Morgunblaðið - 05.11.1996, Blaðsíða 6

6 ÞRIÐJUDAGUR 5. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Frá ráðstefnu Ferðafélagsins um ferðastefnu á miðhálendinu
Morgunblaðið/RAX
BRENNISTEINSALDA við Landmannalaugar, sem er í nálægð við hina vinsælu gönguleið milli Landamannalauga og Þórsmerkur.
Nauðsynlegt að einfalda
stjórn á hálendinu
Á ráðstefnu Ferðafélags íslands um ferða-
stefnu á miðhálendinu kom meðal annars
fram að félagið hyggst m.a. auka fjölbreytni
gönguleiða um hálendið. Jóhannes Tómas-
son sat ráðstefnuna og dregur hér fram nokk-
ur atriði úr erindunum sem þar voru flutt.
ORKUIÐNAÐURINN hefur ráðið
ferðinni á hálendinu. Gera verður
áætianir um þarfir orkuiðnaðarins
og ferðaþjónustan á að beita sér fyr-
ir skipulagi á þörfum hans til að
þessar greinar geti búið saman. Við
getum ekki lagst gegn öllum virkjun-
um en taka verður tillit til ferðaþjón-
ustunnar sem veltir milljörðum
króna.
Þetta kom m.a. fram í erindi
Hauks Jóhannessonar, jarðfræðings
og varaforseta Ferðafélags Islands,
um umhverfis- og skipulagsmál á
ráðstefnu félagsins sl. laugardag þar
sem rædd var ferðastefna á hálend-
inu. Þar voru flutt sex erindi og sóttu
ráðstefnuna um 200 manns. Páll Sig-
urðsson, forseti félagsins, sagði í
setningarávarpi sínu að ráðstefnan
væri haldin til að fá umræðugrund-
völl um stefnu félagsins, hún væri
liður í endurskoðun sem nú stæði
yfir á rekstri, starfi og stefnu þess
á mikilvægum starfssviðum. Sagði
hann endurskoðunarstarfið og bætta
stefnumörkun vera eins konar af-
mælisgjöf en félagið heldur upp á
70 ára afmæli á næsta ári.
Páll Sigurðsson minnti á að yfir-
völd ferðamála í landinu hefðu fyrir
alllöngu markað þá stefnu að gisti-
og þjónustuaðstöðu fyrir ferðamenn
sem sæktu inn á hálendið skyldi
komið upp við jaðra þess en í óbyggð-
unum sjálfum 'verði aðstaðan með
einföldum hætti. Sagði hann þessa
stefnu tvímælalaust framlag til auk-
innar og basttrar náttúruverndar á
hálendinu. „Á síðari árum hefur mjög
aukist og dýpkað skilningur manna
á því hversu mikilvæg auðlind há-
lendið er og hve miklu varðar að þar
verði ekki - af skammsýni og vegna
hugmynda um skyndigróða og marg-
vísleg „gerviþægindi" - framin ill-
bætanleg eða jafnvel óbætanleg glöp
gagnvart náttúrunni sjálfri sem og
komandi kynslóðum íslendinga. Sá
auður sem felst í ósnortnu landi -
ekki síst þegar fegurð þess og tign
er jafnmikil og við blasir á hálendi
okkar - er einnig í vissum skilningi
„siðferðileg sameign" allra
manna,“ sagði Páll enn-
fremur. Sagði hann Ferða-
félagið aðhyllast þessa
stefnu og hefði unnið eftir
henni og taldi ólíklegt að
á því yrðu breytingar á næstu árum.
Gísli Gíslason, landslagsarkitekt
hjá Landmótun, gerði grein fyrir
þeirri vinnu sem farið hefur fram að
undanförnu um skipulag miðhálend-
isins. Með því eru skilgreind svæði
sem vemda þarf vegna náttúrufars,
vatnsbúskapar, sögu eða fornminja,
skipuleggja þarf nytjar eins og orku-
öflun, byggingar, samgöngur og
þjónustu við ferðamenn og væri há-
lendinu þannig skipt í reiti. Skipulag-
ið yrði síðan lagt fyrir sveitarfélögin
sem aðild ættu að málinu og með-
ferð þess yrði að öllu Ieyti hin sama
og væri með aðra skipulagsvinnu hjá
hinu opinbera.
