
hann í sundur.
Ein ástæðan fyrir hinum miklu
vinsældum og aðdráttarafli ferða-
manna að hvalaskoðun er hversu
mikilla vinsælda sjónvarpsefni nýt-
ur sem sýnir lifnaðarháttu hvala
og lýsir þeirri miklu framþróun, sem
á sér stað í þekkingu vísindamanna
á veru þessara stóru lagarspendýra,
sem hafa heitt blóð eins og við,
næmt tilfinningalíf og flókið
merkjamálakerfi í samskiptum sln
á milli.
Þessir vísindamenn dáðst mikið
að því hversu náin vinátta tekst á
milli þeirra og hvalanna sem þeir
rannsaka, enda hafa hvalir marg
sýnt mönnum vináttu og oft bjargað
mönnum úr yfirvofandi háska. Það
er með ólíkindum hvað lítið fréttist
af starfí _ þessara vísindamanna
hingað til íslands og ótrúleg sú ein-
angrun sem virðist gilda, bæði á
sjónvarpsefni og öðrum upplýsing-
um frá þessu merka starfi.
Höfundur er skáldkona.
Rósa B.
Biöndals
5\^é7/X^\ö5L
r Gœðavara
Gjafavara — matai oij kaffislcll.
Allir verðílokkar.
/VERSLUNIN
Heimsfræqir hönniiðir
m.a. Gianni Versatc.
'Lnngavegi 52, s. 562 4244.