Jón Viðar Sigurðsson jarðfræðing-
ur kynnti hugmyndir um gönguleiðir
á hálendinu sem nefnd á vegum
Ferðafélagsins hefur kannað og gæti
staðið að, hugsanlega í samvinnu við
aðra aðila. Sagði hann hins vegar
erfitt að setja fram stefnu um fram-
tíðargönguleiðir, yfirleitt byijaði fólk
að ganga um áhugaverðar slóðir og
í kjölfarið kæmu skálar og göngu-
brýr. Þegar hugað væri að nýjum
gönguieiðum sagði hann mikilvægt
að þær væru ekki samliggjandi veg-
arslóðum en upphaf og endir leiðanna
þyrftu þó að vera í góðu vegasam-
bandi. Einnig þyrfti að huga að
hættum og hugsanlegum skemrndum
vegna ágangs og spurning væri hvort
merkja þyrfti slíkar leiðir, nota e.t.v.
stikur í upphafi sem síðar mætti fjar-
lægja þegar leiðin hefði markast.
Þvert yfir hálendið
Ferðafélagið og deildir þess hafa
undanfarin ár byggt upp aðstöðu við
eftirtaldar gönguleiðir: Landmanna-
laugar-Þórsmörk; Hveravellir-Hvít-
árnes; um Ódáðahraun; Snæfell-
Lónsöræfi. Þá kynnti Jón Viðar hug-
mynd um gönguleið þvert yfir há-
lendið, milli Skóga og Ásbyrgis.
Sagði hann hugmyndina að ganga
mætti leiðina í áföngum milli þjón-
ustumiðstöðva, t.d. í 5-6
áföngum. Telja mætti
hvern áfanga fyrir sig
sjálfstæðan og sagði hann
ljóst að þörf væri að skap-
ast hérlendis fyrir áfanga-
skipta leið af þessum toga. Góðar
samgöngur væru við alla áfanga leið-
arinnar, Skóga, Þórsmörk, Land-
mannalaugar, Nýjadal, Öskju, Mý-
vatn og Asbyrgi og því auðvelt að
skipta henni niður. Sagði hann
Ferðafélagið og deildirnar eiga skála
á sjö stöðum á leiðinni, einnig nýtt-
ust skálar og gistiaðstaða í eigu
annarra aðila en ljóst væri að reisa
þyrfti 7-8 nýja skála.
Leiðin frá Skógum norður í Ás-
byrgi er hugsuð yfir Fimmvörðuháls,
um Þórsmörk, Emstrur, Álftavatn,
Hrafntinnusker, Landmannalaugar,
um Veiðivötn og Hraunvötn að Jökul-
heimum, vestan Vatnajökuls í Vonar-
skarð, Nýjadal, norðan Trölladyngju
að< Öskju, að Bræðrafelli, um
Hvammsfjöll, Heilagsdal, Seljahjal-
lagil og Þrengslaborgir, að Reykja-
hlíð við Mývatn og síðan að Leir-
hnjúk, um Hólmatungur og meðfram
Jökulsárgljúfrum í Asbyrgi.
Af öðrum leiðum sem Jón Viðar
kynnti má nefna göngu umhverfis
Langjökul. Ferðafélagið á nú sex
skála við jaðar jökulsins og með því
að bæta við 5 væri hægt að ganga
umhverfís jökuiinn með hæfilegum
dagleiðum. Þá sagði hann að hluti
af þessari leið gæti einnig þjónað
fólki á fjallahjólum. Kanna þyrfti þó
betur leiðina með tilliti til þess og
hvort fjallahjólaleið fari saman við
gönguleið.
Kvóti í gistiskálum
Sigríður Þorbjarnardóttir, líffræð-
ingur og formaður ferðanefndar fé-
lagsins, fjallaði um ferðalög og ferða-
mennsku. Sagði hún að árið 1936
hefðu um 1.400 manns tekið þátt í
ferðum félagsins, um tvö þúsund
árið 1956, rúmlega 6 þúsund árið
1985 og 6.672 á síðasta ári. Farnar
hefðu verið 26 ferðir milli Land-
mannalauga og Þórsmerkur og þátt-
takendur hefðu verið 409. Væru vin-
sældar leiðarinnar slíkar að á stöku
stað þyrfti að huga að
gerð göngustíga vegna
ágangs og hún taldi einnig
vafa leika á því að þessi
leið væri hentug fyrir fólk
á flallahjólum eins og bor-
ið hefði stundum við. Þá nefndi hún
að með nýrri heilbrigðisreglugerð um
skálabyggingar væri gert ráð fyrir
tilteknum rúmmetrafjölda (6) svefn-
rými fyrir hvem gest og sagði Ijóst
að ætti að fara að slíkum reglum
’yrði mjög fámennt og góðmennt í
skálum á hálendinu! Sagði hún að í
skálanum í Drekagili væru nú 16
gistirými en ef fara ætti eftir reglu-
gerðinni mættu aðeins 4 sofa þar.
Ættu allir sem önnuðust rekstur
slíkra skála að reyna að fá þessar
reglur endurskoðaðar.
Haukur Jóhannesson, jarðfræð-
ingur og varaforseti Ferðafélagsins,
ræddi umhverfis- og skipulagsmál.
Sagði hann nauðsynlegt að skipu-
leggja nýtingu á hálendinu og þar
yrði að skoða mörg yjónarmið, orku-
mál, náttúruvernd og afnotarétt.
Nýting hálendis væri margvísleg, hin
hefðbundna snerti búfjárbeit, ferða-
menn vildu fá að njóta þess, orku-
geirinn nýta fallvötn og efnistaka
væri víða hugsanleg. Aðaihættu á
árekstrum sagði hann vera milli
orkugeirans og ferðaþjónustunnar
og ef ekki ætti að koma eitt nýtt
uppistöðulón á ári á hálendinu yrði
að koma þessum málum undir skipu-
lag. Ekki væri þó hægt að leggjast
gegn öllum virkjunum en taka yrði
tillit til ferðaþjónustunnar. Ferða-
menn vildu komast í ósnortna nátt-
úru, víðáttu og jökla og stilla yrði
mannvirkjagerð í hóf. Þá sagði hann
að einnig yrði að koma skipulagi á
sjálfa ferðamennskuna um hálendið
og ekki færi saman að ferðast á
skíðum, vélsleðum eða gangandi og
spurning væri hvort afmarka mætti
að einhverju leyti hvern flokk fyrir
sig.
Þá sagði Haukur það skoðun sína
að einn aðili ætti að stjóma málefn-
um hálendisins en skiljanlegt væri
að sveitarstjórnir vildu nýta mögu-
leika sína ti! tekjuöflunar þar.
Sex stundir milli skála
Kristján M. Baldursson, fram-
kvæmdastjóri Ferðafélagsins, sagði
frá fyrirkomulagi fjallaferða í Noregi
en ferðafélagið þar er mjög öflugt.
Félagsmenn ei'u um 180 þúsund og
félagið rekur 341 gistiskála. Margir
þeirra hefðu upphaflega verið sel og
bændur sem stunduðu seljabúskap
hefðu áður fyrr drýgt tekjur sínar
með því að bjóða gistingu i seljum.
Félagið stefndi að því að milli göngu-
skáianna væri um 6 stunda ganga
og að leiðir væru aðeins merktar þar
sem það teldist nauðsyn-
legt af öryggisástæðum.
Þá sagði hann nokkra
skálana útbúna með mat,
m.a. niðursuðuvörum, sem
göngumenn gætu gengið
í og greitt fyrir og þetta væri jafn-
vel fyrir hendi í skálum þar sem
ekki er gæsla.
Sigrún Helgadóttir líffræðingur
ræddi um miðhálendið sem þjóðgarð.
Taldi hún nauðsynlegt að stjóma
málum öðruvísi en nú væri ef ná
ætti tökum á hálendinu, þessu stærsta
víðemi í Evrópu og spurði hvort svo
væri í raun og sagði að skilgreiningin
á víðerni væri mismunandi.
Jafnréttismál
Ráðherra
andvígur
fhitningi
PÁLL Pétursson, félagsmála-
ráðherra, sem jafnframt fer
með jafnréttismál í sínu ráðu-
neyti, lýsti því yfir í umræðum
utan dagskrár um stöðu jafn-
réttismála á Alþingi í gær, að
hann teldi málaflokknum bezt
komið í sínu ráðuneyti, þar sem
íjölskyldumál væru einnig, og
hann myndi leggjast gegn því
að hann yrði fluttur til forsætis-
ráðuneytis, eins og hugmyndir
hefðu verið uppi um.
Málshefjandi, Kristín Ást-
geirsdóttir, Kvennalista, hafði í
framsögu sinni spurt ráðherr-
ann m.a. álits á þessari flutn-
ingshugmynd, sem byggist á
því að jafnréttismál séu mann-
réttindamál, sem ekki veitti af
að gert yrði hærra undir höfði
í stjórnsýslukerfinu.
Lýst eftir
viðhorfsbreytingu
Kristín gerði einnig skýrslu
félagsmálaráðuneytis um fram-
kvæmdaáætlun ríkisstjórnarinn-
ar í jafnréttismálum að umtals-
efni, sem m.a. skyldar ráðuneyti
og ríkisstofnanir til að setja sér
jafnréttisáætlanir. Áætlunin
rennur út í árslok 1997 og eiga
því ákvæði hennar að vera kom-
in til framkvæmda fyrir þann
tíma. Kristín vitnaði til nýlegrar
viðhorfskönnunar meðal starfs-
manna í stjórnunarstöðum ráðu-
neyta og ríkisstofnana, sem
bendir til að þeir telji flestir
enga þörf á sérstökum jafnrétt-
isáætlunum. Þetta sé að hennar
mati til marks um skortandi við-
horfsbreytingu og skort á pólit-
iskum vilja til að fylgja eftir
ákvæðum gildandi laga og
reglugerða um jafna stöðu kynj-
anna sem og alþjóðlegra sam-
þykkta sem Island á aðild að.
Ráðherra tók undir að
tryggja yrði framkvæmd áætl-
unarinnar og að drög að nýrri
áætlun verði tilbúin við upphaf
haustþings á næsta ári, og lagði
ennfremur áherzlu á, að ekki
sé nóg að stjórnvöld grípi til
aðgerða af þessu tagi; það sem
mestu skipti sé að allir lands-
menn leggist á eitt um að koma
á þeirri nauðsynlegu viðhorfs-
breytingu, sem t.d. er forsenda
þess að útrýma megi kynbundn-
um launamun.
Búfé ferst
í skurðum
Svðra-Langholti
Á FIMMTUDAG og föstudag
gerði hér stífa skafhríð af norðri
og skóf víða í harða skafla.
Skurðir fylltust af snjó og
sauðfé hraktist undan veðrinu
og lenti í skurðunum. Ekki er
þetta þó talið vera í miklum
mæli, en fé hefur fundist dautt
í skurðum og á nokkrum bæjum
vantar dálítið af kindum. Stein-
ar Halldórsson í Auðsholti vant-
ar t.d. átta ær sem hann telur
hafa lent undir fönn í skurðum.
Þá hrakti þijár ær frá Auðs-
holti undan veðrinu í Hvítá.
Vegna tíðarfarsins hafa flestir
bændur tekið sauðfé á hús sem
er óvenju snemma hausts enda
eru takmarkaðir hagar.
Þekktur hátt verðlaunaður
stóðhestur, Kolskeggur frá
Kjamholtum, fórst og í skurði
en það mun hafa verið eftir að
bylinn gerði og er talið að hann
hafi runnið í hálku í skurðinn.
En það eru líka jákvæðar fréttir
af búfé, því Tungnamenn sóttu
á laugardag tvílembu í Þjófadali
inni á Kili eftir ábendingu frá
ijúpnaskyttum.
Taka verður
tillittil ferða-
þjónustunnar
Stilla þarf
mannvirkja-
gerð í hóf